Ο Μέγας Αλέξανδρος στη συνείδηση και την ταυτότητα των Ελλήνων

Πριν από δέκα χρόνια είχε διεξαχθεί μία πολύ μεγάλη, μακράς περιόδου, πανελλήνια ψηφοφορία με τον τίτλο «Μεγάλοι Έλληνες». Υπήρχαν εκατοντάδες προσωπικότητες Ελλήνων, από όλο το ιστορικό φάσμα – αρχαίο έως σύγχρονο – που ψηφίστηκαν. Πολιτικοί, καλλιτέχνες, φιλόσοφοι, επιστήμονες, αθλητές, στρατηλάτες, κτλ. 
Η συμμετοχή των ψηφισάντων ήταν πάρα πολύ μεγάλη και ευρεία.

Η προσωπικότητα που ψηφίστηκε ως «ο μεγαλύτερος Έλληνας» ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος...

Χωρίς καμία πρόθεση να σταθώ κριτικά σε αυτή την πρωτιά, εάν δηλαδή ήταν σωστή ή εσφαλμένη (εξάλλου, δεν θεωρώ ότι υπάρχουν απόλυτα κριτήρια για να γίνει αξιόπιστα μία τέτοια κρίση), θα εστιάσω τον σχολιασμό μου μόνο στη παρουσίαση κάποιων συσχετίσεων.

Θα αρκεστώ στη διατύπωση μερικών – κατά το δυνατόν, ουδέτερης χροιάς – συμπερασμάτων:

Για παράδειγμα, ο Θεμιστοκλής και οι υπόλοιποι Αθηναίοι που με την στρατηγική τους ευφυΐα κατόρθωσαν και απέκρουσαν τους Πέρσες στον Μαραθώνα και στη Σαλαμίνα, οι περισσότεροι συμπολίτες μας θεώρησαν ότι η μεγαλοσύνη τους για τα επιτεύγματα εκείνα ήταν υποδεέστερη. Επιτεύγματα που όσο ασύλληπτα, ανέφικτα, και εάν έμοιαζαν, τελικά πραγματοποιήθηκαν, αποτρέποντας έτσι την κυριάρχηση της Ανατολής στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο.

Εάν οι Πέρσες είχαν τότε κυριεύσει την Ελλάδα (και στη συνέχεια, με μεγάλη ευκολία ολόκληρη τη Μεσόγειο και τον τότε «γνωστό κόσμο») ο Χρυσούς Αιώνας δεν θα είχε πραγματωθεί στην Αθήνα και ο ρους της παγκόσμιας Ιστορίας θα είχε εκτραπεί σε μία τελείως διαφορετική διαδρομή. Πολύ διαφορετική· τόσο, ώστε ενδεχομένως τίποτα από όσα αναγνωρίζουμε σήμερα γύρω μας ως «ο κόσμος μας» να μην υπήρχε. Φυσικά, ούτε οι ηγετικές προσωπικότητες του Φιλίππου και Αλέξάνδρου θα είχαν αναδυθεί, ώστε να φτάσουμε σήμερα να θεωρούμε τον δεύτερο ως τον μεγαλύτερο Έλληνα που υπήρξε ποτέ.

Επίσης, δεν θα είχε υπάρξει ούτε ο Σωκράτης, ούτε ο Πλάτωνας να μαθητεύσει σε αυτόν, ούτε ο Αριστοτέλης να μαθητεύσει στον Πλάτωνα και εν τέλει να γίνει δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ώστε η Παιδεία που ο τελευταίος έλαβε να συντελέσει στη σοφία και μεγαλοσύνη του ως εκπολιτιστή στρατηλάτη.

Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης. Απαράμιλλα μεγαλειώδη πνεύματα που έμελλε να χαράξουν για πάντα και να θεμελιώσουν την πορεία του σύγχρονου παγκόσμιου Πολιτισμού. Δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή εάν λέγαμε πως, οτιδήποτε και εάν βιώνουμε σήμερα τριγύρω και μέσα μας ως κοινωνικά, πνευματικά και πολιτισμένα όντα, δεν θα είχαν υπάρξει ούτε καν ως σπόρος, εάν δεν θεμελιωνόταν η ανθρώπινη εξέλιξη επάνω στο μεγαλείο της δικής τους σκέψης.

Οι τρεις αυτοί μεγάλοι Έλληνες φιλόσοφοι (ανάμεσα σε πολλούς άλλους, δεν ήσαν οι μόνοι σοφοί), όπως και όλοι οι Αθηναίοι επιφανείς άνδρες των οποίων τα επιτεύγματα προαναφέρθηκαν, στη συνείδηση των Ελλήνων ήταν σε αξία και μεγαλοσύνη υποδεέστεροι του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Τελικά, με τι κριτήρια προκρίθηκε ο Αλέξανδρος ως ο μεγαλύτερος όλων;

Θαρρώ, κυρίως με κριτήρια ευκολίας κρίσεως και θυμικής ικανοποίησης.

Είναι πολύ πιο βολικό – και συναισθηματικά εξυψωτικό- να καμαρώνεις για έναν στρατηγό που κατέκτησε γαίες- και δη, σχετικά ειρηνικά–, κάνοντας έτσι την «ελληνικότητά σου» ακόμα πιο σπουδαία και ευκόλως οικειοποιήσιμη. Εξάλλου, δεν χρειάζεται να καταβάλεις και ιδιαίτερες προσπάθειες για να κατανοήσεις αυτό που έκανε· τουλάχιστον την γενική ιδέα του, αυτό που ευκόλως εντυπωσιάζει και προσδίδει άμεση αίγλη.

Αντιθέτως, το να αντιληφθεί κανείς το βάθος της αξίας των φιλοσόφων είναι κάτι πολύ απαιτητικό· δύσκολο. Χρειάζεται πολύ χρόνο με συνεπή δουλειά για να κάνεις αληθινό κτήμα της κατανόησής σου έστω και ένα μικρό μέρος από τη μεγαλοσύνη του πνεύματός τους. Οπότε, καμία έκπληξη για το τελικό αποτέλεσμα.

«Και γιατί τα αναφέρεις όλα αυτά; Μήπως αμφισβητείς τελικά την αξία του Μεγάλου Αλεξάνδρου;»

Καθόλου δεν την αμφισβητώ!

Απεναντίας, θαυμάζω τη μεγαλοσύνη των επιτευγμάτων του, όπως και αισθάνομαι ευγνώμων ως Έλληνας και για το δικό του μέγα κληροδότημα στην Ιστορία του έθνους μας!

Για άλλους λόγους τα αναφέρω:

– Πρώτον, διότι θεωρώ ότι η συνολική αυτή αναφορά είναι χρήσιμη
– Δεύτερο, διότι θα πρέπει να κατανοήσουμε το γιατί οι βλαχοεπαρχιώτες σλαβόφωνοι μέτοικοι που βρέθηκαν να κατοικούν στα βόρεια σύνορά μας, μη έχοντας απολύτως τίποτα άλλο να πατήσουν επάνω την ιστορική τους υπόσταση, γαντζώνονται επάνω στον Μεγαλέξανδρο για να νιώσουν «κάποιοι».

Εδώ, γαντζωνόμαστε εμείς, που έχουμε μεγατόμους υπέρλαμπρης Ιστορίας παγκόσμιας εμβέλειας, που κανένα άλλο έθνος δεν έχει αντίστοιχη. Και γαντζωνόμαστε, σαν να εξαρτάται η ύπαρξη, η ταυτότητά μας από αυτό.

«Οπότε, τι; Εννοείς μήπως να τους χαρίσουμε τον Μέγα Αλέξανδρο λόγω οίκτου προς εκείνους;»

Φυσικά και ΔΕΝ θα τους τον χαρίσουμε!

Όμως, όταν κατανοήσουμε βαθύτερα το ποιος είναι ο άλλος και από τι αληθινά άγονται οι ψυχολογικές ανάγκες και τα πάθη του, τότε μπορούμε με πολύ αποδοτικότερο τρόπο, από θέση ισχύος, να οδηγήσουμε τα πράγματα με σοφία και στρατηγική σύνεση προς την πλέον εθνικά συμφέρουσα κατεύθυνση εξελίξεων που επιθυμούμε.

Με μία όμως ακόμα προϋπόθεση:

Παράλληλα, να προσπαθούμε να κατανοούμε πρωτίστως και τους δικούς μας εθνικούς εαυτούς, τις δικές μας ανασφάλειες, και πάθη.

Του Ιωάννη Παπαδόπουλου*

* Ο κ. Ιωάννης Παπαδόπουλος είναι κυβερνήτης αεροσκαφών Πολιτικής Αεροπορίας, μέλος της Δημιουργίας Ξανά.

liberal.gr