Ακροδεξιός εξτρεμισμός

Μάνος Γ. Παπάζογλου*

Bρίσκεται σε κίνδυνο η δημοκρατία στην Ελλάδα; 
Αποτελεί μία επιπρόσθετη απειλή για την ελληνική κοινωνία έπειτα από την απειλή της χρεοκοπίας και της διεθνούς απομόνωσης; 
Αμφισβητούν 440.000 συμπολίτες μας (που ψήφισαν Χρυσή Αυγή) το δημοκρατικό πολίτευμα; 
Αποτελεί η Χρυσή Αυγή απλώς σύμπτωμα της οικονομικής κρίσης, της δυσπιστίας προς το πολιτικό σύστημα, του μεταναστευτικού προβλήματος ή μήπως συνδέεται με όψεις της πολιτικής κουλτούρας; 
Αντιμετωπίζεται με μέσα συνταγματικής φύσεως, με χρήση αστυνομικών μέσων ή μήπως απαιτούνται ενέργειες στο επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών;
Η πρόσφατη συνεδρίαση της...
Επιτροπής Δεοντολογίας της Βουλής κατέστησε σαφές ότι το κοινοβούλιο και οι κοινοβουλευτικές ομάδες αδυνατούν να χαράξουν μία κοινή γραμμή πλεύσης για το ζήτημα αυτό.
Το φαινόμενο της εξτρεμιστικής, αντι-συστημικής ιδεολογίας φαίνεται ότι εδραιώθηκε στη χώρα μας έπειτα από τις εκλογές της 6ης Μαΐου και όλα συνηγορούν ότι θα διατηρηθεί και έπειτα από τις εκλογές της 17ης Ιουνίου. Ευτυχώς, η Ελλάδα δεν έχει την (αρνητική) πρωτιά και στον τομέα αυτόν. Σε όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά κράτη εξτρεμιστικά κόμματα της δεξιάς έχουν προ πολλού καθιερωθεί στα κομματικά συστήματα.

Στη Γαλλία το Εθνικό Μέτωπο επί δεκαετίες καταλαμβάνει θέσεις στην τοπική αυτοδιοίκηση, τη Γαλλική Εθνοσυνέλευση και ένα υψηλό ποσοστό στις τελευταίες Προεδρικές εκλογές. Τα ίδια ισχύουν στο Βέλγιο με το φλαμανδικό Vlaams Belang, στην Νορβηγία με το ‘Προοδευτικό Κόμμα’ (Fremskrittspartiet), στη Δανία το Λαϊκό Κόμμα (Dansk Folkeparti), στην Αυστρία το Κόμμα της Ελευθερίας (FPÖ), στη Βρετανία το British National Party, στην Ιταλία το Lega Nord και στη Γερμανία το Republikaner και στην Ελβετία με το Λαϊκό Κόμμα.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των εξτρεμιστικών κομμάτων της δεξιάς; Πρόκειται για την έλλειψη ανεκτικότητας στη διαφορετικότητα, την απόρριψη της ισότητας των ανθρώπων, τις διακρίσεις εις βάρος κοινωνικών ομάδων με γνώμονα φυλετικά, θρησκευτικά και άλλα χαρακτηριστικά, τη βίαιη πολιτική δράση που αμφισβητεί τη δημοκρατική συνταγματική τάξη και απορρίπτει την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Κυρίως, οι οργανώσεις αυτές απορρίπτουν την ανάγκη συμβιβασμού και συνεννόησης στην κοινωνία.
Σε ιδεολογικό επίπεδο οι έννοιες του εθνικισμού, του εθνοκεντρισμού, του αντι-κομουνισμού, του εθνο-σοσιαλισμού του αντι-κοινοβουλευτισμού, του αντι-πλουραλισμού, της υποταγής στο νόμο και την τάξη, του μιλιταρισμού και της σκληρής τιμωρίας είναι χρήσιμες, χωρίς να συναντώνται όλες αυτές οι έννοιες ταυτόχρονα και στον ίδιο βαθμό.

Τα εξτρεμιστικά κόμματα της δεξιάς αποκτούν μία ευρύτερη απήχηση συγκριτικά προς την εκλογική τους επιρροή. Ο Le Pen, για παράδειγμα, επί μακρόν προσπάθησε να ασκήσει ‘διανοητική τρομοκρατία’ στη Γαλλία για τη διάδοση των ιδεών του. Στην ελληνική περίπτωση, είναι γεγονός ότι η ακτιβιστική δράση της Χρυσής Αυγής (π.χ. βοήθεια σε ηλικιωμένους στις δύσκολες γειτονιές της Αθήνας) τυγχάνει ευρύτερης αποδοχής και ‘νομιμοποιείται’ σε κάποιο βαθμό.

Αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα σήμερα. Πώς αναστρέφεται η κατάσταση αυτή; Η διεθνής εμπειρία διαγράφει τρεις άξονες αντιμετώπισης. Πρώτον, η μαχητική δημοκρατία που χρησιμοποιεί συνταγματικά και αστυνομικά μέσα, όπως στην περίπτωση που τέθηκε εκτός νόμου το SRP (Socialist Reich Party) στη Γερμανία. Δεύτερον, η αμυνόμενη δημοκρατία (defending democracy), η οποία παρακολουθεί στενά τη δράση τέτοιων κομμάτων και επιτηρεί τη δράση τους, όπως η περίπτωση των NPD, DVU και REP στη Γερμανία. Τρίτον, η δημοκρατία της «ανοσίας» (immunized democracy), η οποία περιορίζει στο ελάχιστο τη χρήση κρατικών μέσων και δημιουργεί αναχώματα από τα κάτω, στο πεδίο της εκπαίδευσης, των μέσων ενημέρωσης και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που προασπίζονται τις δημοκρατικές αξίες, όπως συμβαίνει κατεξοχήν στις ΗΠΑ έναντι του National Socialist Party.

Το ελληνικό πολιτικό σύστημα αποδεικνύεται ανέτοιμο να αντιμετωπίσει φαινόμενα ακροδεξιού εξτρεμισμού, όπως υπήρξε αποτυχημένη η όποια προσπάθειά του να ελέγξει τον ακρο-αριστερό εξτρεμισμό. Ο συνδυασμός της κατακόρυφης πτώσης του βιοτικού επιπέδου ευρύτατων στρωμάτων του πληθυσμού και η διάχυτη βία με αναφορά σε οποιαδήποτε δικαιολογία και ιδέες εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους τελμάτωσης της κοινωνίας και υπονόμευσης θεμελιωδών δημοκρατικών κανόνων και αξιών. Η Βουλή και τα κόμματα ακόμη δεν έχουν ομονοήσει για μία στρατηγική προάσπισης της δημοκρατίας. Η κυβέρνηση λαμβάνει μέτρα, τα οποία όμως έχουν τα δικά τους όρια. Χρειάζεται επίμονη δουλειά στο επίπεδο της βάσης της κοινωνίας και δημιουργία αναχωμάτων από τα κάτω, προκειμένου να διοχετευθούν τα σωστά αντίδοτα για την έγκαιρη πρόληψη τέτοιων φαινομένων.

* O κ. Μάνος Γ. Παπάζογλου είναι Λέκτορας Πολιτικών Συστημάτων στο Παν/μιο Πελοποννήσου.
Μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο του Σύγχρονη Πολιτική Ηγεσία. Κρίση και Νέα Θεμέλια Διακυβέρνησης (εκδ. Παπαζήση).