Ευτυχισμένοι όπως στη νήσο Βανουάτου Tου Andrew Simms* / The Guardian
Eνας άνθρωπος που πέφτει από κτίριο 100 ορόφων θα περάσει τα πρώτα 99 πατώματα σώος και αβλαβής», έγραψε ο οικονομολόγος E.J. Mishan απαντώντας σε επικρίσεις εναντίον των απόψεών του για το δυσβάσταχτο κόστος της οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό συνέβη τη δεκαετία του ’60: Τότε, όπως και τώρα, ήταν αιρετικό να αμφισβητείς την ανάπτυξη. Φωνές υψώθηκαν που αντέτειναν: «Μα οι φυσικοί πόροι δεν έχουν εξαντληθεί ακόμα, και άλλωστε ποιο θα ήταν το κόστος της μη ανάπτυξης;».
Ο Μίσαν επέστρεψε στον άνθρωπό του που έπεφτε από τον ουρανοξύστη:
Ο Μίσαν επέστρεψε στον άνθρωπό του που έπεφτε από τον ουρανοξύστη:
«Αν ήταν τόσο αισιόδοξος όσο οι τεχνοκράτες μας, η εμπιστοσύνη του στο μέλλον θα αυξανόταν με κάθε όροφο που περνούσε πέφτοντας, και θα έφτανε στο μάξιμουμ λίγο πριν σταματήσει απότομα στο έδαφος».
Το περιβαλλοντικό κίνημα κατηγορήθηκε για τρομολαγνεία όταν δημοσιεύτηκε η έκθεση Limits to Growth, που συντάχθηκε από επιστήμονες του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Μασαχουσέτης και προέκτεινε στο μέλλον τις επιπτώσεις στους φυσικούς πόρους της αχαλίνωτης προσπάθειας για ανάπτυξη.
Το περιβαλλοντικό κίνημα κατηγορήθηκε για τρομολαγνεία όταν δημοσιεύτηκε η έκθεση Limits to Growth, που συντάχθηκε από επιστήμονες του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Μασαχουσέτης και προέκτεινε στο μέλλον τις επιπτώσεις στους φυσικούς πόρους της αχαλίνωτης προσπάθειας για ανάπτυξη.
Οταν, πέρυσι, μια λεπτομερής μελέτη συνέκρινε την αρχική έκθεση με στοιχεία των τελευταίων τριάντα χρόνων, βρήκε σταθερή συμφωνία ανάμεσα στις προβλέψεις και την πραγματικότητα. Μεταξύ των υπέρμαχων της προστασίας του περιβάλλοντος δεν επικράτησε τόσο η αίσθηση θριάμβου όσο η λύπη για την ευκαιρία που πήγε χαμένη.
Τώρα, ενώ υπολογίζεται ότι σε μια οκταετία περίπου ο κόσμος θα μπει σε μια ακόμα πιο επικίνδυνη φάση υπερθέρμανσης, δεν μπορούμε να αντέξουμε κι άλλη απώλεια χρόνου. Πρέπει να αναζητήσουμε νέα πρότυπα οικονομίας που να λειτουργούν σε δυναμική ισορροπία με τη βιόσφαιρα από την οποία είμαστε εξαρτημένοι. Πώς θα καταφέρουμε να φανταστούμε τι σημαίνει να ζούμε σε αρμονία με το περιβάλλον μας;
Η Βρετανία είναι νησιωτική χώρα, και θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε εξετάζοντας την εμπειρία άλλων νησιών, ιδιαίτερα των μικρών. Προσπάθησε να αναπτυχθείς απεριόριστα πάνω σ’ ένα μικρό νησί και γρήγορα θα την πατήσεις.
Το ίδιο θα συμβεί και στον πλανήτη-νησί όπου κατοικούμε. Οταν οι κοινωνίες ακολουθούν στραβό δρόμο σε μικρά νησιά, οι επιπτώσεις είναι ξεκάθαρες - παράδειγμα το νησί Ναούρου στον Ειρηνικό που καταστράφηκε λόγω της εξαντλητικής εξόρυξης φωσφορικών αλάτων. Οταν όμως οι νησιώτες βαδίζουν σωστά, δείχνουν πως είναι εφικτό να ζεις καλά με πολύ χαμηλότερο περιβαλλοντικό κόστος.
Ο Happy Planet Index είναι ένας δείκτης που μετράει τη σχετική αποτελεσματικότητα με την οποία οι φυσικοί πόροι μετατρέπονται σε ουσιαστικό ανθρώπινο όφελος. Συγκρίνει την «οικολογική πατημασιά» των λαών με το προσδόκιμο επιβίωσης και την ικανοποίηση από τη ζωή.
Τώρα, ενώ υπολογίζεται ότι σε μια οκταετία περίπου ο κόσμος θα μπει σε μια ακόμα πιο επικίνδυνη φάση υπερθέρμανσης, δεν μπορούμε να αντέξουμε κι άλλη απώλεια χρόνου. Πρέπει να αναζητήσουμε νέα πρότυπα οικονομίας που να λειτουργούν σε δυναμική ισορροπία με τη βιόσφαιρα από την οποία είμαστε εξαρτημένοι. Πώς θα καταφέρουμε να φανταστούμε τι σημαίνει να ζούμε σε αρμονία με το περιβάλλον μας;
Η Βρετανία είναι νησιωτική χώρα, και θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε εξετάζοντας την εμπειρία άλλων νησιών, ιδιαίτερα των μικρών. Προσπάθησε να αναπτυχθείς απεριόριστα πάνω σ’ ένα μικρό νησί και γρήγορα θα την πατήσεις.
Το ίδιο θα συμβεί και στον πλανήτη-νησί όπου κατοικούμε. Οταν οι κοινωνίες ακολουθούν στραβό δρόμο σε μικρά νησιά, οι επιπτώσεις είναι ξεκάθαρες - παράδειγμα το νησί Ναούρου στον Ειρηνικό που καταστράφηκε λόγω της εξαντλητικής εξόρυξης φωσφορικών αλάτων. Οταν όμως οι νησιώτες βαδίζουν σωστά, δείχνουν πως είναι εφικτό να ζεις καλά με πολύ χαμηλότερο περιβαλλοντικό κόστος.
Ο Happy Planet Index είναι ένας δείκτης που μετράει τη σχετική αποτελεσματικότητα με την οποία οι φυσικοί πόροι μετατρέπονται σε ουσιαστικό ανθρώπινο όφελος. Συγκρίνει την «οικολογική πατημασιά» των λαών με το προσδόκιμο επιβίωσης και την ικανοποίηση από τη ζωή.
Κατά μέσον όρο, τα νησιωτικά έθνη βαθμολογούνται καλύτερα και στις τρεις αυτές συνιστώσες.
Η Μάλτα έρχεται πρώτη στον δυτικό κόσμο, οι πέντε πρώτες χώρες στην Αφρική είναι νησιά. Και στην κορυφή της «λίστας της ευτυχίας» βρίσκεται η νήσος Βανουάτου, στον Ειρηνικό.
Τα πιθανά αίτια είναι ποικίλα. Η απομόνωση και η σχετική τρωτότητα πιθανόν να ενθαρρύνουν πιο προσαρμοστικούς τρόπους ζωής, μεθόδους καλλιέργειας που εξοικονομούν φυσικούς πόρους, κοινοτική οργάνωση όπου επικρατεί η συνεργασία και η αμοιβαία υποστήριξη, η ανταλλακτική οικονομία αντί για την χρηματική.
Η Μάλτα έρχεται πρώτη στον δυτικό κόσμο, οι πέντε πρώτες χώρες στην Αφρική είναι νησιά. Και στην κορυφή της «λίστας της ευτυχίας» βρίσκεται η νήσος Βανουάτου, στον Ειρηνικό.
Τα πιθανά αίτια είναι ποικίλα. Η απομόνωση και η σχετική τρωτότητα πιθανόν να ενθαρρύνουν πιο προσαρμοστικούς τρόπους ζωής, μεθόδους καλλιέργειας που εξοικονομούν φυσικούς πόρους, κοινοτική οργάνωση όπου επικρατεί η συνεργασία και η αμοιβαία υποστήριξη, η ανταλλακτική οικονομία αντί για την χρηματική.
Στο κλασικό έργο του «The Great Transformation» ο Karl Polanyi παρουσιάζει διάφορους τύπους κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης σε νησιά ως αποδείξεις που αντικρούουν τις πιο σαρωτικές αντιλήψεις του Ανταμ Σμιθ για τον κεντρικό ρόλο των αγορών.
Στο βιβλίο τους The Spirit Level –με θέμα τη μεγάλη σημασία της κοινωνικής ισότητας– ο Ρίτσαρντ Ουίλκινσον και η Κέιτ Πίκετ επισημαίνουν ότι οι οικονομίες που βασίζονται περισσότερο στο μοίρασμα και την αμοιβαιότητα εξασφαλίζουν ισορροπημένη πρόσβαση στους φυσικούς πόρους και δημιουργούν πιο υγιείς και ανθεκτικές κοινότητες.
Αντίθετα, η απεριόριστη ανάπτυξη, που τρέφεται από τον ανελέητο ατομικιστικό ανταγωνισμό, δεν αποτελεί συνταγή επιβίωσης σ’ έναν οικολογικά εξαντλημένο πλανήτη.
Το μάθημα είναι παραπλανητικά απλό: στα νησιά οφείλεις να σέβεσαι τα περιβαλλοντικά όρια. Η πρόκληση όμως που αντιμετωπίζουμε είναι να διδαχθούμε –σε ελάχιστα χρόνια– μαθήματα που τέτοιες μικρές κοινότητες χρειάστηκαν ίσως χιλιετίες για να αφομοιώσουν.
Στο βιβλίο τους The Spirit Level –με θέμα τη μεγάλη σημασία της κοινωνικής ισότητας– ο Ρίτσαρντ Ουίλκινσον και η Κέιτ Πίκετ επισημαίνουν ότι οι οικονομίες που βασίζονται περισσότερο στο μοίρασμα και την αμοιβαιότητα εξασφαλίζουν ισορροπημένη πρόσβαση στους φυσικούς πόρους και δημιουργούν πιο υγιείς και ανθεκτικές κοινότητες.
Αντίθετα, η απεριόριστη ανάπτυξη, που τρέφεται από τον ανελέητο ατομικιστικό ανταγωνισμό, δεν αποτελεί συνταγή επιβίωσης σ’ έναν οικολογικά εξαντλημένο πλανήτη.
Το μάθημα είναι παραπλανητικά απλό: στα νησιά οφείλεις να σέβεσαι τα περιβαλλοντικά όρια. Η πρόκληση όμως που αντιμετωπίζουμε είναι να διδαχθούμε –σε ελάχιστα χρόνια– μαθήματα που τέτοιες μικρές κοινότητες χρειάστηκαν ίσως χιλιετίες για να αφομοιώσουν.
Μπορούμε να εξαγοράσουμε τα χρέη των τραπεζών, αλλά αν οδηγήσουμε σε χρεωκοπία τη βιόσφαιρα δεν έχουμε πουθενά αλλού να πάμε.
*Ο κ. Αντριου Σιμς είναι συγγραφέας του βιβλίου «Οικολογικό χρέος: Η υπερθέρμανση του πλανήτη και ο πλούτος των εθνών» και διευθυντής του New Policy Foundation.
*Ο κ. Αντριου Σιμς είναι συγγραφέας του βιβλίου «Οικολογικό χρέος: Η υπερθέρμανση του πλανήτη και ο πλούτος των εθνών» και διευθυντής του New Policy Foundation.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου