Αγιά Σοφιά και Σύγχρονη Τουρκία

του Μάριου Ερυβιάδη

Βγαίνοντας από την Αγιά Σοφιά στην Πόλη τα λόγια του Ρωμιού συνάδελφου Βύρωνα Ματαράγκα, μαζί με τον οποίο και με άλλους συναδέλφους συνοδεύσαμε ομάδα φοιτητών του Παντείου Πανεπιστημίου για μια συνεργασία με το μη κρατικό και υπερσύγχρονο Πανεπιστήμιο Μπιλγκί, επανέρχονται συνεχώς στ’αυτιά μου. “Όταν περιοδεύσεις την Αγία Σοφία, όταν συγκεντρωθείς και μελετήσεις την πνευματικότητα του ναού, τη μεγαλοπρέπειά του, την αγία του σοφία, θα αντιληφθείς τη μοναδικότητα του στον κόσμο της χριστιανοσύνης και της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής και, παρεμπιπτόντως, αν είχες την επιλογή, δεν θα ξανάμπαινες σε άλλη εκκλησία για να προσευχηθείς!”.
Μπορεί η πάρα πάνω κρίση να είναι υποκειμενική. Αλλά και ο ευγενέστατος Τούρκος συνοδός ήταν και αυτός απόλυτος σε ότι αφορά στο μεγαλείο και στην αρχιτεκτονική του κτιρίου. “Δεν υπάρχει”, τόνισε, “παρόμοιο αρχιτεκτόνημα πουθενά στον κόσμο που να έχει αντέξει στη φθορά του χρόνου και να στέκεται τόσο επιβλητικό για περίπου 1500 χρόνια”! Μας είπε, επίσης ότι, όλη η αρχιτεκτονική της Πόλης μετά την Άλωση, τα τζαμιά (το Mπλε τζαμί, το τζαμί του Σουλεϊμάν το Γενί τζαμί, είναι όλα, στο περίπου, αντιγραφές της Αγιά Σοφιάς. Μόνο ένα τέμενος, μας τόνισε, αυτό της Αδριανούπολης πλησιάζει κάπως το μεγαλείο της Αγιάς Σοφιάς. Και αυτό όχι τυχαία. Το έχτισε ο μεγάλος Σινάν, αρχιτέκτονας του Σουλτάνου, Έλληνας χριστιανός με καταβολές από την Κεντρική Μικρά Ασία, αντιγράφοντας την Αγιά Σοφιά. (Όταν κατακτήθηκε η Κύπρος το 1571 και δόθηκαν εντολές για τον αποικισμό της, το χωριό και η οικογένεια του Σινάν εξαιρέθηκαν από αυτόν τον καταναγκασμό με προσωπική παρέμβαση του Σουλτάνου κατόπιν παράκλησης του Σινάν).

“Νενίκηκά σε Σολομών” υποτίθεται ότι είπε ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, μόλις αντίκρυσε ολοκληρωμένο το αφιέρωμά του και προφανώς δεν υπερέβαλλε.
Η Τουρκία σήμερα, χωρίς τη Βασιλεύουσα και τον Ελλήσποντο, κυρίως την ευρωπαϊκή πλευρά των Στενών, θα ήταν ένα κράτος και μια χώρα κάτι μεταξύ Αιγύπτου και Πακιστάν. Η Μικρά Ασία στο σύνολό της ήταν και παραμένει ένα σημαντικό γεωστρατηγικό σημείο αναφοράς. Αλλά χωρίς την Ρούμελη (την ευρωπαϊκή πλευρά) η σημερινή Τουρκία δεν θα είχε το ειδικό βάρος που έχει σήμερα, ούτε και δείγματα γραφής του μεγαλείου των Οθωμανών και των Βυζαντινών.
Η Πόλη σήμερα μπορεί να έχει και 20 εκ. κατοίκους! Κάθε χρόνο 400-500 χιλιάδες εσωτερικοί μετανάστες καταλήγουν εκεί από την Ανατολή αναζητώντας την τύχη τους. Η μεγάλη πλειοψηφία τους είναι Κούρδοι. Η Πόλη σήμερα, ίσως, να είναι η μεγαλύτερη σε πληθυσμό κουρδική πόλη της Τουρκίας.
Στην Πόλη αποτυπώνεται και η σύγχρονη Τουρκία. Παντού νέοι άνθρωποι (ο μέσος όρος στην ηλικία του πληθυσμού της Τουρκίας είναι κάτω από τα 25), πανζουρλισμός, με υπερμοντέρνα κτίρια και συστήματα καθαριότητας και παραδίπλα ο κόσμος της Ανατολής, μαντήλες, ταλαιπωρία και κακομοιριά. Χλιδή και οικονομικός γιγαντισμός, από τη μία, μαζί με τη φτώχεια και την υπανάπτυξη από την άλλη.
Δείγματα γραφής αναφορικά με την ανερχόμενη δύναμη των ισλαμιστών υπάρχουν παντού: τζαμιά, το κάλεσμα για προσευχή του μουεζίνη, μαντήλες και φοιτητές θρησκευτικών σχολείων. Αλλά περισσότερο εμφανές είναι και το κεμαλικό δεβλέτι –το κράτος και η ισχύς του- ο στρατός που, μεταξύ άλλων, κατέχει όλα τα φιλέτα γης και κτιρίων ένθεν και ένθεν του Βοσπόρου). Να τονιστεί σε αυτό το σημείο ότι οι κεμαλιστές δεν πρόκειται να αφήσουν τα εκπληκτικά προνόμιά τους, δηλαδή την καλοζωία, την καλοφαγία και μία υπερφίαλη, σχεδόν, γελοία συμπεριφορά που περιστρέφεται γύρω από τον κεμαλικό φετιχισμό τους.
Εκεί που συνεχίζουν να έχουν το πάνω χέρι οι κεμαλιστές είναι στην καλλιέργεια του ακραίου εθνικισμού και του σωβινισμού. Το τελευταίο δείγμα γραφής τους είναι το «Πρόγραμμα των Δέκα Σημαιών». Δέκα πελώριες και συνεχώς φωτιζόμενες σημαίες αναρτήθηκαν πρόσφατα και με αφορμή το κουρδικό, σε ολόκληρη την Πόλη, ορατές από παντού. Τέσσερις δεσπόζουν σε στρατηγικά σημεία του Βοσπόρου, μία στην γνωστή πλατεία Ταξίμ και οι υπόλοιπες σε άλλα σημεία. Και ας είναι Επτά οι Λόφοι της Πόλης. Η υπερβολή και η επίφαση παραμένουν αναπόσπαστο στοιχείο της σύγχρονης, δηλαδή, της κεμαλικής Τουρκίας.