Κι αν η Λιβύη διχοτομηθεί;

Δεν θέλει πολύ για να καταλάβει κανείς ότι η Ελλάδα έχει μπλέξει άσχημα στην υπόθεση της τουρκολιβυκής συμφωνίας. 

Και είναι επίσης φανερό ότι ο μνημόνιο που υπέγραψαν Τρίπολη και Άγκυρα είναι μόνο ένα κομμάτι του γεωπολιτικού παζλ της Ανατολικής Μεσογείου.

Η ελληνική πλευρά είναι ευθυγραμμισμένη με μια πολιτική συμμαχιών που σφυρηλατήθηκε όλο το προηγούμενο διάστημα - και από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - και στην παρούσα φάση φαίνονται τα... κενά της.

Η σημασία της Διάσκεψης του Βερολίνου φάνηκε από το γεγονός ότι μέχρι και την τελευταία στιγμή είχαμε διπλωματικές πρωτοβουλίες, δηλώσεις και διαρροές που προετοίμαζαν όσους θα προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Υπενθυμίζω, την επίσκεψη Χάφταρ στην Αθήνα, 

τη διαρροή για περικοπή των προενταξιακών κονδυλίων της ΕΕ προς την Τουρκία, 

τις απειλές Ερντογάν για τους πρόσφυγες, 

τις δηλώσεις του Ιταλού ΥΠΕΞ, Ντι Μάιο, για τη βιωσιμότητα του East Med, 

την καταδίκη από την Κομισιόν της Τουρκίας για τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, 

τις δηλώσεις Πομπέο στις οποίες παρομοιάζει τη Λιβύη με τη Συρία.

Θα χρειαζόμασταν χιλιάδες λέξεις για να περιγράψουμε όλο το πλέγμα των ανταγωνισμών γύρω από τη Λιβύη και γενικότερα την Ανατολική Μεσόγειο αλλά προς το παρόν ας περιοριστούμε στη θέση και στις προσπάθειες της χώρας μας.

Το μνημόνιο Άγκυρας – Τρίπολης έπιασε απροετοίμαστη την ελληνική κυβέρνηση που προσπαθεί με απανωτές διπλωματικές πρωτοβουλίες να κερδίσει το χαμένο έδαφος. Είναι φανερό αυτό όπως και η νευρικότητα στην ελληνική κυβέρνηση. Το πρόβλημα είναι ότι στο θέμα Λιβύη, η Ρωσία έχει ήδη εδώ και καιρό πάρει θέση και άνοιξε και την πόρτα στην Τουρκία.

Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έβαλε σταδιακά στον πάγο τις σχέσεις της με τη Ρωσία και το σημείο καμπής ήταν το Μακεδονικό, όπου ο ρωσικός παράγοντας -για τους δικούς του λόγους- προσπάθησε να τορπιλίσει τη συμφωνία και έπαιξε αποσταθεροποιητικό ρόλο.

Η Ελλάδα τα έδωσε όλα για τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, παίρνοντας ακόμη μεγαλύτερες αποστάσεις από τη Μόσχα η οποία στο μεσοδιάστημα έχτισε μια νέα σχέση με την Τουρκία, την οποία χρησιμοποίησε και χρησιμοποιεί στη Συρία και τώρα είναι συνομιλητής της στο θέμα της Λιβύης.

Η χώρα μας έχει βρεθεί στο συγκεκριμένο θέμα με συμμάχους που είτε είναι επιφυλακτικοί στο να εμπλακούν στη Λιβύη (βλέπε ΗΠΑ) είτε είναι σε μειονεκτική θέση και δεν μπορούν να διορύξουν τις σχέσεις τους με την Τουρκία (βλέπε Γερμανία η οποία δεν επιθυμεί σύγκρουση ούτε με τη Μόσχα). 

Αυτή τη στιγμή οι χώρες που έχουν στρατό στη Λιβύη είναι η Ρωσία (ανεπίσημα, μισθοφόρους ) και η Τουρκία εσχάτως, ενώ Κατάρ, Εμιράτα και Αίγυπτος στέλνουν όπλα στις αντιμαχόμενες πλευρές.

Η Ελλάδα στο θέμα της Λιβύης βρέθηκε διπλωματικά από μία μεριά η οποία  την αναγκάζει να παίρνει επικίνδυνα ρίσκα, όπως το να βασίζει τις ελπίδες της στον στρατηγό Χάφταρ και στο ότι μπορεί να πάρει την εξουσία και το περίφημο μνημόνιο να αποτελέσει κενό γράμμα. Ας μη γελιόμαστε στο πίσω μέρος του μυαλού της ελληνικής ηγεσίας υπάρχει αυτό το σενάριο.

Το θέμα όμως είναι πολύ πιο περίπλοκο, οι παίχτες πολλοί και ισχυροί και όπως και να το κάνουμε αυτός που έχει τον πρώτο λόγο στη Λιβύη είναι αυτός που θα έχει εκεί και το στρατό του.

Αν ο Χάφταρ συνθηκολογήσει, ή η έκβαση του εμφυλίου λήξει σε βάρος του, τότε η Ελλάδα θα έχει βρεθεί από τη λάθος πλευρά και τότε το παιχνίδι θα έχει χαθεί οριστικά. Και αυτό είναι το ρίσκο για το οποίο μιλάμε. Η Ελλάδα στηρίζει πολλά στον Χάφταρ, ο οποίος όμως -να μην ξεχνάμε- ότι είναι πραξικοπηματίας, έχει σκοτεινό παρελθόν, στηρίζεται από μια δύναμη (Ρωσία) την οποία διπλωματικά έχουμε βάλει στον πάγο, δεν έχει καταφέρει να κερδίσει τον εμφύλιο παρά τη στρατιωτική στήριξη που έχει και εν τέλει θα κάνει ότι του πουν οι μεγάλες δυνάμεις.

Όσοι γνωρίζουν λίγο την πολιτική κατάσταση στη Λιβύη ξέρουν ότι πρόκειται για μια χώρα φυλάρχων, η οποία χωρίζεται σε τρεις μεγάλες επαρχίες. 

Από την εποχή του Καντάφι ακόμη υπήρχε μεγάλη αντιπαλότητα μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Λιβύης. 

Η δυτική Λιβύη, η Τριπολιτάνια, όπως λέγεται και περιλαμβάνει και τη Σύρτη  (γενέτειρα του Καντάφι) και εκτείνεται ως την περιοχή της Ρας Λανούφ ήταν η ευνοημένη του καθεστώτος. 

Από την άλλη, η Κυριανική με πρωτεύουσα τη Βεγγάζη (έδρα του Χάφταρ) στην οποία ζουν διαφορετικές φυλές ήταν η αδικημένη.

Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα ο εμφύλιος στη Λιβύη είναι μεταξύ Ανατολής και Δύσης, Είναι η ίδια διαμάχη με διαφορετικά μέσα και βέβαια με την εμπλοκή ξένων δυνάμεων έχει πάρει και άλλα χαρακτηριστικά.

Ο Χάφταρ μπορεί να κερδίσει τον πόλεμο μέχρι ένα σημείο, να είναι ο αυριανός ηγέτης αλλά η Ελλάδα να είναι και πάλι η χαμένη. Και τι εννοώ; 

Το σενάριο της βαλκανοποίησης. Τη διχοτόμηση. 

Είναι κάτι που συζητιέται εδώ και χρόνια στη Λιβύη και μια λύση που ίσως εξυπηρετούσε πολλούς, ως μέση λύση. Όπως έγινε στην πρώην Γιουγκοσλαβία, όπως έγινε στο Ιράκ, όπως γίνεται τώρα στην Ουκρανία ή στη Συρία. 

Η Ελλάδα σε αυτή την περίπτωση θα μπορούσε υποθετικά να έχει σύμμαχο τον Χάφταρ αλλά δεν θα έλυνε το πρόβλημά της αν η κυβέρνηση της Τρίπολης παρέμενε στη θέση της και η Τουρκία εξακολουθούσε να έχει επιρροή στο δυτικό κομμάτι όπως έχει τώρα. 

Η Ελλάδα πήρε το ρίσκο της, αλλά μάλλον έχει έρθει η ώρα να κάνει και κάτι ακόμη. 

Να ανοίξει τους διαύλους επικοινωνίας με τη Μόσχα. 

Με τις ΗΠΑ να κρατούν αποστάσεις από τη Λιβύη και στο ερώτημα τι θα γίνει με την Τουρκία να απαντούν «βρείτε τα»  και τη Γερμανία ανίκανη να αντισταθεί στον Ερντογάν χρειάζεται επανεκκίνηση των ελληνορωσικών σχέσεων. Και ας εκνευριστούν όσο θέλουν κάποιοι στην Ουάσιγκτον.

Κώστας Πλιάκος

CNN