Τέτοιους τεχνοκράτες χρειαζόμαστε.

Ο Ελληνας που βοηθά πόλεις να βελτιωθούν!

Ονομάζεται Αρης Καλαντίδης. Είναι Ελληνας City Planner ο οποίος εργάζεται στην εταιρεία ανάπτυξης του Βερολίνου.

Εχει βοηθήσει αρκετές πόλεις σε όλο τον κόσμο να αναβαθμιστούν, να βελτιώσουν την διεθνή εικόνα τους, αλλά κυρίως, το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων τους. 

Δεν είναι ακόμα ένας μετανάστης που επιδιώκει να επιστρέψει στην ηλιόλουστη πατρίδα. Είναι ένας «ωραίος δικός μας» με σημαντική καριέρα στη Γερμανία, ο οποίος έχει συχνές προσκλήσεις να μιλήσει σε διεθνή συνέδρια. Είναι γνήσιος Ελληνας. Είναι ειδικός στο να δίνει λύσεις, σαν αυτές που τόσο χρειάζονται οι πόλεις (και η ζωή μας). Είναι πέρα από κομματικά συμφέροντα και προσωπικές διεκδικήσεις. Είναι GoodNews... 

- Ποιο είναι το ακριβές αντικείμενό σας;

Ασχολούμαι με την Ανάπτυξη Πόλεων, το οποίο είναι και το κύριο αντικείμενο ενός πολεοδόμου, αλλά όχι τόσο από πλευράς σχεδιασμού, όσο από πλευράς στρατηγικής. Μας ενδιαφέρει η κοινωνική, πολιτιστική, οικονομική ανάπτυξη των τόπων.

Είναι ένα επίπεδο σχεδιασμού πάνω από τον πολεοδομικό σχεδιασμό: αφορά το πώς σχεδιάζουμε το μέλλον μας. Στην Ελλάδα την μελέτη αυτή την κάνουν πιο συχνά οι γεωγράφοι, ενώ συνήθως τη στρατηγική ανάπτυξης μιας πόλης αναλαμβάνει ένα υπουργείο αντίστοιχο του ελληνικού υπουργείου Υποδομών σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα.

- Μετακομίσατε στο Βερολίνο το 1990. Σκέφτεστε να επιστρέψετε στην Ελλάδα; 

Από την Ελλάδα έφυγα απογοητευμένος και αυτοεξόριστος! Αλλά σε αυτή την κατάσταση της κρίσης, νιώθω περισσότερο Έλληνας παρά ποτέ, έχει γεννηθεί μέσα μου ένα πολύ έντονο αίσθημα αλληλεγγύης.

Οχι, δε σκέφτομαι αυτή στιγμή να επιστρέψω για να εργαστώ μόνιμα στην Ελλάδα. Αλλά εάν μου δοθεί σε αυτή τη φάση η ευκαιρία να συμμετέχω σε κάποιο project για την Ελλάδα, θα το έκανα, ακόμα και αν ήταν σε εθελοντικό επίπεδο.

- Τι σας κάνει να παραμένετε Έλληνας; Ποια στοιχεία ελληνικότητας αναγνωρίζετε στον εαυτό σας; 

Η γλώσσα μου, η κουλτούρα μου παραμένει ελληνική. Επίσης, ο τρόπος που επικοινωνώ με τους άλλους. Ο τρόπος επικοινωνίας μας είναι πολύ πιο άμεσος, πολύ πιο ανθρώπινος από τον αντίστοιχο των Γερμανών. Έχει έναν αυθορμητισμό και μια ελαφρότητα. Οι Έλληνες επικοινωνούν πάντα και παντού. Περπατούν και μιλούν στο κινητό, εργάζονται και συνομιλούν με τους γύρω τους. Αλλά και αυτά είναι χαρακτρηριστικά ενός λαού τα οποία πρέπει να υπολογίζονται στον σχεδιμσό των πόλεών τους.

Θεωρώ απαραίτητο ο σχεδιασμός των πόλεων να προσαρμοστεί στον τρόπο ζωής των Ελλήνων. Κακώς εξακολουθούμε να αντιγράφουμε πρότυπα από χώρες που έχουν διαφορετικό κλίμα και τρόπο ζωής. Έχουμε την εικόνα ενός λαού που ξέρει να περνάει καλά. Αυτό τον τρόπο ζωής, τη ζεστασιά που έχουμε έμφυτη πρέπει να την περάσουμε προς τα έξω.

- Αν ερχόσασταν στην Ελλάδα, έστω μαζί με αρκετούς ειδικούς στον κλάδο σας, σε πόσο καιρό θα μπορούσαμε εμείς οι πολίτες να δούμε αποτελέσματα;

Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και τη διεθνή συγκυρία, καθώς ακόμα υπάρχει η απειλή μιας ευρωπαϊκής κρίσης. Με την προϋπόθεση ότι υπάρχει διεθνής οικονομική ισορροπία, χρειαζόμαστε μια 5ετία. Κάτι που μας πήρε τόσα χρόνια να το «διαλύσουμε», είναι δύσκολο να το φτιάξουμε πιο γρήγορα.

- Έχετε αναλάβει κάποιο αντίστοιχο project σε διεθνές επίπεδο; 

Εκτός από το σχεδιασμό του Βερολίνου με το δίκτυο Create Berlin, είχαμε αναλάβει το σχεδιασμό της Μπογκοτά στην Κολομβία. Έπρεπε να κατασκευάσουμε εκ νέου τη διεθνή εικόνα της Μπογκοτά, ανατρέποντας την επικρατούσα εντύπωση ότι πρόκειται για μια πόλη ναρκωτικών και βίας.

Ένας από τους πρώτους στόχους που είχαμε θέσει ήταν η Μπογκοτά να ενταχθεί στο δίκτυο των δημιουργικών πόλεων από την Unesko, ως πόλη της μουσικής. Βοηθήσαμε για την προετοιμασία της υποψηφιότητας και πρόσφατα έμαθα ότι την κέρδισαν. Από τη δική μας πλευρά η προετοιμασία διήρκησε συνολικά 2 χρόνια και το πρώτο θετικό αποτέλεσμα επετεύχθη μετά από περίπου 4 χρόνια.

- Αν μπορούσατε να δώσετε μία συμβουλή στον Έλληνα υπουργό Υποδομών (όποιος κι αν προκύψει μετά τις εκλογές), ποια θα ήταν αυτή; 

Αν είχα τη δυνατότητα να προτείνω κάτι σε έναν υπουργό θα έλεγα: σκεφτείτε καθολικά, σφαιρικά. Υπάρχουν καλές μεμονωμένες προτάσεις, οι οποίες, όμως δεν μπαίνουν σε ένα πλαίσιο.

Οφείλουμε να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει μόνο 1 πράγμα που πρέπει να γίνει. Αυτό που κατηγορώ εγώ στον ελληνικό σχεδιασμό, τον οποίο μόνο κατ ευφημισμό μπορούμε να ονομάσουμε «σχεδιασμό», είναι ότι παρουσιάζει μεμονωμένες δράσεις αλλά χωρίς καθολικό σχέδιο.

Για παράδειγμα, αυτή την περίοδο βρίσκεται υπό ψήφιση το νέο ρυθμιστικό της Αθήνας. Οπως διαβάζω, μεταξύ άλλων, θα ανοίξουν δρόμο από τον Υμηττό στο Πέραμα. Είναι αυτό ρυθμιστικό πλάνο; Έχουν σκεφτεί αν είναι αυτό που χρειάζεται η πόλη αυτή τη στιγμή; Έχουν υπολογίσει το κόστος της βενζίνης, ή τι συμβαίνει με την ενεργειακή κρίση; Έχουν σκεφτεί συνολικά τι θα πει «δημόσιες συγκοινωνίες» και πως θα έπρεπε να είναι;

- Ποιες υποδομές θεωρείτε ότι είναι απαραίτητες σε μια σύγχρονη πόλη; 

Έχουμε συνηθίσει όταν αναφερόμαστε σε υποδομές να εννοούμε τις τεχνικές υποδομές: δρόμους, δίκτυα κλπ. Στην πολεοδομία ανήκουν και οι θεσμοί. Θεωρώ μεγαλύτερη αδυναμία της Ελλάδας την απουσία θεσμών. Όχι μόνο νόμων, αλλά και οργανισμών.  Έχουμε αδυναμία να κατασκευάζουμε θεσμούς, που συμπυκνώνουν τη γνώση, την κατατάσσουν, τη συγκροτούν και τη μεταδίδουν. Αυτοί οι θεσμοί -που στη Γερμανία είναι πολύ ισχυροί, έχουν ρόλο όχι μόνο να διατηρούν τη γνώση, αλλά και να τη μεταφέρουν στους επόμενους. Αυτό προϋποθέτει και τη συμμετοχή της κοινωνίας.

- Το μοντέλο που πρέπει να ακολουθήσουμε είναι αυτό της τουριστικής ανάπτυξης;

Νομίζω ότι ο τουρισμός είναι μόνο ένας από τους πυλώνες ανάπτυξης. Αλλά ακόμα και σε αυτό, προς το παρόν, δεν υπάρχει συγκεκριμένο μοντέλο, υπάρχει ένα μπάχαλο τουριστικής ανάπτυξης. Χρειαζόμαστε οργανωμένο τουρισμό και όχι το μοντέλο της αρπαχτής. Προκύπτει ένα σημαντικό θέμα: πώς χωροθετούμε τουριστικές εγκαταστάσεις; Μελέτησα τον τελευταίο νόμος που αφορά αυτό το θέμα: είναι καταστροφικός! Θα τσιμεντοποιήσουν και την τελευταία παραλία. Για παράδειγμα, η Βόρεια Κρήτη είναι χτισμένη τόσο απαίσια που μακροπρόθεσμα δεν μπορεί να είναι πια ελκυστική για τους τουρίστες.

Τουρισμός δε συνιστά μόνο παραθερισμό. Υπάρχουν πολλά είδη τουρισμού, ποιοτικού τουρισμού, που προσφέρουν και υψηλά έσοδα αλλά και ανάπτυξη: θρησκευτικός, συνεδριακός, πολιτιστικός, γαστρονομικός. Χρειάζεται να κάνουμε κάποιες σκέψεις:
- Τι χρειαζόμαστε;
- Πού θα το βρούμε; (Δεν προσφέρει κάθε περιοχή τα ίδια πράγματα.)
- Έχουμε ανάγκη νέες υποδομές; Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν χρειαζόμαστε νέες υποδομές, απλώς πρέπει να βελτιώσουμε τις παλιές. Αντί να χτίζουμε καινούρια, ας αξιοποιήσουμε τα άδεια και ανεκμετάλλευτα. Είναι πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν και η προβολή, που είναι η δική μου η δουλειά, είναι ένα από αυτά, αλλά όχι το πρώτο.

- Στην Ελλάδα έχουν ξεκινήσει πολλές προσπάθειες Rebranding. Είναι τελικά αυτό που χρειάζεται η χώρα ή πιο ριζικές αλλαγές; 

Φοβάμαι πως στην περίπτωση της Ελλάδας η προβολή τείνει να γίνει το μήνυμα. Προφανώς επειδή αυτός είναι ο πιο εύκολος δρόμος. Κοστίζει λιγότερο, χρειάζεται λιγότερη δουλειά...

Το μάρκετινγκ έχει σχέση με την εξωστρέφεια. Αλλά όταν υπάρχουν δομικά προβλήματα, δεν είναι τόσο η εικόνα των ξένων που πρέπει να αλλάξει, όσο η ίδια η χώρα που αναβαθμιστεί. Οχι για τους τουρίστες της, πρωτίστως για τους πολίτρες της.

Και προσέξτε, αν εξαιρέσουμε τη Γερμανία, την Ολλανδία και την Αυστρία, που η συγκυρία τις έχει κάνει καχύποπτους προς εμάς, γενικά η εικόνα της χώρας δεν είναι κακή! Ίσως και να είναι καλύτερη από την πραγματικότητα...

Σε επίπεδο προώθησης πρέπει να επιλέξουμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα και να τα προωθήσουμε συνειδητά και στρατηγικά. Να δώσω ένα παράδειγμα για να γίνω κατανοητός. Ας μείνουμε στον τουρισμό. Θεωρώ ότι ένα από τα πιο συγκριτικά μας πλεονεκτήματα (κι έχω ταξιδέψει σε πολλές χώρες) εξακολουθεί και είναι η μεσογειακή διατροφή μας. Οι Ιταλοί, που είναι ειδικοί σε θέματα προβολής, μας καπέλωσαν. Κατάφεραν να οικειοποιηθούν τον όρο «μεσογειακή διατροφή» για ένα μοντέλο που βασίζεται στο ζυμαρικό!

Ποτέ δεν καταφέραμε αυτό που είναι πραγματικά μοναδικό και 100% Ελληνικό να περάσει προς τα έξω. Ισως έχει γίνει μια προσπάθεια με τα κρασιά, αλλά τίποτα άλλο. Μα υπάρχει κάποια κεντρική ιδέα προώθησης της ποιότητας των ελληνικών προϊόντων; Η εικόνα του ελληνικού φαγητού στην Ευρώπη κατήντησε είναι η εξής: συνεχής κρεατοφαγία.

Κι ενώ έχουμε ένα σούπερ ατού που οφείλουμε να αξιοποιήσουμε, συνεχίζουμε να κάνουμε αφίσες που δείχνουν ηλιοβασιλέματα κι ένα ζευγάρι που φιλιέται, μια σκηνή που θα μπορούσε να εκτυλίσσεται σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου! Και προτιμάμε αυτό, αντί να κάνουμε μια οργανωμένη εκστρατεία προώθησης της ελληνικής διατροφής μέσω πολλαπλών καναλιών:
- επιστημονικά, που να αποδεικνύουν τη μακροζωία των Κρητικών,
- με την προβολή των ελληνικών κρασιών στις διεθνείς εκθέσεις,
- μέσω μετεκπαίδευσης σε Έλληνες εστιάτορες.

Άλλο παράδειγμα είναι αυτό που μου έφερε πρόσφατα ένας Γερμανός φίλος μου. Μου έλεγε «Κάτι πρέπει να κάνετε με τα καλλυντικά του Κορρέ. Πουλάνε πολύ στη Γερμανία και κανείς δεν ξέρει ότι είναι ελληνικά. Πρέπει να γίνει η σύνδεση με τη χώρα...».

- Πρόσφατα πέρασε σε νομοσχέδιο η δημιουργία εταιρείας μάρκετινγκ με το όνομα Marketing Greece. Στόχος της, ξεκινώντας από τον τουρισμό, είναι να εγκολπώσει όλους τους παραγωγικούς φορείς της χώρας (εξαγωγείς κλπ). Αυτή η εταιρεία ποιες ειδικότητες θα πρέπει να περιλαμβάνει; 

Φυσικά, όχι με άσχετους πολιτικούς και φίλους ή συγγενείς τους. Εφόσον ο στόχος είναι η προσέλκυση τουριστών, θα πρέπει να απασχολεί ανθρώπους εξειδικευμένους στον τουρισμό. Όμως, σημαντικό κομμάτι είναι το οικονομικό, οπότε χρειάζονται οικονομολόγοι με αντικείμενο την μακρο-οικονομία, οι οποίοι θα είναι υπεύθυνοι να καταρτίσουν την οικονομική πολιτική. Έπειτα, ο τουρισμός είναι κατ εξοχήν γεωγραφική και χωροτακτική δουλειά, οπότε απαιτεί άτομα αρμόδια στο σχεδιασμό χώρου.

- Μπορείτε να αναφέρετε συγκεκριμένα ονόματα που δουλεύουν σε υψηλό επίπεδο στην Ελλάδα όσον αφορά στο δικό σας πεδίο; 

Ευτυχώς έχω γνωρίσει / εντοπίσει πολλούς! Άξιους εκπροσώπους του κλάδου στην Ελλάδα θεωρώ ότι είναι:
- Γιάννης Πολύζος, Αρχιτέκτων - Πολεοδόμος Καθηγητής Σχ. Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ - Πρώην πρόεδρος του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου και Περιβάλλοντος Αθήνας.
- Ντόρα Γαλάνη, Πρόεδρος Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων.
- Νίκος Μπελαβίλας, επίκουρος καθηγητής Σχ. Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ.
- Χριστίνα Ζαραφωνίτου, Καθηγήτρια Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
- Ντίνα Βαϊου, πολεοδόμος-γεωγράφος στο ΕΜΠ.
- Θωμάς Μαλούτας είναι Διευθυντής του Ινστιτούτου Αστικής και Αγροτικής Κοινωνιολογίας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

- Ποιο «ατού» της δεν έχει αξιοποιήσει η Αθήνα όσο θα έπρεπε; 

Έχουμε μια μοναδικότητα: το μεγαλύτερο αρχαιολογικό πάρκο του κόσμου. Και ερωτώ, έχετε δει ποτέ σε καμιά αφίσα του ΕΟΤ αυτή τη διαδρομή; Αυτά είναι πράγματα που πρέπει να αναδειχθούν. Ένα από τα θετικά που μας άφησαν οι Ολυμπιακοί αγώνες είναι το αρχαιολογικό πάρκο: ο περίπατος από τη Διονυσίου Αρεοπαγείτου μέχρι τον Κεραμεικό. Επίσης η Αθήνα έχει σημαντική σύγχρονη κουλτούρα. Υπάρχουν πολυχώροι, χώροι τέχνης, σημαντικά δείγματα ελληνικής μουσικής... Ξέρει κανείς στο εξωτερικό ότι στην Αθήνα υπάρχουν κι άλλα, εκτός από τις αρχαιότητες;

- Υπάρχει κάποια πόλη ελληνική που να δείχνει σημάδια σωστής οργάνωσης και για την οποία να είστε περήφανος; 

Πρόσφατα βρέθηκα στη Θεσσαλονίκη. Και έφυγα με μάλλον θετική εντύπωση για τις προσπάθειες που γίνονται. Δεν τις έχω δει ακόμα να καρποφορούν, αλλά κάτι κινείται, κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα. Θετική αίσθηση έχω και από την Κρήτη. Αυτές οι 2 πόλεις διεκδικούν την αυτονομία τους στην Ελλάδα και μοιάζει να έχουν θετικές πρωτοβουλίες.

- Η Ελλάδα είναι έτοιμη να γίνει ποδηλατούπολη; 

Το να θεωρούμε ότι το ποδήλατο μπορεί να λύσει το πρόβλημα της κυκλοφοριακής συμφόρησης, ειδικά σε μια πόλη όπως η Αθήνα, είναι αφελές και ουτοπικό. Ένα θέμα είναι η τοπογραφία της Ελλάδας, αν και πολλές πόλεις που είναι λοφώδεις έχουν ποδηλατόδρομους, όπως η Στουγκάρδη. Ταυτόχρονα, όμως, οι απαιτήσεις της καθημερινότητας καθιστούν αδύνατο το ποδήλατο να γίνει το βασικό μέσο μετακίνησης. Το ποδήλατο είναι συμπληρωματικό μέσο κίνησης.

- Σε μια πόλη που αναπτύσσεται συνεχώς και υποδέχεται μετανάστες, τι μηχανισμοί μπορούν να αναπτυχθούν για να διατηρηθεί ενιαία ταυτότητα; 

Την ταυτότητα δεν την καταλαβαίνω ως κάτι στατικό, αλλά ως κάτι που αλλάζει συνεχώς. Δεν έχει νόημα η έννοια της διατήρησης. Σημασία έχει το ποια θέση παίρνουν οι μετανάστες μες στην κοινωνία. Οι Αλβανοί, οι οποίοι ήρθαν πριν από 20 χρόνια έχουν σχεδόν ενταχτεί στην ελληνική κοινωνία για πολλούς λόγους. Κατ αρχάς, διότι μας μοιάζουν. Αλλά οι μετανάστες που μάς ήρθαν πιο πρόσφατα, όπως οι Αφρικανοί, σε μεγάλο βαθμό δεν έχουν ενταχθεί. Τους αντιμετωπίζουμε ακόμα με στερεότυπα. Πρέπει να καταλάβουμε ότι μητρόπολη χωρίς μετανάστες δεν υπάρχει.

Πιο σημαντικό, όμως, είναι τι θεσμοθετημένος ρατσισμός επιτρέπουμε να υπάρχει σε κάθε χώρα. Όταν υπάρχουν άνθρωποι που ζουν σε μια χώρα 20 χρόνια και δεν έχουν ακόμα χαρτιά, πώς περιμένουμε να νιώσουν σαν στο σπίτι τους; Πώς μπορούν αυτοί οι άνθρωποι να ενσωματωθούν; Έχουν υποστεί άγριο ρατσισμό, τον οποίο περνούν και στα παιδιά τους. Και αυτό αφορά τόσο στην Ελλάδα, όσο και στη Γερμανία. Είναι ένα μάθημα παγκόσμιο: αν συμπεριφερθώ άσχημα στο μετανάστη θα το πληρώσω κάποια στιγμή. Ακόμα κι αν αυτός μεγαλώσει το παιδί του θα με εκδικηθεί με κάποιο τρόπο.


Άρθρο των Άρη Καλαντίδη και Μιχάλη Καβαράτζη για το rebranding της Ελλάδας: http://blog.inpolis.com/2012/03/21/if-we-were-asked-today-to-rebrand-greece/


Βιογραφικό

Ο Άρης Καλαντίδης είναι Διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας συμβούλων INPOLIS, η οποία έχει έδρα στο Βερολίνο και προσφέρει υπηρεσίες σε ζητήματα αστικής ανάπτυξης με επικέντρωση στο Place Branding.

Γεννήθηκε στην Αθήνα και μετακόμισε στο Βερολίνο το 1990. Είναι σύμβουλος Place Marketing και Branding από το 1996. Έχει εργαστεί σε 8 διαφορετικές χώρες στον κόσμο: Ιταλία, Αγγλία, Αυστραλία, Κολομβία, Ελλάδα, Γερμανία, Δανία, αναλαμβάνοντας projects.

Είναι πρόεδρος του International Association for Place Branding and Public Diplomacy, διευθυντής του Institute of Place Management (Manchester) και μέλος της συντακτικής επιτροπής του επιστημονικού περιοδικού Journal of Place Management and Development.

Είναι ο συν-ιδρυτής των workshops «Διακυβέρνηση του Βιομηχανιών Δημιουργία» στο Georg Simmel Centre for Metropolitan Studies of the Humboldt-University στο Βερολίνο και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του σχεδιασμού του δικτύου Create Berlin.

Έχει πτυχίο Γαλλικής φιλολογίας και πτυχίο στην Πολεοδομία και Χωροταξία. Η έρευνά του στην αστική γεωγραφία στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο περιλαμβάνει ζητήματα ταυτότητας τόπου, τοπικής οικονομίας και μετανάστευσης.

Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε διεθνή περιοδικά και έχει δώσει διαλέξεις σε πανεπιστήμια στη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιταλία και τις ΗΠΑ.

Μιλάει αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά και ελληνικά.