Επίσης είπαμε ότι δεν είναι δυνατόν το κράτος να συνεισφέρει στην ανάπτυξη σε αυτή τη φάση, διότι εξ ορισμού οι δαπάνες αυτού είναι πτωτικές.
Επίσης, για να δούμε ανάπτυξη θα πρέπει να δούμε πολύ μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις, κάτι που δεν βλέπω να γίνεται διότι δεν υπάρχει κίνητρο για κάτι τέτοιο με τις σημερινές δομές και θεσμούς που έχει το κράτος.
Σήμερα θα ήθελα να εστιάσω σε άλλο σημείο. Πιο συγκεκριμένα, να εστιάσω σε πυλώνες.
Όλες οι οικονομίες κατά καιρούς βασίζονται σε κάποιο πυλώνα για να αναπτυχθούν. Έτσι και εμείς τα ...προηγούμενα χρόνια είχαμε αρκετούς πυλώνες ανάπτυξης, που, θεωρήθηκε ότι θα άλλαζε το τοπίο στην ελληνική οικονομία.
Δυστυχώς όλοι διαψευστήκαμε.
Το κυριότερο άρμα ανάπτυξης ήταν η είσοδος μας στη νομισματική ένωση.
Επίσης, για να δούμε ανάπτυξη θα πρέπει να δούμε πολύ μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις, κάτι που δεν βλέπω να γίνεται διότι δεν υπάρχει κίνητρο για κάτι τέτοιο με τις σημερινές δομές και θεσμούς που έχει το κράτος.
Σήμερα θα ήθελα να εστιάσω σε άλλο σημείο. Πιο συγκεκριμένα, να εστιάσω σε πυλώνες.
Όλες οι οικονομίες κατά καιρούς βασίζονται σε κάποιο πυλώνα για να αναπτυχθούν. Έτσι και εμείς τα ...προηγούμενα χρόνια είχαμε αρκετούς πυλώνες ανάπτυξης, που, θεωρήθηκε ότι θα άλλαζε το τοπίο στην ελληνική οικονομία.
Δυστυχώς όλοι διαψευστήκαμε.
Το κυριότερο άρμα ανάπτυξης ήταν η είσοδος μας στη νομισματική ένωση.
Ο χαμηλός πληθωρισμός και τα χαμηλά επiιτόκια ήταν η αίτια να δούμε το μεγαλύτερο κατασκευαστικό boom στη σύγχρονη ελληνική ιστορία.
Πιστεύοντας ότι ο οικοδομικός οργασμός θα διαρκέσει για πάντα, καμία ελληνική κυβέρνηση δεν προσπάθησε να επιβάλλει τις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές για να γίνει ανταγωνιστική η ελληνική οικονομία.
Σήμερα με τουλάχιστον 150.000 απούλητα διαμερίσματα και την ανεργία να καλπάζει, η όρεξη για νεόδμητα σπίτια είναι ανύπαρκτη.
Οι τράπεζες πλέον δεν δίνουν απλόχερα δάνεια (για να μην πω καθόλου) και το γεγονός ότι το 85% των Ελλήνων έχουν δικό τους σπίτι, θα βάλει φρένο στην οικοδομή (και στην ανάπτυξη) για πάρα πολλά χρόνια.
Τα χαμηλά επιτόκια και η ανάπτυξη του τραπεζικού κλάδου επίσης επέτρεψαν την αλματώδη αύξηση της καταναλωτικής πίστης. Ξαφνικά η κατανάλωση εκτοξεύτηκε και ο μέσος Έλληνας πολίτης μπορούσε να απολαύσει καταναλωτικά αγαθά σήμερα και να τα πληρώσει αύριο.
Η συγχρηματοδότηση έργων υποδομής με την Ε.Ε. επίσης ήταν ένας άλλος πυλώνας ανάπτυξης. Αμέτρητα έργα υποδομής έχουν γίνει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, που θα ήταν αδύνατον να γίνουν χωρίς τη συνδρομή της Ευρώπης. Δυστυχώς όμως οι υπερτιμολογήσεις και το ότι πληρώσαμε αυτά τα έργα πολλαπλάσια από ό,τι θα έπρεπε, έχουν μειώσει κατά πολύ το όφελος.
Το 2004 είχαμε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ξοδέψαμε περίπου το 10% του ΑΕΠ να τους κάνουμε και αναμέναμε να πάρουμε ένα τουριστικό μέρισμα σε βάθος χρόνου. Το μόνο που δε εισπράξαμε είναι μέρισμα. Ενώ η Τουρκία πριν από μια δεκαετία είχε περίπου 10 εκατ. τουρίστες το χρόνο (όσους δηλαδή είχαμε και εμείς τότε) σήμερα έχουν 33 εκατ. επισκέπτες ενώ εμείς εξακολουθούμε και είμαστε κοντά στα 10 εκατ. Το μόνο που μας έμεινε από τους Ολυμπιακούς του 2004 ήταν ο λογαριασμός. Κανένας αναπτυξιακός προγραμματισμός και κανένα οργανωμένο σχέδιο καθήλωσαν την τουριστική ανάπτυξη της χώρας. Και ενώ πριν από 20 χρόνια είχαμε σχεδόν το τουριστικό μονοπώλιο στην Ανατολική Μεσόγειο, σήμερα όλοι έχουν μπει στο παιχνίδι. Εμείς όμως νομίζουμε ότι είμαστε ακόμα το κέντρο του κόσμου.
Η παγκόσμια ανάπτυξη της τελευταίας δεκαετίας επίσης δεν ήταν αρκετή για να βοηθηθεί η ελληνική οικονομία. Αντί να εκμεταλλευτούμε αυτή την περίοδο ανάπτυξης και ευημερίας και να θέσουμε τις βάσεις για μια αναδιοργάνωση της οικονομίας μας, εμείς αποφασίσαμε ότι θα έπρεπε να διογκωθεί περαιτέρω το κράτος και η ανάπτυξη να βασίζεται στον δημόσιο τομέα, με αυξήσεις μεγαλύτερες του πληθωρισμού και δανεικά και με λεφτά που δεν υπήρχαν. Το 2005 η διεθνής κατάταξη ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας κατρακύλησε από την 35η θέση στη 71η θέση το 2009 –την ίδια ώρα που η γειτονική Σλοβενία πήγε από την 42η θέση στην 37η θέση. Για τη σπάταλη, τα σκάνδαλα, τη διαφθορά και την συνολική ανεπάρκεια της πολιτικής ηγεσίας δεν χρειάζεται να κάνω καμία αναφορά.
Με άλλα λόγια, έχουμε κάψει όλα τα χαρτιά και όλες τις ευκαιρίες που μας δόθηκαν προκειμένου να εκσυγχρονιστεί και να γίνει πιο ανταγωνιστική η οικονομία μας. Οι πυλώνες στους οποίους βασιστήκαμε τελικά δεν απέδωσαν. Όχι διότι δεν αποτελούσαν ευκαιρία για αλλαγές, αλλά λόγου της δικής μας ανεπάρκειας.
Και το ερώτημα τώρα είναι το εξής: τι πυλώνες ανάπτυξης έχουμε κοιτάζοντας μπροστά για να βγούμε από το σημερινό αδιέξοδο;
Σήμερα αντί για πιστωτική επέκταση, έχουμε πιστωτική συρρίκνωση. Πόσα διαμερίσματα μπορούν ακόμα να φτιάξουν οι ευκαιριακοί εργολάβοι; Πόσες γέφυρες του Ρίου μπορούμε ακόμα να φτιάξουμε; Ο δημόσιος τομέας πρέπει να συρρικνωθεί και οι δαπάνες του κράτους πρέπει να περιοριστούν. Οι εποχές των πιστωτικών εγγυήσεων προς τις ΔΕΚΟ έχουν τελειώσει. Τα δανειακά και αγύριστα επίσης τελείωσαν. Με τι θα μπορούσε να αντικατασταθεί η τελευταία δεκαετία, έτσι ώστε να μπορούμε να ελπίζουμε σε ανάπτυξη κοιτάζοντας μπροστά;
Η απάντηση είναι με τίποτα. Εγώ τουλάχιστον δεν βλέπω κάτι που θα μπορούσε να αποτελέσει έναν καινούργιο πυλώνα ανάπτυξης - ικανό να μπορεί να σηκώσει το βάρος που απαιτούν οι περιστάσεις. Αλλά πέραν αυτού, εδώ δεν μπορέσαμε να ορθοποδήσουμε όταν πέρναγαν τόσα λεφτά μέσα από τα χέρια μας, θα δούμε χαΐρι σήμερα με περικοπές δαπανών και μειώσεις μισθών;
Από τότε που θυμάμαι, ακούω για αναπτυξιακές προοπτικές. Καμία αναπτυξιακή προοπτική δεν μπορεί να υλοποιηθεί σε ένα περιβάλλον διαφθοράς, υψηλής φορολογίας και γραφειοκρατίας. Ναι μεν θεωρητικά πολλά θα μπορούν να γίνουν, αλλά τίποτα δεν θα γίνει πριν αλλάξει το πώς λειτουργεί αυτή η οικονομία, οι θεσμοί, οι νόμοι και πριν ψηφιστεί μια νέα τάξη πολιτικών που θα αποδειχτούν λιγότερο ανεπαρκείς από την σημερινή φουρνιά.
Η οικονομία αυτή χρειάζεται μια δεκαετία (τουλάχιστον) συντονισμένης προσπάθειας για να μπορεί να γίνει ανταγωνιστική. Τούτο βέβαια αν υλοποιηθούν νόμοι και θεσμοί τέτοιοι που να προσελκύσουν επενδύσεις και να ανοίξει την όρεξη της αγοράς για ρίσκο.
Όταν τα δούμε όλα αυτά, μόνο τότε και μόνο μπορούμε να ελπίζουμε σε επενδύσεις και ανάκαμψη.
Τα χαμηλά επιτόκια και η ανάπτυξη του τραπεζικού κλάδου επίσης επέτρεψαν την αλματώδη αύξηση της καταναλωτικής πίστης. Ξαφνικά η κατανάλωση εκτοξεύτηκε και ο μέσος Έλληνας πολίτης μπορούσε να απολαύσει καταναλωτικά αγαθά σήμερα και να τα πληρώσει αύριο.
Η συγχρηματοδότηση έργων υποδομής με την Ε.Ε. επίσης ήταν ένας άλλος πυλώνας ανάπτυξης. Αμέτρητα έργα υποδομής έχουν γίνει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, που θα ήταν αδύνατον να γίνουν χωρίς τη συνδρομή της Ευρώπης. Δυστυχώς όμως οι υπερτιμολογήσεις και το ότι πληρώσαμε αυτά τα έργα πολλαπλάσια από ό,τι θα έπρεπε, έχουν μειώσει κατά πολύ το όφελος.
Το 2004 είχαμε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ξοδέψαμε περίπου το 10% του ΑΕΠ να τους κάνουμε και αναμέναμε να πάρουμε ένα τουριστικό μέρισμα σε βάθος χρόνου. Το μόνο που δε εισπράξαμε είναι μέρισμα. Ενώ η Τουρκία πριν από μια δεκαετία είχε περίπου 10 εκατ. τουρίστες το χρόνο (όσους δηλαδή είχαμε και εμείς τότε) σήμερα έχουν 33 εκατ. επισκέπτες ενώ εμείς εξακολουθούμε και είμαστε κοντά στα 10 εκατ. Το μόνο που μας έμεινε από τους Ολυμπιακούς του 2004 ήταν ο λογαριασμός. Κανένας αναπτυξιακός προγραμματισμός και κανένα οργανωμένο σχέδιο καθήλωσαν την τουριστική ανάπτυξη της χώρας. Και ενώ πριν από 20 χρόνια είχαμε σχεδόν το τουριστικό μονοπώλιο στην Ανατολική Μεσόγειο, σήμερα όλοι έχουν μπει στο παιχνίδι. Εμείς όμως νομίζουμε ότι είμαστε ακόμα το κέντρο του κόσμου.
Η παγκόσμια ανάπτυξη της τελευταίας δεκαετίας επίσης δεν ήταν αρκετή για να βοηθηθεί η ελληνική οικονομία. Αντί να εκμεταλλευτούμε αυτή την περίοδο ανάπτυξης και ευημερίας και να θέσουμε τις βάσεις για μια αναδιοργάνωση της οικονομίας μας, εμείς αποφασίσαμε ότι θα έπρεπε να διογκωθεί περαιτέρω το κράτος και η ανάπτυξη να βασίζεται στον δημόσιο τομέα, με αυξήσεις μεγαλύτερες του πληθωρισμού και δανεικά και με λεφτά που δεν υπήρχαν. Το 2005 η διεθνής κατάταξη ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας κατρακύλησε από την 35η θέση στη 71η θέση το 2009 –την ίδια ώρα που η γειτονική Σλοβενία πήγε από την 42η θέση στην 37η θέση. Για τη σπάταλη, τα σκάνδαλα, τη διαφθορά και την συνολική ανεπάρκεια της πολιτικής ηγεσίας δεν χρειάζεται να κάνω καμία αναφορά.
Με άλλα λόγια, έχουμε κάψει όλα τα χαρτιά και όλες τις ευκαιρίες που μας δόθηκαν προκειμένου να εκσυγχρονιστεί και να γίνει πιο ανταγωνιστική η οικονομία μας. Οι πυλώνες στους οποίους βασιστήκαμε τελικά δεν απέδωσαν. Όχι διότι δεν αποτελούσαν ευκαιρία για αλλαγές, αλλά λόγου της δικής μας ανεπάρκειας.
Και το ερώτημα τώρα είναι το εξής: τι πυλώνες ανάπτυξης έχουμε κοιτάζοντας μπροστά για να βγούμε από το σημερινό αδιέξοδο;
Σήμερα αντί για πιστωτική επέκταση, έχουμε πιστωτική συρρίκνωση. Πόσα διαμερίσματα μπορούν ακόμα να φτιάξουν οι ευκαιριακοί εργολάβοι; Πόσες γέφυρες του Ρίου μπορούμε ακόμα να φτιάξουμε; Ο δημόσιος τομέας πρέπει να συρρικνωθεί και οι δαπάνες του κράτους πρέπει να περιοριστούν. Οι εποχές των πιστωτικών εγγυήσεων προς τις ΔΕΚΟ έχουν τελειώσει. Τα δανειακά και αγύριστα επίσης τελείωσαν. Με τι θα μπορούσε να αντικατασταθεί η τελευταία δεκαετία, έτσι ώστε να μπορούμε να ελπίζουμε σε ανάπτυξη κοιτάζοντας μπροστά;
Η απάντηση είναι με τίποτα. Εγώ τουλάχιστον δεν βλέπω κάτι που θα μπορούσε να αποτελέσει έναν καινούργιο πυλώνα ανάπτυξης - ικανό να μπορεί να σηκώσει το βάρος που απαιτούν οι περιστάσεις. Αλλά πέραν αυτού, εδώ δεν μπορέσαμε να ορθοποδήσουμε όταν πέρναγαν τόσα λεφτά μέσα από τα χέρια μας, θα δούμε χαΐρι σήμερα με περικοπές δαπανών και μειώσεις μισθών;
Από τότε που θυμάμαι, ακούω για αναπτυξιακές προοπτικές. Καμία αναπτυξιακή προοπτική δεν μπορεί να υλοποιηθεί σε ένα περιβάλλον διαφθοράς, υψηλής φορολογίας και γραφειοκρατίας. Ναι μεν θεωρητικά πολλά θα μπορούν να γίνουν, αλλά τίποτα δεν θα γίνει πριν αλλάξει το πώς λειτουργεί αυτή η οικονομία, οι θεσμοί, οι νόμοι και πριν ψηφιστεί μια νέα τάξη πολιτικών που θα αποδειχτούν λιγότερο ανεπαρκείς από την σημερινή φουρνιά.
Η οικονομία αυτή χρειάζεται μια δεκαετία (τουλάχιστον) συντονισμένης προσπάθειας για να μπορεί να γίνει ανταγωνιστική. Τούτο βέβαια αν υλοποιηθούν νόμοι και θεσμοί τέτοιοι που να προσελκύσουν επενδύσεις και να ανοίξει την όρεξη της αγοράς για ρίσκο.
Όταν τα δούμε όλα αυτά, μόνο τότε και μόνο μπορούμε να ελπίζουμε σε επενδύσεις και ανάκαμψη.
Προσωπικά ακόμα δεν βλέπω τίποτα και δεν μου επιτρέπεται να γίνω αισιόδοξος πριν δω αλλαγές προς αυτή την κατεύθυνση.
Του Γιώργου Καισάριου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου