Υπερασπίζω – υπερασπίζομαι

Του κ. Ευάγγελου Χ. Μαρινόπουλου

Το ρήμα υπερασπίζω είναι σύνθετο (υπέρ + ασπίς) και σημαίνει καλύπτω κάποιον με την ασπίδα μου, για να τον προστατεύσω, άρα προστατεύω. Μεταφορικά σημαίνει υποστηρίζω, μάχομαι για την ασφάλεια κάποιου ή για τα συμφέροντά του και νομικά συνηγορώ.

Το ρήμα υπερασπίζω είναι ενεργητικό (αφού το υποκείμενο ενεργεί) και μεταβατικό (αφού η ενέργεια του υποκειμένου μεταβαίνει στο αντικείμενο). Π.χ. Ο συνήγορος υπερασπίζει τον πελάτη του στο δικαστήριο.

Στη μέση φωνή (κατά Τζάρτζανο) ή παθητική φωνή (κατά Τριανταφυλλίδη) το ρήμα γίνεται υπερασπίζομαι. Κανονικά αυτό έπρεπε να σημαίνει προστατεύομαι, υποστηρίζομαι, δηλαδή κάποιος άλλος προστατεύει εμένα. Και όμως το ρήμα υπερασπίζομαι χρησιμοποιείται από τους Νεοέλληνες με την σημασία τού υπερασπίζω (δηλαδή με ενεργητική σημασία). Και μάλιστα ο παθητικός τύπος τού ρήματος χρησιμοποιείται πολύ συχνότερα από τον ενεργητικό τύπο. Λένε ή γράφουν π.χ. «Η κυβέρνηση υπερασπίζεται με επιτυχία τα δικαιώματα της Ελλάδας …».

Αφού τα ρήματα υπερασπίζω και υπερασπίζομαι χρησιμοποιούνται με την ίδια ενεργητική σημασία, τι χρειάζεται ο τύπος της παθητικής φωνής; Και πώς επικράτησε αυτή η συνήθεια; Για την εξήγηση του φαινομένου υπόθεση μόνον μπορώ να κάνω. Οι δικηγόροι αγορεύοντας στο δικαστήριο χρησιμοποιούν συνήθως το πρώτο πρόσωπο του πληθυντικού αριθμού, για να δείξουν ότι ταυτίζονται με τον πελάτη τους. Λένε π.χ. «Υπερασπίζομε με πάθος τον κατηγορούμενο, κύριε πρόεδρε, διότι είμεθα πεπεισμένοι για την αθωότητά του». ‘Η «Υπερασπίζομε την κατηγορουμένη, διότι την θεωρούμε αθώα και θα αποδείξομε με στοιχεία την αθωότητά της…».

Το ακροατήριο ακούγοντας χιλιάδες φορές σε διάφορες δίκες το ρήμα «υπερασπίζομε», που είναι πρώτο πρόσωπο πληθυντικού αριθμού του ρήματος υπερασπίζω, το εξέλαβε ως πρώτο πρόσωπο ενικού αριθμού του ρήματος υπερασπίζομαι και θεώρησε ότι αυτό είναι το ορθό, αφού το λένε οι δικηγόροι. Και από τότε γνωρίζοντες και μη γνωρίζοντες χρησιμοποιούν αδιακρίτως τις δυο φωνές του ρήματος πάντα με ενεργητική σημασία. Μάλλον έτσι άρχισε η χρήση τού υπερασπίζομαι.

Πάντως το ρήμα υπερασπίζω είναι σαφές και επαρκές για την απόδοση της έννοιας της ενεργητικής υπεράσπισης, η δε χρήση της παθητικής φωνής με ενεργητική σημασία προήλθε μάλλον από παρεξήγηση και συνεπώς περιττεύει.

Πρωϊνός Τύπος