Η αβέβαιη επόμενη μέρα στον πόλεμο της Ουκρανίας

Ο αγώνας δρόμου για τη βελτίωση της θέσης στο πεδίο της μάχης, πριν αναλάβει καθήκοντα στις 20 Ιανουαρίου ο νέος Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε μια σοβαρή κλιμάκωση του πολέμου, που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει εάν πρόκειται για το τελευταίο ξέσπασμα, πριν την καταστολή και την ειρήνευση.

Ο Πούτιν δηλώνει πρόθυμος για διάλογο με τον Ντόναλντ Τραμπ, αλλά το πλαίσιο που περιέγραψε το Κρεμλίνο ουσιαστικά σημαίνει άνευ όρων συνθηκολόγηση της Ουκρανίας και της Δύσης. O Ρώσος πρόεδρος, στο διάγγελμά του την Πέμπτη, φρόντισε να στείλει το μήνυμα σε Κίεβο και Δύση, ότι πλέον ο Πόλεμος παίρνει πλανητικές διαστάσεις και ο ίδιος δε θα διστάσει να χρησιμοποιήσει υπερηχητικούς βαλλιστικούς πυραύλους εναντίον στόχων στην Ουκρανία αλλά και σε χώρες που της προσφέρουν όπλα για να στραφεί εναντίον της Ρωσίας...

Για την Ουκρανία, η κλιμάκωση είναι μονόδρομος, καθώς το Κίεβο δε γνωρίζει ποια θα είναι η επόμενη ημέρα, δεδομένου ότι ο Τραμπ έχει δηλώσει πως θα εκμεταλλευτεί την προσωπική του σχέση με τον Πούτιν για τον τερματισμό του πολέμου. Τα αντιφατικά μηνύματα που στέλνουν αρμόδιοι και αναρμόδιοι από το περιβάλλον του νέου Αμερικανού προέδρου έχουν ξυπνήσει τον εφιάλτη στην ουκρανική ηγεσία, ότι ξαφνικά μπορεί να βρεθούν μετέωροι, χωρίς τη μεγάλη και κρίσιμη στρατιωτική και οικονομική στήριξη των ΗΠΑ. Αυτό θα οδηγούσε με βεβαιότητα σε ήττα, όπως ομολόγησε ο ίδιος ο Β. Ζελένσκι, σε μια άνευ όρων συνθηκολόγηση με τη Ρωσία.

Η κίνηση της Ουάσιγκτον και του Λονδίνου, να επιτρέψουν τη χρήση των πυραύλων ATACMS και Storm Shadow, για πλήγματα εντός του ρωσικού εδάφους, αποτελεί μια πρωτοβουλία της τελευταίας στιγμής. Αυτή αποσκοπεί όχι μόνο στο να ασκηθεί πίεση στη Ρωσία στο πεδίο της μάχης, αλλά κυρίως στο να εγκλωβίσει τη νέα αμερικανική ηγεσία στη στήριξη της Ουκρανίας. Ωστόσο, η χρήση αυτών των πυραύλων έρχεται πολύ αργά για να ανατρέψει τη ροή του πολέμου. Ο αριθμός των πυραύλων φαίνεται να είναι περιορισμένος, ενώ η Μόσχα είχε όλο αυτό το διάστημα τη δυνατότητα να μετακινήσει κρίσιμες εγκαταστάσεις και αεροπορικές δυνάμεις βαθιά στην ενδοχώρα, εκτός του βεληνεκούς αυτών των πυραύλων.

Όμως, τα πλήγματα σε ρωσικό έδαφος είναι δεδομένο ότι θα προκαλέσουν την ανάλογη απάντηση από τη Ρωσία. Σε αυτό ίσως ελπίζουν το Κίεβο και οι υποστηρικτές του: ότι, δηλαδή, θα διαμορφωθεί μια κατάσταση, που ούτε ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ θα μπορούσε να παραβλέψει, εμποδίζοντάς τον να προχωρήσει σε απευθείας διαπραγματεύσεις με τον Πούτιν.

Παρά τις ευθείες απειλές, με την αναβάθμιση του πυρηνικού δόγματος για χρήση πυρηνικών όπλων, ακόμη και εναντίον συμβατικών δυνάμεων που επιτίθενται στη Ρωσία, εφόσον έχουν τη στήριξη πυρηνικής δύναμης, θεωρείται ότι η Ρωσία και ο Πούτιν χρησιμοποιούν αποτρεπτικά το «χαρτί» των πυρηνικών. Ούτε η ίδια η Ρωσία αντιμετωπίζει τέτοια ζωτική απειλή που να καθιστά αναγκαία την επιστράτευση του έσχατου αυτού όπλου, ούτε όμως και το καθεστώς θα ήθελε να εμπλακεί σε μια τέτοια κλιμάκωση, που θα «έκαιγε» το χαρτί Τραμπ.

Και φυσικά, μια τέτοια κίνηση θα ενεργοποιούσε και άλλες πυρηνικές δυνάμεις, οι οποίες σήμερα είτε υποστηρίζουν τη Ρωσία, είτε είναι διακριτικά ουδέτερες, όπως η Κίνα και η Ινδία αντίστοιχα.

Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία, η οποία έχει σταθερά, έστω μικρά κέρδη στο πεδίο, και βλέποντας την αδυναμία και την αγωνία του Κιέβου, έχει κάθε λόγο να πλήξει στόχους υποδομών, αλλά και πολιτικούς στόχους βαθύτερα στο ουκρανικό έδαφος. Στόχος της είναι να υπονομεύσει το ηθικό των Ουκρανών και ταυτόχρονα να επεκτείνει τα προγεφυρώματά της, ώστε να βρίσκεται σε καλύτερη θέση, όταν έρθει η στιγμή της ανακωχής ή της πιθανής διαπραγμάτευσης. Φυσικά, ο στόχος της Ρωσίας είναι να φέρει την Ουκρανία σε τέτοιο σημείο, που να είναι αναγκασμένη να αποδεχθεί την εκεχειρία ή τον τερματισμό του πολέμου, με όρους που θα περιλαμβάνουν την απώλεια εδαφών.

Παρότι το Κίεβο και ο Ζελένσκι δηλώνουν ότι είναι εκτός συζήτησης κάθε πρόταση αποδοχής τετελεσμένων επί του εδάφους, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, στις 7 Νοεμβρίου, δήλωσε ότι οποιαδήποτε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός θα πρέπει να αντικατοπτρίζει τις «πραγματικότητες» στο έδαφος. Παράλληλα, εξέφρασε επιφυλακτικότητα για μια συμφωνία εκεχειρίας, θέτοντας πάντως ως βασική προϋπόθεση την ουδετερότητα της Ουκρανίας:

«Εάν δεν υπάρχει ουδετερότητα, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς την ύπαρξη οποιωνδήποτε σχέσεων καλής γειτονίας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Διότι αυτό θα σήμαινε ότι η Ουκρανία θα χρησιμοποιείται συνεχώς ως εργαλείο σε λάθος χέρια και εις βάρος των συμφερόντων της Ρωσικής Ομοσπονδίας», δήλωσε ο Πούτιν.

Το 7% του ουκρανικού εδάφους που κατείχε από το 2014 η Ρωσία (την Κριμαία και το Ανατολικό Ντονμπάς) είναι εδάφη που βρίσκονται εκτός συζήτησης για ενδεχόμενη επιστροφή. Το ερώτημα είναι εάν η Ρωσία θα ήταν έτοιμη να συζητήσει εδαφικές ρυθμίσεις για το πρόσθετο 11% του ουκρανικού εδάφους, που κατέχει από την έναρξη του πολέμου το 2022, προσφέροντας εγγυήσεις ασφαλείας στην Ουκρανία.

Σήμερα, η Ρωσία κατέχει το 80% του Ντονμπάς (Ντονέτσκ και Λουχάνσκ), σχεδόν το 70% της Ζαπορίζια, το 3% του Χάρκοβου και τη λωρίδα του Μικολάιβ.

Η Ουκρανία, με τη στήριξη της Δύσης, έχει επιδοθεί σε έναν πόλεμο με στόχο την απελευθέρωση των κατεχόμενων εδαφών. Θα ήταν, όμως, αρκετή μια επιστροφή κάποιων εδαφών από το Ντονέτσκ, το Λουχάνσκ, τη Ζαπορίζια και τη Χερσώνα, που η Ρωσία έχει ήδη κηρύξει ως ρωσικό έδαφος; Ή μήπως θα ήταν αποδεκτή μια μικρότερη επιστροφή εδαφών στο Χάρκοβο και το Μικολάιβ, στα βόρεια και στα νότια της χώρας;

Συνολικά, η Ρωσία κατέχει 110.000 τ.χλμ. ουκρανικών εδαφών, ενώ η Ουκρανία, με την ξαφνική επίθεση στο Κουρσκ, κατέχει 650 τ.χλμ. ρωσικού εδάφους. Η ιστορία δείχνει ότι εδάφη που καταλαμβάνονται με τα όπλα, μόνο με τον ίδιο τρόπο μπορεί να απελευθερωθούν. Και αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί να κατορθώσει η Ουκρανία με τα σημερινά δεδομένα.

Η Ουκρανία βρίσκεται σε δύσκολη θέση, κάτι που η Μόσχα γνωρίζει καλά. Η Ουκρανία υποφέρει από έλλειψη στρατευσίμων, ενώ η Ρωσία εμφανίζεται πιο «ανεκτική» στις μεγάλες απώλειες του πολέμου. Σύμφωνα με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, οι Ουκρανοί έχουν απώλειες 31.000 στρατιωτών, αν και άλλες πηγές αναφέρουν 80.000 νεκρούς και 400.000 τραυματίες. Από την άλλη, η Ρωσία, σύμφωνα με δυτικές πηγές, έχει σχεδόν 654.000 νεκρούς και τραυματίες, πληρώνοντας το τεράστιο κόστος της τακτικής της «κρεατομηχανής» που υιοθέτησαν αρχικά οι άπειροι, όπως αποδείχθηκε, επιτελείς του ρωσικού στρατού. Η Ρωσία έστειλε έφεδρους και στρατιώτες ως «πρόβατα επί σφαγή» στο πεδίο της μάχης.

Η Ουκρανία αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα αναπλήρωσης στρατιωτών, ενώ η Ρωσία έσπευσε να ανοίξει τα ταμεία και να εξασφαλίσει μισθό 9.500 ευρώ για κάθε άνδρα που κατατάσσεται στις Ένοπλες Δυνάμεις. Η αδυναμία αντικατάστασης και ανατροφοδότησης των δυνάμεων που μάχονται επί σχεδόν τρία χρόνια έχει προκαλέσει κόπωση και έλλειψη αποφασιστικότητας στον ουκρανικό στρατό.

Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι η Ουκρανία λαμβάνει στρατιωτική βοήθεια με δόσεις και με καθυστέρηση, με τρόπο που δείχνει ότι αυτή φτάνει πολύ αργά και σε ανεπαρκή ποσότητα.

Τα τεράστια ποσά που έχουν διατεθεί για στρατιωτική βοήθεια -56,8 δισεκατομμύρια δολάρια από τις ΗΠΑ και 54,6 δισεκατομμύρια δολάρια από την Ε.Ε. μέχρι τον περασμένο Σεπτέμβριο- δεν ήταν αρκετά για να οδηγήσουν την Ουκρανία σε μια ισχυρή αντεπίθεση και απελευθέρωση εδαφών, πέραν ορισμένων εμβληματικών πληγμάτων, είτε στην ίδια τη Μόσχα είτε σε πλοία του ρωσικού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα.

Ο μεγάλος φόβος είναι ότι, μετά τη Βόρεια Κορέα, η οποία προσφέρει όπλα αλλά και χερσαίες δυνάμεις στη Ρωσία, ίσως σταθούν πιο ενεργά στο πλευρό της Ρωσίας και άλλες δυνάμεις, όπως η Κίνα και το Ιράν.

Εξάλλου, ο Πόλεμος στην Ουκρανία προ πολλού έχει μετατραπεί πράγματι σε έναν πόλεμο με πλανητικές διαστάσεις, καθώς από την έκβασή του θα διαμορφωθεί τελικά η νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ευρασία και η νέα Παγκόσμια Τάξη.

Νίκος Μελέτης