Η μεταρρύθμιση στη δικαιοσύνη ξεκινάει από την ποιότητα των λειτουργών της

Το 2021, οι Έλληνες δικαστές χρειάστηκαν, κατά μέσο όρο, 728 ημέρες για τη δικαστική επίλυση σε πρώτο βαθμό αστικών και εμπορικών υποθέσεων όταν οι συνάδελφοί τους στη Λετονία χρειάζονταν μόλις 106 ημέρες. 

Στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπήρχε σύμβουλος με σχετικό παρατσούκλι και ατομικό ρεκόρ οίκοθεν αναβολών, δηλαδή των αναβολών που δεν ζητούν οι διάδικοι αλλά τις δίνει στον…εαυτό του ο εισηγητής της υπόθεσης.

Το 2021 ο εν λόγω σύμβουλος είχε δώσει σε μια και μόνη υπόθεση 48 τέτοιες αναβολές, το 2022 τις έκανε 59 και το 2023 τις ανέβασε στις 73.  Η Κομισιόν με τον... «Πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης 2023» έρχεται και βεβαιώνει πως η Ελλάδα διαθέτει έναν από τους υψηλότερους χρόνους διεκπεραίωσης αστικών, εμπορικών και διοικητικών υποθέσεων, αν και στην αναλογία δικαστών και δικηγόρων βρίσκεται στην τρίτη θέση ανάμεσα στις χώρες μέλη. 

Χωρίς τη χρεία πινάκων και δεδομένων, τη σύνοψη της κατάστασης που επικρατεί στην ελληνική δικαιοσύνη - παρά τα όποια θετικά βήματα έχουν γίνει - μπορεί να την κάνει βιωματικά ο κάθε πολίτης που έχει μπλεχθεί στα γρανάζια της.

Η άλλη όψη της προβληματικής λειτουργίας της δικαιοσύνης, είναι η σχεδόν καθολική εντύπωση της κοινωνίας, ότι σε πολλές περιπτώσεις οι ποινές είναι μικρές και οι ένοχοι, είτε δεν πάνε καθόλου φυλακή, είτε βγαίνουν σε σύντομο χρόνο.

Εντύπωση που μετασχηματίζεται σε συμπεριφορές, ροπή στη μικρή και μεγαλύτερη παραβατικότητα με τη βεβαιότητα της ατιμωρησίας.

Έτσι, το πρώτο νομοσχέδιο που φέρνει η κυβέρνηση και ο αρμόδιος υπουργός δικαιοσύνης κ. Γιώργος Φλωρίδης, στοχεύει με μεταρρυθμιστικό πνεύμα, να αντιμετωπίσει χρόνιες παθογένειες, να εμφυσήσει στους πολίτες την πεποίθηση ότι θα βρίσκουν το δίκιο τους χωρίς να μπλέκουν σε αργόσυρτες ποινικές διαδικασίες. Και ότι η τιμωρία θα είναι αντίστοιχη της παρανομίας.

Το νομοσχέδιο που μπαίνει σε δημόσια διαβούλευση, φιλοδοξεί να αναμορφώσει συνολικά το ποινικό σύστημα που επικρατεί τα τελευταία 50 χρόνια και ως προς τη φιλοσοφία των ποινών, αλλά και ως προς την ταχύτητα και αξιοπιστία των ποινικών διαδικασιών. 

Ενδεικτικά 

• αυξάνονται οι ποινές  για όλα τα κακουργήματα όπως  ληστείες, κλοπές, υπεξαιρέσεις, πλαστογραφίες, απάτες κ.λπ. από 15 σε 20 χρόνια.
• Η φυλάκιση θα αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση για τα σοβαρά εγκλήματα ενώ και όποιος καταδικάζεται για πλημμέλημα σε φυλάκιση τριών ετών ή περισσότερο θα οδηγείται κατευθείαν στη φυλακή.
• Μικρότερες ποινές από 1 έως 2 χρόνια θα τιμωρούνται είτε με χρηματικό πρόστιμο είτε με κοινωφελή εργασία. Στο πρόγραμμα της κοινωφελούς εργασίας  έχουν ήδη δηλώσει ενδιαφέρον να μετάσχουν δήμοι, ιδρύματα, νοσοκομεία κ.ά. με την υποδοχή καταδικασθέντων για εργασία.
• Μερική έκτιση  για ποινές έως 3 χρόνια.  Από 1 έως 6 μήνες στη φυλακή και αναστολή για το υπόλοιπο της ποινής.
• Τα πλημμελήματα  θα δικάζονται πλέον από έναν δικαστή, καθώς καταργούνται τα Τριμελή Πλημμελειοδικεία. 
• Τριμελή Δικαστήρια στη θέση των Πενταμελών Εφετείων θα εκδικάζουν τα κακουργήματα. Καταργείται μια σειρά από διαδικασίες μεταξύ της ανάκρισης και της δίκης για πολλά εγκλήματα.
• Μπαίνει φραγμός στη σωρεία αναβολών στις ποινικές δίκες. Θα επιτρέπεται μία για όλους τους παράγοντες της δίκης και μια δεύτερη μόνο για λόγους υγείας των δικηγόρων ή των κατηγορουμένων.
• Ενδυναμώνεται ο θεσμός της ποινικής συνδιαλλαγής: πριν την άσκηση ποινικής δίωξης ο ελεγχόμενος πολίτης μπορεί αποδεχόμενος την ενοχή του να ζητήσει από τον εισαγγελέα διαπραγμάτευση και να συμφωνηθεί ένα πλαίσιο ποινής ώστε να μην φτάνει η υπόθεση σε δίκη. 

Μια από τις ουσιαστικότερες παραμέτρους για τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης είναι ο εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης των δικαστών και των εισαγγελέων. Δεν αρκεί να αυξηθούν οι ποινές, να συντμηθούν οι διαδικασίες και να ψηφιοποιηθούν πλήρως τα δικαστήρια.

Χρειάζεται - όπως έχουν επισημάνει σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ερευνά τους κορυφαίοι δικαστές της χώρας - να φτιάξουμε μια νέα γενιά δικαστών.

Με την υιοθέτηση σύγχρονων προγραμμάτων σπουδών και καλών πρακτικών που ακολουθούνται σε άλλες χώρες. Σχετικά με τη δικαστική δεοντολογία, την ηθική ανεξαρτησία, τη διαχείριση ανθρωπίνων πόρων, δεξιότητες ηγεσίας.

Στη Γαλλία για να εισαχθεί κάποιος στη σχολή δικαστών πρέπει να δώσει γραπτές εξετάσεις σε μάθημα με τον τίτλο « Γνώση και κατανόηση του σύγχρονου κόσμου» και δίνουν τις εξετάσεις σε ομάδες των τριών για να διαπιστωθεί η δυνατότητα τους να συνεργάζονται. Χώρια, που περνούν και εξετάσεις από ψυχολόγους.

Κατερίνα Γαλανού