Το διακύβευμα του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, ο στυγνός εκβιασμός Ερντογάν και τα Ελληνοτουρκικά

Για μια από τις πιο κρίσιμες, για το ίδιο το μέλλον του Συνόδους Κορυφής προετοιμάζεται το ΝΑΤΟ καθώς μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου αναζητά νέα στρατηγική και σχεδιασμό ώστε να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα στην οποία ήλπιζε ποτέ να μη βρεθεί. Την εκδήλωση ανοικτής επιθετικής ενέργειας από την Ρωσία εις βάρος μιας ανεξάρτητης ευρωπαϊκής χώρας στενά συνδεδεμένης με τη Συμμαχία.

Και μέσα σε αυτήν την εξαιρετικά κρίσιμη συγκυρία για όλη τη Συμμαχία αλλά και τη Δύση, υπάρχει το μαύρο πρόβατο, η Τουρκία που επιχειρεί με εκβιασμούς της τελευταίας στιγμής να εξασφαλίσει ανταλλάγματα για την... εκπλήρωση ακόμη και στοιχειωδών υποχρεώσεων της ως μέλους της Συμμαχίας. Και ο Τ.Ερντογάν το κάνει με έναν τρόπο ατιμωτικό για τη Συμμαχία και ταπεινωτικό για τις ΗΠΑ.

Στο Βίλνιους οι 31 ηγέτες θα έχουν στα χέρια τους την εισήγηση για τον νέο στρατηγικό σχεδιασμό της Συμμαχίας. Η εισήγηση που αποτελείται από σχεδόν 4.000 διαβαθμισμένες σελίδες αφορά τη νέα στρατηγική της Συμμαχίας με τον καθορισμό τομέων: Βόρειος + Αρκτικός Πόλος, Κεντρικός με τις Βαλτικές χώρες και την Κεντρική Ευρώπη και ο Νότιος που περιλαμβάνει τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα.

Είναι επίσης η δέσμευση της Συμμαχίας για άμεση ανάπτυξη δυνάμεων έως 300.000 ανδρών (100.000 σε 10 ημέρες και οι 200.000 σε ετοιμότητα 30 ημερών), σαφή καθορισμό των σημείων ανάπτυξης των δυνάμεων αυτών, ενίσχυση των εξοπλισμών και προσαρμογή στα νέα δεδομένα(μαχητικά, τανκς πυροβολικό μεγάλου βεληνεκούς, αναβαθμισμένα αντιαεροπορικά/αντιπυραυλικά συστήματα, ενισχυμένα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας και συντονισμού, logistics).

Μείζον θέμα για τη Συμμαχία δεν είναι μόνο η αύξηση των αμυντικών δαπανών των κρατών μελών αλλά και ο καλύτερος συντονισμός για τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων και κυρίως η κατανομή του βάρους παραγωγής αμυντικού υλικού, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εξαντλήσει τα αποθέματα των Συμμάχων…

Μετά το πρώτο σοκ την 24η Φεβρουαρίου 2022 όταν ξεκίνησε η ρωσική εισβολή, η Συμμαχία προετοιμάζεται για τη δημιουργία μιας ισχυρής δύναμης ανάσχεσης αλλά και αποτροπής

Πρώτο θέμα στην ατζέντα φυσικά θα είναι η Ουκρανία. Προς απογοήτευση ορισμένων ανατολικών κυρίως χωρών, η Συμμαχία και κυρίως οι ΗΠΑ και η Γερμανία είναι εντελώς αντίθετες στο να δοθεί πράσινο φως στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ καθώς κάτι τέτοιο θα έφερνε πιο κοντά μια σύγκρουση με τη Ρωσία. Το άρθρο 5 περί αμοιβαίας συνδρομής σε περίπτωση επίθεσης εναντίον κράτους μέλους στοιχειώνει κάθε σκέψη για ένταξη της Ουκρανίας. Έτσι αναζητείται ένα ισχυρό λεκτικό που θα στέλνει το μήνυμα της δέσμευσης για υποστήριξη της Ουκρανίας και της προοπτικής να ενταχθεί όταν τελειώσει ο πόλεμος και μάλιστα με εσπευσμένη διαδικασία παρακάμπτοντας το χρονοβόρο στάδιο της ΜΑΡ.

Και δεύτερο θέμα στην ατζέντα είναι η ολοκλήρωση της απόφασης του 2022 για διεύρυνση της Συμμαχίας με την ένταξη της Σουηδίας, την οποία μπλοκάρει μέχρι στιγμής ο Τ.Ερντογάν.

Όμως οι εκβιασμοί του Ερντογάν δεν αφορούν μόνο τη Σουηδία.

Στη διαμόρφωση του στρατηγικού σχεδιασμού της Συμμαχίας η Τουρκία πρόβαλε δυο απαιτήσεις: να μην υπάρχει αναφορά στην Κύπρο και τα «Στενά» να αναφέρονται «Τουρκικά Στενά».

Οι λόγοι για τη στάση της έναντι της Κύπρου είναι προφανείς καθώς δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και εξάλλου αυτό είναι εάν από τα μόνιμα αγκάθια στη συνεργασία του ΝΑΤΟ με την Ε.Ε. Τελικά, σύμφωνα με πληροφορίες μας έχει βρεθεί μια από τις συνήθεις «σολομώντειες» λύσεις, όπου όχι μόνο η Κύπρος αλλά όλες οι περιοχες θα αναφέρονται με συντεταγμένες. Μια συμβιβαστική λύση που όπως γνωρίζουμε έχει γίνει αποδεκτή και από την Κύπρο (η οποία βεβαίως δε συμμετέχει στο ΝΑΤΟ).

Στο θέμα των Στενών το αδιέξοδο συνεχιζόταν μέχρι και την τελευταία στιγμή. Η Τουρκία είναι προφανές ότι θέλει να ροκανίσει την αναφορά της Συνθήκης του Μοντρέ σε «Στενά» και να κατοχυρώσει και στο ΝΑΤΟ την αναφορά σε «Τουρκικά Στενά» ώστε να τονισθεί η «κυριαρχία» της επί των Στενών που το καθεστώς τους ορίζεται από συγκεκριμένες διεθνείς προβλέψεις και υποχρεώσεις. Αν και στο παρελθόν είχε χρησιμοποιηθεί ο όρος «Τουρκικά Στενά», υπήρξαν αντιδράσεις και από την Ελλάδα στην απαίτηση αυτή της Τουρκίας, ενώ η Άγκυρα απέρριψε και την τελευταία συμβιβαστική πρόταση που προβλέπεται από τις διαδικασίες του ΝΑΤΟ να υπάρξει δηλαδή αστερίσκος που θα διευκρινίζει ότι «η Τουρκία χρησιμοποιεί τον όρο Τουρκικά Στενά».

Όμως ο μεγάλος εκβιασμός του Ερντογάν γίνεται με τη Σουηδία.

Τα ανταλλάγματα που ζητά δεν περιορίζονται φυσικά μόνο στις απαιτήσεις του για ανατροπή του Σουηδικού Κράτους Δικαίου ώστε να ικανοποιηθεί η δική του αντίληψη περί καταπολέμησης της «τρομοκρατίας». Η Σουηδία ήρε το εμπάργκο όπλων προς την Τουρκία, άλλαξε τον αντιτρομοκρατικό νόμο, ξεκίνησε διώξεις εναντίον μελών του ΠΚΚ, καταδίκασε φερόμενους ως «τρομοκράτες» και εξέδωσε καταζητούμενους στην Τουρκία. Όμως είναι εξαιρετικά δύσκολο να ικανοποιήσει τον κ.Ερντογαν απαγορεύοντας συγκεντρώσεις φίλων ή συμπαθούντων στο ΠΚΚ, εφόσον δεν ενέχονται σε εγκληματική δραστηριότητα, και αδυνατεί να παρακάμψει τη Δικαιοσύνη για μαζικές απελάσεις αντικαθεστωτικών στην Τουρκία.

Ο πραγματικός στόχος του εκβιασμού του Ερντογάν όμως είναι η ίδια η Ουάσιγκτον. Να υποχρεώσει τον πρόεδρο Μπάϊντεν να τον αποδεχθεί, να τον τιμωρήσει για το γεγονός ότι στη διάρκεια της θητείας του δεν πήρε πρόσκληση για τον Λευκό Οίκο και κυρίως να ανατρέψει τα εμπάργκο πώλησης εξελιγμένων οπλικών συστημάτων στην Τουρκία.

Το παζάρι όμως που έστησε ο κ.Ερντογάν παγιδεύει και τον ίδιο. Καθώς οι Αμερικανοί δεν έχουν τίποτε να του προσφέρουν. Ακόμη και για τα F-16 ο πρόεδρος Μπάϊντεν πάλι μόνο υπόσχεση και προσωπική δέσμευση μπορεί να προσφέρει, καθώς η απόφαση περνά από το Κογκρέσο όπου μετά και την προχθεσινή τοποθέτηση του επικεφαλής των Ρεπουμπλικάνων στη Γερουσία Μακόνελ και με δεδομένη τη στάση του Μ.Μενέντεζ δεν υπάρχει κανένα περιθώριο ελιγμού.

Και έτσι είμαστε στο σημείο που το Κογκρέσο ζητά να προηγηθεί η ένταξη της Σουηδίας για να συζητηθεί η έγκριση των F-16  ενώ ο Ερντογάν ζητά το αντίστροφο…

Δεν αποκλείεται η κωλοτούμπα με υπό αίρεση συναίνεση στην έναρξη της διαδικασίας ένταξης της Σουηδίας, όμως και πάλι θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να καμφθούν οι αντιρρήσεις του Κογκρέσου.

Όμως ο Ερντογάν επιμένει μέχρι την τελευταία στιγμή προκαλώντας εκνευρισμό στους Συμμάχους. Υποστηρίζει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ κάτι που φέρνει σε δύσκολη θέση τους Αμερικανούς, ενώ φυσικά θα αποφύγει να το πει μπροστά στον Πουτιν. Και συγχρόνως πριν φθάσει στο Βίλνιους ανακοινώνει την επίσκεψη του Πούτιν στην Άγκυρα.

Η έκβαση αυτού του μεγάλου παζαριού επηρεάζει και το κλίμα στο οποίο θα γίνει η συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν η πρώτη μετά από σχεδόν ενάμιση χρόνο.

Στην Αθήνα υπάρχει η ωριμότητα να μην καλλιεργούνται υπερβολικές προσδοκίες. Όμως η κυβέρνηση θεωρεί ότι υπάρχει ευκαιρία να αποκατασταθούν δίαυλοι επικοινωνίας να επαναβεβαιωθεί η διάθεση των δυο πλευρών να συνεχισθεί η μη ένταση στο Αιγαίο, να συνεχισθεί η προώθηση της λεγόμενης θετικής ατζέντας και να διερευνηθούν οι δυνατότητες επανάληψης των συνομιλιών για τα ΜΟΕ αλλά και για την προετοιμασία επανάληψης των Διερευνητικών.

Μια διαδικασία η οποία θα είναι πολύ ευαίσθητη σε εξωτερικές επιρροές το επόμενο διάστημα και σε μια περίοδο που η προσπάθεια της Τουρκίας να ανακτήσει το χαμένο έδαφος στην Ανατολική Μεσόγειο με τα ανοίγματα στην Αίγυπτο και στο Ισραήλ αλλά και η ενδυνάμωση των Ελληνοαμερικανικών σχέσεων θέτουν νέες προκλήσεις.

Νίκος Μελέτης