Από τις κλειστές κάνουλες έως τη μεταμόρφωση της Ευρώπης

Ένα χρόνο μετά, παρά τις φωνές που μιλούν για τον αντίκτυπο των κυρώσεων στην ίδια την Ευρώπη, η τελευταία είναι πιο συσπειρωμένη από ποτέ.
Ένα χρόνο πριν, ένας άνεμος δέκα μποφόρ, που λεγόταν φυσικό αέριο, σάρωνε τα πάντα στο διάβα του. 

Ο «νέος κόσμος» στον οποίο είχε καλωσορίσει τους Ευρωπαίους, η μαριονέτα του Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, δεν απείχε πολύ. Τα σενάρια των οίκων περί καταστροφής βρίσκονταν στην ημερήσια διάταξη και ο τρόμος του δελτίου στο ρεύμα φούσκωνε τα πανιά του λαϊκισμού και των φιλοπουτινικών απ' άκρου εις άκρον στην Ευρώπη...
Η ύφεση τελικά δεν ήρθε. Ο εκβιασμός της Ευρώπης, με τις πληρωμές σε ρούβλια και τις κλειστές κάνουλες, γύρισε μπούμερανγκ στον Πούτιν. 

Και όχι μόνο δεν μπόρεσε να τη διχάσει, αλλά της έκανε και μια ανεκτίμητη προσφορά: Την ξύπνησε από τον ειρηνιστικό της λήθαργο. Εκείνων που πίστευαν ότι οι πόλεμοι ήταν μόνο υπόθεση των παπούδων τους και ότι στον 21ον αιώνα αρκεί η οικονομία της αγοράς, ώστε να αποτραπούν οι συρράξεις στην Ευρώπη.

Ένα χρόνο μετά, παρά τις φωνές που μιλούν για τον αντίκτυπο των κυρώσεων στην ίδια την Ευρώπη, η τελευταία είναι πιο συσπειρωμένη από ποτέ. Έρευνές δείχνουν ότι η μεγάλη πλειονότητα των ερωτηθέντων σε δυτικές χώρες (το 77% σε Ηνωμένο Βασίλειο, 71% σε ΗΠΑ και 65% σε εννέα χώρες της Ε.Ε) περιγράφουν τη Ρωσία του Πούτιν ως «αντίπαλο».

Οι δύο κόσμοι

Και ενώ οι Δυτικοί μοιράζονται κοινές απόψεις σε μεγάλα παγκόσμια ζητήματα, όπως ότι «πρέπει να βοηθήσουν την Ουκρανία να κερδίσει τον πόλεμο», οι πολίτες σε Κίνα, Ινδία και Τουρκία προτιμούν ένα «γρήγορο τέλος στον πόλεμο», ακόμη κι αν οι Ουκρανοί αναγκαστούν να απωλέσουν εδάφη.

Αυτή είναι η δεύτερη μεγάλη «προσφορά» του Πούτιν: Το γεγονός ότι ανέδειξε τις τεράστιες διαφορές ανάμεσα στις ανοικτές κοινωνίες της Δύσης (το ένα τρίτο του πλανήτη) και των αυταρχικών καθεστώτων αλλά και του υπόλοιπου κόσμου. Βοήθησε τους πολίτες των δυτικών κοινωνιών να αντιληφθούν, μέσω της σύγκρισης, την αξία των αρχών της ελευθερίας, της ισότητας και των δικαιωμάτων. Το χάσμα ανάμεσα στο πώς βλέπουν εκείνοι τα πράγματα και πώς τα βλέπουν οι υπόλοιποι, αλλά και πόσο μικρή επιρροή έχει πλέον πάνω τους η Δύση.

Η πρώτη αυτή νίκη επί του Πούτιν, κόστισε ακριβά στην Ευρώπη, τόσο σε κύματα φτώχειας που έδωσαν φτερά στα ακραία κόμματα, όσο και σε πάνω από 1 τρισ. δολάρια, με πανάκριβες εισαγωγές και επιδοτήσεις εκατοντάδων δισεκατομμυρίων, με τις οποίες στήριξαν οι κυβερνήσεις τους πολίτες τους.

Καταλάβαμε την αξία της ενέργειας

AP / Petr David Josek

Η Ευρώπη κατάφερε, ωστόσο, να σταθεί όρθια. Και όχι μόνο τα κατάφερε, αλλά ο πόλεμος έκανε και τον τελευταίο Ευρωπαίο να αντιληφθεί πόσο πολύτιμη είναι η ενέργεια. Τη σημασία του τρόπου παραγωγής της, γιατί είναι σημαντικότερο να παράγεται από ΑΠΕ αντί για φυσικό αέριο και πετρέλαιο και ότι το ρεύμα δεν είναι δωρεάν.

Καμία ευρωπαϊκή ηγεσία, κανένα νομοθέτημα και ευρωπαϊκό οικονομικό πακέτο δεν θα πετύχαινε ποτέ, όσα πέτυχε ο πόλεμος του Πούτιν μέσα σε ένα χρόνο.

Βοήθησε να αλλάξει ο ενεργειακός χάρτης της Ευρώπης, με τις επενδύσεις σε μπαταρίες να αυξάνονται 79% και σε φωτοβολταϊκά κατά 35%, φτάνοντας στο επίπεδο ρεκόρ των 40 γιγαβάτ. Έγινε ο καλύτερος πρεσβευτής της πράσινης μετάβασης. Συνέβαλε τα μέγιστα, ώστε να αντιληφθούν οι Ευρωπαίοι τη σημασία της ενεργειακής αυτονομίας. Τη λάθος πολιτική που επί δεκαετίες ακολουθούσαν οι Γερμανοί, που πόνταραν στο φθηνό ρωσικό αέριο ως τη «συνταγή» για μια ανάπτυξη στο διηνεκές.

Κανένα από τα μεγάλα ελληνικά ενεργειακά έργα, ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός, το καλώδιο Ελλάδα3 - Αιγύπτου, ο αγωγός πετρελαίου προς το Μπουργκάς δεν θα έτρεχε τόσο γρήγορα, αν δεν ήταν ο πόλεμος. Ούτε η Αλεξανδρούπολη θα είχε αναβαθμιστεί σε τέτοιο πρωτοφανή γεωπολιτικό και ενεργειακό βαθμό, ούτε φυσικά θα είχε αναζωπυρωθεί το ενδιαφέρον, όπως αυτό της Exxon στην Κρήτη, για έρευνες υδρογονανθράκων, τις οποίες πριν από τον πόλεμο, η πράσινη ευρωπαϊκή πολιτική, είχε εξοβελίσει.

Το στρατηγικό βάθος των σχέσεων Ελλάδας - ΗΠΑ

Και αν αυτά συνιστούν τα επιμέρους, στη μεγάλη εικόνα, η γεωπολιτική σημασία της Ελλάδας δεν έχει καμία σχέση με εκείνη πριν από τον πόλεμο, με πιο χαρακτηριστική τη σχέση της με τις ΗΠΑ.

Ξεκινώντας από το πεδίο της αμυντικής συνεργασίας και περνώντας στο διπλωματικό και πολιτικό επίπεδο, οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις έχουν αποκτήσει πρωτοφανές στρατηγικό βάθος. Και μπορεί κάποιος να ανιχνεύσει την αφετηρία αυτής της φάσης στην ραγδαία κατάρρευση της εμπιστοσύνης ανάμεσα στη Δύση και την Τουρκία.

Η προσπάθεια της Άγκυρας να εμφανιστεί ως ένας στρατηγικά αυτόνομος παίκτης, ο οποίος δεν είναι ευαίσθητος στα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών και της Δύσης παρά βρίσκεται πιο κοντά στον Πούτιν, ανέδειξε την Ελλάδα ως βασική εναλλακτική για την αμερικανική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο και ευρύτερα στη Μέση Ανατολή.

Αν θεωρήσουμε ότι η στιγμή αυτή είναι η αγορά των S - 400 από την Άγκυρα, τότε πέντε έως έξι χρόνια μετά, η ελληνοαμερικανική στρατηγική διάδραση δεν θα προσδιορίζεται τόσο από τη στάση της Τουρκίας, όσο από ένα περιφερειακό τοπίο στο οποίο η βασική ανάγκη είναι η ανάσχεση της ρωσικής επιρροής και επιθετικότητας με έναν πόλεμο που προδιαγράφεται μακρύς, ακόμη πιο αιματηρός, φρικιαστικός και καταστροφικός.

Τα κρίσιμα νούμερα

AP / Andriy Andriyenko

Κάποιες από τις πρώτες επιπτώσεις του αναδύονται μέσα από τους αριθμούς που δημοσίευσαν το Politico και άλλα μεγάλα διεθνή μέσα ενημέρωσης δείχνοντας το εύρος της καταστροφής στην Ουκρανία, αλλά και ευρύτερες αλλαγές που συντελούνται στην Ευρώπη.

• 8.000.000, είναι ο αριθμός των προσφύγων από την Ουκρανία που καταγράφονται σε όλη την Ευρώπη. Εξ αυτών, μόνο τα 5 εκατομμύρια είναι καταγεγραμμένοι και μπορούν να κάνουν χρήση των υπηρεσιών των εθνικών συστημάτων πρόνοιας στις χώρες όπου βρίσκονται.
• 15 χρόνια ευημερίας, όπως αυτή καταμετράται από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, έχει χάσει η Ουκρανία μετά από ένα χρόνο πολέμου. Μέσα σε ένα χρόνο το ποσοστό φτώχειας στη χώρα αυξήθηκε από το 55 στο 20%.
• 20.000 περίπου, είναι οι επαληθευμένες απώλειες ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό της Ουκρανίας, σύμφωνα με το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Οι πραγματικοί αριθμοί είναι πολύ υψηλότεροι.
• 500 δισ. ευρώ τουλάχιστον, είναι το κατ’ εκτίμηση κόστος ανοικοδόμησης της χώρας σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Τα νούμερα είναι του περασμένου Ιουνίου, επομένως οι πραγματικοί αριθμοί είναι πολύ μεγαλύτεροι.
• 140 δισ. ευρώ, είναι περίπου το ποσό που έχει καταβάλει η ΕΕ στη Ρωσία για αγορές ενεργειακών πόρων από την έναρξη του πολέμου. Αν και το μπλοκ έχει καταφέρει να μειώσει περίπου 80% τις εισαγωγές ρωσικού αερίου και να περιορίσει σε μόλις 3% την εξάρτηση του από ρωσικό πετρέλαιο, εντούτοις ήταν τόσο μεγάλη η εκτίναξη των τιμών, ώστε το 2022, ήταν μια από τις καλύτερες χρονιές από πλευράς εσόδων από πώληση ενεργειακών προϊόντων που έχουν καταγραφεί ποτέ.
• 30% και πλέον είναι η αύξηση των αμυντικών δαπανών στην ΕΕ μέχρι το 2025. Σωρευτικά οι 27 έχουν ανακοινώσει αύξηση κατά 70 δισ ευρώ για εξοπλισμούς έως το 2025.