Τα μυστικά της Τρίπολης και η επόμενη μέρα στις σχέσεις με τη Λιβύη

Το επεισόδιο που προκάλεσε η ΥΠΕΞ της κυβέρνησης της Τρίπολης Ν. Μανγκούς έφερε στην επιφάνεια το βαθύ ρήγμα που έχει προκληθεί στις σχέσεις ενός μέρους του πολιτικού συστήματος της Λιβύης που είναι άμεσα εξαρτημένοι και καθοδηγούμενοι από την Άγκυρα, με την Ελλάδα, αλλά συγχρόνως ανέδειξε και τις «εσωτερικές ρωγμές» στη Λιβύη, στις οποίες μπορεί να επενδύσει η Ελλάδα, προκειμένου να αποφύγει τουλάχιστον νέα τετελεσμένα.
Ρωγμές που δεν περιορίζονται μόνο στην ανοικτή ρήξη της... Ανατολικής Λιβύης με την κυβέρνηση Ντμπεϊμπά και με την αποδοκιμασία της Μανγκούς από τον πρόεδρο του Προεδρικού Συμβουλίου Αλ Μένφι, αλλά και σε ηπιότερους τόνους από τον Αλ Κόνι ένα ακόμη μέλος του τριμελούς Προεδρικού Συμβουλίου. Ο κ. Μένφι μάλιστα έκανε λόγο για προτεραιότητα στις καλές σχέσεις με την Ελλάδα και αποφυγή παρεξηγήσεων που οδηγούν σε κλιμάκωση.

Για την Αθήνα στο δύσκολο τερέν της Λιβύης δεν υπάρχουν πολλές επιλογές, καθώς είναι δεδομένο ότι η κυβέρνηση Ντμπεϊμπά η οποία επιχειρεί με κάθε τρόπο να καθυστερήσει τις εκλογές στη χώρα ώστε και η ίδια να παραμένει εν ζωή, ως υπηρεσιακή κυβέρνηση και να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο νίκης των αντιπάλων της στις εκλογές, θα ενδώσει στις πιέσεις της Τουρκίας η οποία θέλει να προλάβει τις εξελίξεις και να επιβάλει νέα τετελεσμένα στην περιοχή. Τετελεσμένα αυτή τη φορά επί του πεδίου με την αποστολή ερευνητικού αρχικά σε περιοχές που διεκδικούνται από τη Λιβύη βάσει του τουρκολιβυκού Μνημονίου.

Η Αθήνα μετά την ανατροπή Καντάφι είχε να αντιμετωπίσει μια ανώμαλη κατάσταση στη νότια γείτονα της, που για λόγους που είναι γνωστοί βρέθηκε στο στόχαστρο της Τουρκίας η οποία κατόρθωσε σύντομα να αποκτήσει ισχυρή επιρροή στην Τρίπολη επενδύοντας κυρίως σε οικονομικές δοσοληψίες και κυρίως στην προσφορά στρατιωτικής υποστήριξης σε φατρίες που έριζαν για τον έλεγχο της χώρας και του τεράστιου ορυκτού πλούτου της.
Έτσι εμπλεκόμενη στην εσωτερική αντιπαλότητα της Λιβύης, η Τουρκία κατόρθωσε να αποκτήσει τον απόλυτο έλεγχο των κυβερνήσεων αλ Σάρατζ το 2019 και κατόπιν της υπηρεσιακής κυβέρνησης Ντμπεϊμπά, τους οποίους διέσωσε, τον πρώτο από την επίθεση Χαφτάρ στην Τρίπολη και τον δεύτερο από την προσπάθεια του πρωθυπουργού που έχει αναδείξει το Κοινοβούλιο, Φ.Μπασάγκα.
Όλα αυτά σε μια χώρα που είναι βαθιά διχασμένη στα όρια της διχοτόμησης, με την Ανατολική Λιβύη να αυτοδιοικείται σχεδόν από τον στρατηγό Χαφτάρ και τον πρόεδρο της βουλής Ακίλα Σάλεχ και οι οποίοι είναι σφοδροί πολέμιοι της στρατιωτικής παρουσίας και της επιρροής της Τουρκίας, καθώς στηρίζει τους εσωτερικούς αντιπάλους τους.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, η Αθήνα έχει να αντιμετωπίσει το πιο σοβαρό τετελεσμένο που έχει επιχειρήσει η Τουρκία εις βάρος της χώρας μας που είναι το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο. Δυστυχώς, η απουσία αντιπροσωπευτικής και δημοκρατικά νομιμοποιημένης κυβέρνησης στη Λιβύη, με δεδομένη την επιρροή της Τουρκίας δημιουργεί σοβαρότατα προβλήματα.
Η Αθήνα είναι προφανές ότι έχει μικρά ερείσματα στο εσωτερικό της Λιβύης και φυσικά δε διαθέτει τα «εργαλεία» που έχει στη διάθεση της η Τουρκία όπως o πακτωλός κονδυλίων που αξιοποιεί στη χώρα, αλλά και η παροχή στρατιωτικής βοήθειας και σύγχρονου εξοπλισμού στους εγκάθετους της στην Τρίπολη.

Με την κυβέρνηση Ντμπεϊμπά η οποία παράνομα υπέγραψε την τελευταία Συμφωνία με την Τουρκία, καθώς από τη σύσταση της είχε υπηρεσιακό χαρακτήρα και δεν έχει το δικαίωμα να δεσμεύει με αποφάσεις τη χώρα, τα περιθώρια συνεννόησης και συνεργασίας ήταν πολύ μικρά και αυτό είχε φανεί και από την επίσκεψη ακόμη που είχε πραγματοποιήσει ο Κ.Μητσοτάκης στην Τρίπολη τον Απρίλιο του 2021.

Ο Ν. Δένδιας επέλεξε σε πλήρη συνεννόηση με το Κάιρο να ακολουθηθεί η γραμμή απονομιμοποίησης της κυβέρνησης αυτής με διακοπή επαφών με μέλη της. Για τον λόγο αυτό εξάλλου και δεν επέδωσε ποτέ τα διαπιστευτήριά του, ο Έλληνας πρέσβης Ν. Κοτροκόης πριν ανακληθεί τελικά στην Αθήνα.

Αυτός ήταν και ο λόγος που ο κ. Δένδιας στις συνεννοήσεις με το Προεδρικό Συμβούλιο της Λιβύης είχε θέσει ως προϋπόθεση για την επίσκεψη του στην Τρίπολη, την αποφυγή κάθε επαφής με μέλη της κυβέρνησης Ντμεϊμπά, πολύ περισσότερο για το πρόσωπο της κ. Μανγκούς η οποία υπέγραψε και την τελευταία Συμφωνία με την Τουρκία. (Ακόμη κι αν είχε γίνει άλλου είδους χειρισμός από τον Ν. Δένδια και είχε συνεχίσει το πρόγραμμα του στην Τρίπολη, αγνοώντας την παρουσία της κ. Μανγκούς στο αεροδρόμιο δεν θα άλλαζαν πολλά).

Για την Ελλάδα είναι σημαντικό να έχει στο πλευρό της την Αίγυπτο σε κάθε προσπάθεια επιβολής τετελεσμένων από την Τουρκία, αν και είναι δύσκολα προβλέψιμη η αντίδραση των Αιγυπτίων εάν η Τουρκία σε συνεργασία με την κυβέρνηση Ντμπεϊμπά επιχειρήσει ενέργειες σε περιοχές εκτός της Ελληνοαιγυπτιακής Συμφωνίας, καθώς εντός της οριοθετημένης ΑΟΖ θεωρείται δεδομένο ότι η αιγυπτιακή αντίδραση θα είναι ουσιαστική και όχι μόνο ρητορική.
Βεβαίως, και η Αθήνα θα πρέπει να αποσαφηνίσει τα μηνύματα που στέλνει, καθώς ο ΥΠΕΞ Ν. Δένδιας δηλώνει ότι δεν αναγνωρίζει την κυβέρνηση Ντμπεϊμπά και ότι συνομιλίες για οριοθέτηση μπορεί να γίνουν μόνο με εκλεγμένη κυβέρνηση, ενώ πριν λίγες ημέρες ο Κ.Μητσοτάκης σε επικοινωνία του με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ Α. Μπλίνκεν είχε ζητήσει να εξαντληθεί η επιρροή των ΗΠΑ στην κυβέρνηση της Τρίπολης προκειμένου να επανεκκινήσουν οι συζητήσεις για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών.

Εξαιρετικά σημαντικό είναι να προχωρήσει η διαδικασία για επίτευξη συμφωνίας για διεξαγωγή εκλογών, που θα αποτελεί πρώτο βήμα στην ομαλοποίηση της κατάστασης και στην ανάδειξη ενιαίας νόμιμης κυβέρνησης, με την οποία τότε θα μπορέσει να ξεκινήσει και η προσπάθεια επανάληψης μετά από σχεδόν 12 χρόνια των πολύ δύσκολων συνομιλιών για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης.

Δεν θα πρέπει επίσης να περάσει απαρατήρητο το γεγονός ότι και οι ΗΠΑ έχουν αρχίσει να χάνουν την υπομονή τους με την απροθυμία για εκλογές και ο Ειδικός Απεσταλμένος των ΗΠΑ για τη Λιβύη και πρέσβης στη χώρα Ρίτσαρντ Νόρλαντ δήλωσε χθες ότι οι ΗΠΑ θα «επαναξιολογήσουν τις σχέσεις τους με παράγοντες και θεσμούς που καθυστερούν και εμποδίζουν τη διαδικασία για πολιτικές λύσεις». Μια αναφορά που έχει σαφείς αιχμές και για την κυβέρνηση Ντμπεϊμπά.

Από την Αθήνα θα πρέπει να γίνουν κινήσεις για την κάλυψη ενός σημαντικού κενού που υπάρχει εδώ και μερικούς μήνες στη διπλωματική εκπροσώπηση της Ελλάδας στην Τρίπολη. Είναι χαρακτηριστικό ότι εδώ και μερικές εβδομάδες χρέη επιτετραμμένου της Ελλάδας στην Τρίπολη έχει αναλάβει η Σύμβουλος Τύπου της ελληνικής πρεσβείας Ντίνα Πανέτη, που υποχρεώθηκε να χειριστεί και την κρίση της Πέμπτης.

Σύμφωνα με πληροφορίες το ΥΠΕΞ εξετάζει το ενδεχόμενο να μην αποσταλεί πρέσβης στην Τρίπολη ώστε να μην υποχρεωθεί να παραδώσει αντίγραφα διαπιστευτηρίων στην κ. Μανγκούς, αλλά να οριστεί επιτετραμμένος της πρεσβείας ο νυν Γενικός Πρόξενος της Βεγγάζης Σ. Βενιζέλος.

Νίκος Μελέτης