Παρασκευή 4 Νοεμβρίου 2022

Μπορεί ο Ερντογάν να είναι υποψήφιος πρόεδρος στις εκλογές του 2023 στην Τουρκία;

Πόσες φορές μπορεί ο Ερντογάν να είναι υποψήφιος πρόεδρος;

Tolga Şirin, Αναπληρωτής Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, Πανεπιστήμιο Marmara, Τουρκία.

Ο νέος «προεδριαλισμός  alla Turca» της Τουρκίας έχει σχεδόν συμπληρώσει τα τέταρτα και μισά χρόνια του. Οι υποστηρικτές της συνταγματικής τροποποίησης στο δημοψήφισμα του 2017 υποστήριξαν ότι το νέο σύστημα θα σταθεροποιήσει και θα ενίσχυε τη χώρα και θα φέρει μια σημαντική πρόοδο στον οικονομικό και νομικό τομέα...

 Ωστόσο, αυτοί οι ισχυρισμοί δεν πραγματοποιήθηκαν. Αντίθετα, η αστάθεια αυξήθηκε περαιτέρω και η κρίση βάθυνε. [1]   Το πρόβλημα του νομικού απρόβλεπτου έγινε πιο σημαντικό από ποτέ. Σε βαθμό που δεν είναι ακόμη σαφές σήμερα ακόμη και πόσες φορές μπορεί να είναι υποψήφιος πρόεδρος ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Η διάταξη του Συντάγματος φαίνεται ξεκάθαρη με την πρώτη ματιά. Σύμφωνα με το άρθρο 101§2 του Συντάγματος, «Η θητεία του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι πενταετής. Ένα πρόσωπο μπορεί να εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας για δύο το πολύ θητείες».

Ο Ερντογάν έγινε Πρόεδρος στις εκλογές του 2014 και επανεξελέγη στις πρόωρες εκλογές του 2018, οι οποίες διεξήχθησαν λόγω της συνταγματικής τροποποίησης.

Αντίστοιχα, δεδομένου ότι είναι η δεύτερη θητεία του, δεν μπορεί κατά κανόνα να είναι υποψήφιος σε καμία μελλοντική προεδρική εκλογή. Ωστόσο, το άρθρο 116§3 του Συντάγματος προβλέπει εξαίρεση σε αυτό:  «Σε περίπτωση που η Συνέλευση αποφασίσει να ανανεώσει τις εκλογές κατά τη δεύτερη θητεία του Προέδρου της Δημοκρατίας, μπορεί να είναι εκ νέου υποψήφιος». Ως εκ τούτου, ο Ερντογάν μπορεί να γίνει εκ νέου υποψήφιος για την προεδρία μόνο εάν διεξαχθούν πρόωρες εκλογές μέχρι το 2023. 

Στο σημείο αυτό, μια άλλη συνταγματική διάταξη καθίσταται καθοριστική. Για το άρθρο 116§1 του Συντάγματος η πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των μελών της Συνέλευσης πρέπει να αποφασίσει την ανανέωση των εκλογών προκειμένου να διεξαχθούν πρόωρες εκλογές. Ανέρχεται σε 360 στους 600 βουλευτές. Το άθροισμα των αριθμών βουλευτών του AK Party (πολιτικό κόμμα του Ερντογάν) και του MHP (υπερεθνικιστικό κόμμα συμμαχίας στην εξουσία) είναι επί του παρόντος 339, και επομένως δεν αρκεί να αποφασίσουμε για πρόωρες εκλογές πριν από το 2023 χωρίς την υποστήριξη ενός εκ των άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης στη Βουλή. 

Για τη συνολική προσέγγιση μεταξύ των Τούρκων συνταγματικών νομικών, ο Ερντογάν δεν θα μπορούσε πλέον να είναι υποψήφιος για την προεδρία όσο το επιθυμούν τα κόμματα της αντιπολίτευσης. [2]

Αντίθετη άποψη

Μια μειονοτική προσέγγιση μεταξύ των Τούρκων συνταγματικών νομικών ερμηνεύει τον κανόνα διαφορετικά. [3]  Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, η Τουρκία γνώρισε μια ριζική συνταγματική αλλαγή από ημιπροεδρικό σε προεδρικό σύστημα το 2017, και ως εκ τούτου, λέγεται ότι η διαδικασία επανεκκίνησε τα όρια θητείας αν και η σχετική διάταξη παρέμεινε αμετάβλητη. Για αυτούς, οι προεδρικές εκλογές του 2018 ήταν οι πρώτες εκλογές βάσει του νέου συστήματος, και ως εκ τούτου ο Ερντογάν μπορεί να είναι υποψήφιος για δεύτερη φορά το 2023. Ο Ερντογάν θα είναι υποψήφιος ακόμη και σε προεδρικές εκλογές εντός του 2023-2028, εάν η Συνέλευση αποφασίσει πρόωρες προεδρικές εκλογές εκείνη την περίοδο. Σε ό,τι τους αφορά, η προεδρία του Ερντογάν μπορεί να επεκταθεί έως το 2033.

Κριτική της Αντίθεσης

Τα επιχειρήματα των αντιθέσεων βασίζονται σε κάπως τεταμένες ερμηνείες και είναι προβληματικά τουλάχιστον για τους εξής τρεις λόγους:

Πρώτον , η διατύπωση της σχετικής συνταγματικής διάταξης είναι ξεκάθαρη: Ένα πρόσωπο δεν μπορεί να προταθεί για την προεδρία περισσότερες από δύο φορές. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η μόνη εξαίρεση για αυτόν τον κανόνα είναι εάν αποφασιστούν πρόωρες εκλογές στη δεύτερη θητεία. Δεν υπάρχει άλλη εξαίρεση. 

Σύμφωνα με την τρέχουσα ερμηνευτική θεωρία στην Τουρκία, κάθε εξαίρεση περιορίζει το πεδίο εφαρμογής ενός γενικού κανόνα. Με άλλα λόγια, η θέσπιση εξαίρεσης σημαίνει αλλαγή του γενικού κανόνα. Για το λόγο αυτό, γίνεται δεκτό ότι η εξουσία για την προσκόμιση εξαίρεσης ανήκει μόνο σε αυτόν που παρήγαγε τον γενικό κανόνα. Από αυτή την άποψη, οι εξαιρέσεις δεν μπορούν να προκύψουν μέσω ερμηνείας. Εάν η συνιστώσα εξουσία ήθελε να εισαγάγει άλλη εξαίρεση, θα το έκανε επειδή  «ubi lex voluit, dixit; ubi noluit, tacuit»  (όταν θέλει ο νόμος μιλάει· όταν δεν θέλει, σιωπά) Επιπλέον, « εξαιρέσεις sunt strictissimae interpretationis»(οι εξαιρέσεις θα πρέπει να ερμηνεύονται στενά) Από την οπτική γωνία αυτών των ερμηνευτικών αρχών, φαίνεται ότι ο Ερντογάν δεν μπορεί να είναι ξανά υποψήφιος για την προεδρία. 

Δεύτερος, πέραν της προαναφερθείσας κειμενικής ερμηνείας, γενετική/ιστορική ερμηνεία της σχετικής συνταγματικής διάταξης δεν επιτρέπει την εξαγωγή εξαιρέσεων. Για τη νομική θεωρία, μια τέτοια ερμηνεία απαιτεί εστίαση στην πρόθεση του δημιουργού κανόνων και στην ιστορία του σχηματισμού και της θέσπισης του κανόνα. Από αυτή την άποψη, το σκεπτικό της διάταξης και τα αρχεία των προπαρασκευαστικών εργασιών στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση αποτελούν σημαντικές πηγές για την κατανόηση της έννοιας της διάταξης. Ωστόσο, το αποτέλεσμα που βασίζεται σε αυτές τις πηγές δεν είναι διαφορετικό. Ούτε το σκεπτικό της τροπολογίας ούτε τα κοινοβουλευτικά αρχεία περιλαμβάνουν καμία εξήγηση ή υπαινιγμό σχετικά με το ότι ο Ερντογάν μπορεί να επανεκλεγεί για τρίτη ή τέταρτη φορά ή ότι ο αριθμός των θητειών που θα επανεκκινηθούν. Δεν έγινε καμία δήλωση στη δημοσιότητα σχετικά ούτε στη Βουλή ούτε στις συνεδριάσεις κατά τη διαδικασία του δημοψηφίσματος της συνταγματικής τροποποίησης. Δεν έπρεπε να αναφερθούν τέτοια θέματα μια φορά σε μια από τις σημαντικότερες συνταγματικές τροποποιήσεις στην ιστορία της Δημοκρατίας; Η ιστορική σιωπή σε αυτό το σημείο μας λέει κάτι για τον κανόνα.

Τρίτον , η σκόπιμη/τελολογική ερμηνεία της σχετικής συνταγματικής διάταξης επίσης δεν συνεπάγεται εξαιρέσεις. Ο κανόνας ότι ένα άτομο δεν πρέπει να εκλέγεται Πρόεδρος περισσότερες από δύο φορές έγινε δεκτός για πρώτη φορά το 1961. Κατά τη διάρκεια αυτής της τροποποίησης, οι σκοποί αυτού του κανόνα απαριθμήθηκαν ως εξής: (1) Να αποτραπεί η κατάχρηση της προεδρίας και της εξουσίας. (2) Να διασφαλίζει την αμεροληψία του Προέδρου. (3) Να φέρει δυναμισμό στο γραφείο της Προεδρίας. (4) Να συγκρατήσει τις μοναρχικές τάσεις. [4]

Ως εκ τούτου, το επιχείρημα ότι ο Ερντογάν μπορεί να είναι Πρόεδρος μέχρι το 2033 (δηλαδή σχεδόν για 21 χρόνια) είναι προφανώς ασυμβίβαστο με τον σκοπό της θέσπισης του κανόνα. Μια ερμηνεία που αρνείται τον σκοπό του κανόνα και το τέλος της «περιορισμένης εξουσίας» του συνταγματισμού είναι απαράδεκτη.

Πέραν αυτών, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η σχετική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Δημοκρατία μέσω του Δικαίου (Επιτροπή της Βενετίας) στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η Επιτροπή της Βενετίας είναι της άποψης ότι «δεν υπάρχει συγκεκριμένο και διακριτό ανθρώπινο δικαίωμα για επανεκλογή. Η δυνατότητα υποψηφιότητας για άλλη περίοδο που προβλέπεται από το Σύνταγμα αποτελεί τρόπο ή περιορισμό του δικαιώματος της πολιτικής συμμετοχής και, συγκεκριμένα, του εκλέγεσθαι». [5] Οι προσδιορισμοί σε αυτήν την έκθεση δεν έρχονται σε αντίθεση με τα όρια όρων και αποτελούν εξαιρετικές υποστηρικτικές πηγές που πρέπει να ληφθούν υπόψη. 

συμπέρασμα

Κατά συνέπεια, η προεδρική θητεία του Ερντογάν θα λήξει στις 00:00 της 9ης Ιουλίου 2023, υπό συνήθεις συνθήκες και εκτός εάν ληφθεί απόφαση πρόωρων εκλογών. Ωστόσο, αυτό είναι ένα έγκυρο και καθαρό νομικό αποτέλεσμα για τη συνήθη συνταγματική τάξη, ενώ η Τουρκία δεν κυβερνά από μια συνηθισμένη συνταγματική κυβέρνηση εδώ και καιρό. Η αυθαιρεσία απλώθηκε σε διάφορα πεδία, η διαδικασία της αποσυνταγματοποίησης έγινε σταδιακά και το Σύνταγμα έμεινε σχεδόν αποκλειστικά στα χαρτιά. [6] Επομένως, αυτές οι νομικές συζητήσεις και το αποτέλεσμα έγιναν δευτερεύουσες και φαίνεται ότι η τελική απόφαση θα καθοριστεί από την ισορροπία των πολιτικών δυνάμεων. [7]

Προτεινόμενη αναφορά : Tolga Şirin, Πόσες φορές μπορεί ο Ερντογάν να είναι υποψήφιος για την προεδρία;, Int'l J. Const. L. Blog, 3 Αυγούστου 2021, στις http://www.iconnectblog.com/2021/08/how-many-times-can-erdogan-be-a-presidential-candidate/


[1] Δεν σημειώθηκε σημαντική πρόοδος στον τομέα των δικαιωμάτων και των ελευθεριών. Για παράδειγμα, η Τουρκία εξακολουθεί να είναι μεταξύ των χωρών που θεωρούνται «μη ελεύθερες» στον Δείκτη του Freedom House . Όσον αφορά την οικονομία, η κατάσταση έχει επιδεινωθεί. Η αλλαγή του νομίσματος μπορεί να είναι καλή απόδειξη από αυτή την άποψη. Για παράδειγμα, ένα δολάριο ισοδυναμεί με 8,66 τουρκικές λίρες σήμερα, ενώ ανήλθε σε 3,70 τουρκικές λίρες την ημέρα του δημοψηφίσματος. Οι αριθμοί διαταγμάτων μπορεί να είναι απόδειξη του πόσο νομική απρόβλεπτη φέρνει το νέο σύστημα. Για παράδειγμα, ο αριθμός των προεδρικών διαταγμάτων που εκδόθηκαν μόνο μεταξύ 10 Ιουλίου 2018 και 10 ΙουλίουΤο 2021 είναι εβδομήντα εννέα. Και σαράντα εννέα από αυτά τα διατάγματα εκδόθηκαν για να αντικαταστήσουν τα προηγούμενα εκδοθέντα διατάγματα. Το απρόβλεπτο και η αυθαιρεσία δεν περιορίζονται στα διατάγματα που ο Giovanni Sartori αποκαλεί «μια δυσλειτουργική απόκριση μη λειτουργικών συστημάτων».

[2] Οι καθηγητές συνταγματικού δικαίου σε αυτήν την άποψη είναι οι εξής: ( Kemal Gözler ,  Şule Özsoy ,  Murat Sevinç  and  Ergun Özbudun, İbrahim Kaboğlu, Süheyl Batum, Sevtap Yokuş )

[3] Οι δικηγόροι που υπερασπίζονται την αντίθετη άποψη είναι οι εξής: Adnan Küçük  και  Abdurrahman Eren .

[4] Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi – Temsilciler Meclisi, (1961).  https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_dergisi_pdfler.meclis_donemleri?v_meclisdonem=0

[5] Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη Δημοκρατία μέσω του Δικαίου (Επιτροπή της Βενετίας), Έκθεση σχετικά με τα όρια όρων που εγκρίθηκε από την Επιτροπή της Βενετίας στην 114η σύνοδο ολομέλειάς της (Βενετία, 16-17 Μαρτίου 2018) CDL-AD(2018)010. https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2018)010-e

[6] Είναι αξιοσημείωτο ότι οι συζητήσεις για το όριο θητείας βιώνονται γενικά σε χώρες όπου επικρατεί ο «καταχρηστικός συνταγματισμός» (με τα λόγια του David Landau ). Βλ. David Landau, «Abusive Constitutionalism», στο University of California Davis Law Review , vol. 47 (2013), 189–260. Η διαδικασία της «αποσυνταγματοποίησης» στην Τουρκία συμβαδίζει επίσης με τον «καταχρηστικό συνταγματισμό».

[7] Στο άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο I-CON, ο Wojciech Sadurski ανέφερε ότι ο εκλογικός αυταρχισμός χρησιμοποίησε χειραγωγικά επιλεκτικά παραδείγματα από τις φιλελεύθερες δυτικές χώρες. Βλέπε Wojciech Sadurski «Constitutional Democracy in the time of Exected Autoritarians» στο International Journal of Constitutional Law , vol. 18 (2020), 324–333. Μια πολύ παρόμοια κατάσταση βιώθηκε στην Τουρκία στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης. Ορισμένοι υποστηρικτές του Ερντογάν αναφέρονται στον Φράνκλιν Ρούσβελτ, ο οποίος εξελέγη για τρεις θητείες (μεταξύ 1933-1945) στις ΗΠΑ πριν από τη θέσπιση του συνταγματικού ορίου θητείας το 1951.

iconnectblog.com

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου