Bloomberg: Πώς η KGB «διαμόρφωσε» το μυαλό του Πούτιν

Αναλυτές, πολιτικοί και συγγραφείς μιλούν για την επαγγελματική παραμόρφωση του Ρώσου ηγέτη 

- Τα χρόνια διάπλασής του στις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες ενδέχεται να φταίνε για την σημερινή του διανοητική κατάσταση

Ένας τρόπος με τον οποίο θα μπορέσουμε να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε το διαστρεβλωμένο μυαλό ενός αυταρχικού πολιτικού όπως ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι η ενδελεχής διερεύνηση της δικής μας ψυχολογίας έτσι ώστε να καταλάβουμε τις επιμέρους διαφορές μας με αυτόν. Η λίστα μπορεί να είναι μακρά, αλλά μία σημαντική γνωστική διαφορά μεταξύ ημών και αυτού είναι η λεγόμενη «deformation professionelle» ή επαγγελματική παραμόρφωση... 

Τι είναι και πως λειτουργεί

Η επαγγελματική παραμόρφωση μιλά για τη μεταφορά των επαγγελματικών μας ικανοτήτων, προκαταλήψεων και στρεβλώσεων στην καθημερινή μας ζωή.

Σύμφωνα με άρθρο γνώμης του Andreas Kluth, αρθρογράφου του Bloomberg, πολλοί εισαγγελείς, για παράδειγμα, μπορεί να περπατούν στο δρόμο και να αναρωτιούνται για το τί παράνομο έχει κάνει ο κάθε ένας περαστικός για το οποίο δεν έχει συλληφθεί ακόμα. Οι δικηγόροι υπεράσπισης ενδέχεται να κάνουν το αντίθετο, «βλέποντας» παντού άτομα που έχουν κατηγορηθεί άδικα από τη δικαιοσύνη.

Συνήθως το φαινόμενο της επαγγελματικής παραμόρφωσης δεν προκαλεί πρόβλημα στην καθημερινότητά μας. Μπορεί να ισχύει για τον καθηγητή ο οποίος επιστρέφει στο σπίτι για ξεκινά τις… διαλέξεις στην οικογένειά του. Μπορεί να ισχύει για τον δημοσιογράφο ο οποίος υπεραναλύει τα πάντα, απ’ όλες τις πλευρές, προσπαθώντας να φτάσει στη δική του αλήθεια.

Η επαγγελματική παραμόρφωση στη γεωπολιτική σκακιέρα, όμως, και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία, μετατρέπει την απλή ενόχληση της καθημερινότητας σε πιθανή παγκόσμια κρίση.

Η μεταμόρφωση του Πούτιν

Ο Πούτιν βίωσε αυτή την επαγγελματική του παραμόρφωση όταν «ζυμωνόταν» στα κλιμάκια της KGB της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Η πρώτη επαγγελματική εμπειρία του από το 1975 μέχρι την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, άφησε πάνω του ανεξίτηλο αποτύπωμα. Μέχρι και τώρα, ο Πούτιν υποστηρίζει πως: «δεν υπάρχει “πρώην” πράκτορας της KGB. Μπορεί να φύγαμε από την υπηρεσία, αλλά η υπηρεσία ποτέ δεν έφυγε από μέσα μας». 

Πολύ πριν μετατραπεί σε μακροχρόνιο ηγέτη μίας πυρηνικής δύναμης, ο Πούτιν -εν ολίγοις- είχε δημιουργήσει την προσωπική του ψυχολογική ταυτότητα ως ένας πράκτορας μίας στυγνής μυστικής οντότητας. Δεν ωρίμασε ως πολιτικός με χαμόγελα, εκλογές και διπλωματία, ούτε ως επιστήμονας ή ανώτατο στέλεχος επιχείρησης. Ο Πούτιν ανήλθε στον ανώτατο θώκο μέσω κατασκοπείας, παρακολούθησης και χειραγώγησης ανθρώπων.

Πώς άραγε επηρέασε η εμπειρία αυτή το μυαλό αυτού του ανθρώπου; Σύμφωνα με τον Ρούντιγκερ φον Φριτς, πρώην πρέσβη της Γερμανίας στη Ρωσία, ο Πούτιν, είτε στην προσωπική, είτε στην επαγγελματική του ζωή, είτε σε εγχώριο είτε σε παγκόσμιο επίπεδο, χωρίζει τα πάντα σε κατηγορίες πιθανής ή πραγματικής σύγκρουσης, συνομωσίας και απειλής.

Παρόμοια άποψη έχει και ο Βούλγαρος πολιτικός επιστήμονας Ιβάν Κράστεβ, ο οποίος τονίζει πως «ο Πούτιν μιλάει πάντα για προδοσία και απάτη. Εάν υπάρχουν διαδηλώσεις στους δρόμους, ο Πούτιν δεν αναρωτιέται για το γιατί, αλλά για το “ποιός τους έστειλε”».

Βάσει των δεδομένων αυτών, πολλές από τις παραισθήσεις του Πούτιν γίνονται κατανοητές. Η Σοβιετική Ένωση δεν κατέρρευσε, την έριξε η Δύση. Οι επαναστάσεις σε χώρες της πρώην ΕΣΣΔ δεν αποτελούσαν δίψα για ελευθερία αλλά είχαν παρακινηθεί από τη CIA και τους Δυτικούς. Η Ουκρανία δε θέλει να γίνει χώρα της Ε.Ε. για να αναπτυχθεί οικονομικά και κοινωνικά, το κάνουν γιατί είναι Ναζί και θέλουν να προδώσουν τη γείτονα Ρωσία και τον ίδιο τον Πούτιν.

Ένα άλλο σκέλος της επαγγελματικής παραμόρφωσης αυτής αφορά και την αλήθεια, ή τουλάχιστον την αλήθεια όπως τη χαρακτηρίζει ο ίδιος ο Πούτιν. Σύμφωνα με τον Πίτερ Πομεράντσεβ, γεννηθέντα στη Σοβιετική Ένωση Βρετανό συγγραφέα, ο ισχυρός ανήρ της Ρωσίας είναι αυτός που επιδεικνύει τη δύναμή του ορίζοντας την «πραγματικότητα» όσο αυθαίρετα θέλει. Ο πρώην πράκτορας της KGB γνωρίζει πολύ καλά πως «εάν τίποτα δεν είναι αλήθεια, τότε τα πάντα είναι πιθανά. Έχουμε πεπειστεί πως κανείς δε γνωρίζει τις επόμενες κινήσεις του. Η απουσία προβλεψιμότητάς του αυτή τον κάνει επικίνδυνο. Παραμένουμε έκπληκτοι από την εργαλειοποίηση του παραλογισμού του Κρεμλίνου».

Ο φον Φρίτς, ο οποίος διετέλεσε πρέσβης στο Κρεμλίνο βίωσε από πρώτο χέρι τον παραλογισμό που προκαλεί σε τρίτους αυτή η χειραγώγηση της αλήθειας: «Ύστερα από συζητήσεις στη Μόσχα μετά από την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 έφτασα να νιώθω πως εμείς εισβάλλαμε στη χερσόνησο και όχι η Ρωσία».

Εάν δεν υπάρχει καμία αλήθεια, αυτή μπορεί να κατασκευαστεί από οποιονδήποτε με την ικανότητα παραμόρφωσής της. Στο «σύστημα» του Πούτιν, το ψέμα δεν αποτελεί πρόβλημα αλλά πλεονέκτημα.

Οι διαφορές

Τί κάνει, λοιπόν, τον Πούτιν να διαφέρει από τους υπόλοιπους ημών; Πολλά.

Πρώτον, αν και μπορεί όλοι να πάσχουμε από επαγγελματική παραμόρφωση, οι περισσότεροι εξ ημών δεν είμαστε κατάσκοποι. 

Δεύτερον, αν και όλοι έχουμε προκαταλήψεις όσον αφορά την πραγματικότητα που μας περιβάλλει, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε την ικανότητα να μιλήσουμε ανοιχτά και να διαδράσουμε με άλλους που έχουν διαφορετικές απόψεις. Ο Πούτιν, σε αντίθεση, φαίνεται πως είναι κλεισμένος στη δική του πραγματικότητα. 

Τρίτον, ακόμα κι αν χάσουμε την επαφή με την πραγματικότητα όπως αυτός, δεν έχουμε την ικανότητα να προκαλέσουμε το θάνατο εκατομμύρια αθώων ανθρώπων. Ο Πούτιν, με τα πυρηνικά και ένα τεράστιο οπλοστάσιο ανά χείρας, την έχει.

Η εμπειρία του Πούτιν στην KGB τον έκανε κυνικό, παρανοϊκό, εκδικητικό, ανήθικο, αμείλικτο και πάνω απ’ όλα ψεύτη. Η Δύση, αλλά και ο υπόλοιπος κόσμος θα πρέπει να λάβει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά του υπόψη στο μέλλον.