Μια σκακιέρα στημένη στα μέτρα της Ελλάδας: Φυσάει ούριος άνεμος, αρκεί να ανοίξουμε πανιά…

Ο κόσμος πλέον αλλάζει γρηγορότερα από ότι μεταβαλλόταν ο σταθερός κόσμος του Ψυχρού πολέμου. Νέες δυνάμεις αναδύονται που είναι μάλλον αδύνατο να συγκρατηθούν, ο οικονομικός διεθνής ανταγωνισμός έχει φτάσει ίσως στο απόγειό του και οι ΗΠΑ με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ουσιαστικά ο Δυτικός κόσμος, προσπαθούν να ανακόψουν τη μεταφορά πλούτου από τη Δύση στην Ανατολή.

Ποια είναι η θέση της Ελλάδας στον κόσμο που αλλάζει λοιπόν και ποιες οι προοπτικές της;... 

Η χώρα μας κλείνει αισίως 200 έτη κρατικής υπόστασης. Κάτι που την καθιστά την πιο «παλαιά» χώρα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και των Βαλκανίων. Έχουμε σίγουρα περάσει πολλά αυτά τα διακόσια χρόνια, με νικηφόρους πολέμους και εδαφικές επεκτάσεις αλλά και ήττες και χαμένες πατρίδες. Έχουμε κυβερνηθεί άλλοτε με περισσότερη δημοκρατία και άλλοτε με λιγότερη, άλλοτε με περισσότερο λαϊκισμό και άλλοτε με λιγότερο και σίγουρα έχουμε περάσει οικονομικές δυσκολίες αλλά και μεγάλες οικονομικές επιτυχίες.

• Η Ιστορία μας διδάσκει ότι οι μεγάλες αλλαγές έρχονται μέσα από κρίσεις και μετά από έντονες ρήξεις. Όταν όλα πάνε καλά, κανένας δεν έχει κίνητρο να τα αλλάξει, ούτε η κοινωνία ούτε η πολιτική ελίτ.

Εμείς λοιπόν τα πάθαμε και τα δύο. Μια βαθιά δεκαετή οικονομική κρίση και μια έντονη ρήξη της κοινωνίας και του πολιτικού συστήματος με το νοσηρό πρόσφατο παρελθόν μας. Η δική μας γενιά, των Millennials, που είναι σήμερα 25-40 ετών μπορεί να μην πέρασε πόλεμο και θάνατο, αλλά σίγουρα γαλουχηθήκαμε μέσα σε ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον, μεγάλης πολιτικής αντιπαράθεσης, κοινωνικής έντασης και οικονομικής καχεξίας.

Σε μια χώρα με μια καταρρέουσα οικονομία που δεν σου έδινε καμία ελπίδα για πρόοδο και προκοπή αλλά ένα αβέβαιο μέλλον με όνειρα τσαλακωμένα. Όσοι από εμάς δεν είχαν λυμένα τα προβλήματά τους από το στενό οικογενειακό τους περιβάλλον, προσπάθησαν σκληρά να βρουν τρόπο να βελτιώσουν την ζωή τους. Άλλοι με το να κερδίσουν χρόνο σπουδάζοντας και κάτι ακόμα, άλλοι μεταναστεύοντας από την πατρίδα, άλλοι κάνοντας μεγάλους συμβιβασμούς μένοντας στην πατρίδα και σίγουρα υπάρχουν πολλοί που απλά δεν πήραν αυτό που άξιζαν λόγω των δυσκολιών.

Πλέον, έχουμε εξέλθει από μια βαθιά δεκαετή οικονομική κρίση που άφησε πληγές αλλά μας δίδαξε και ορισμένα μαθήματα. Τώρα καλούμαστε να ανταποκριθούμε σε μια θανατηφόρα πανδημία που αναγκαστικά μας πηγαίνει πάλι πίσω, όπως και όλο τον πλανήτη.

• Όμως δεν θα είναι για πολύ. Οι οικονομικές δυσκολίες που φέρνει η πανδημία θα φύγουν σχεδόν μαζί της καθώς δεν είναι δομική κρίση του οικονομικού συστήματος -όπως ήταν το 2008, αλλά έκτακτη κρίση στην πραγματική οικονομία λόγω των συνεχόμενων lockdowns και της χαμηλής παραγωγής, προσφοράς και ζήτησης.

Μετά το τέλος αυτής της μάχης, θα υπάρξουν κερδισμένοι και χαμένοι σε διακρατικό επίπεδο. Η Ελλάδα δεν έχει περιθώρια για λάθη, πρέπει να είναι με τους κερδισμένους. Μέχρι στιγμής όλοι οι διεθνείς δείκτες αποδεικνύουν ότι η οικονομική ανάκαμψη συμβαδίζει με την επιτυχημένη διαχείριση της πανδημίας.

Σε λίγο καιρό που όλα θα έχουν τελειώσει με το κακό που μας βρήκε, η χώρα μας πρέπει να βγει στην επίθεση. Η προσέλκυση επενδύσεων είναι ήδη στις πρώτες προτεραιότητες της Κυβέρνησης Μητσοτάκη και η δημιουργία του κατάλληλου εδάφους έχει ήδη ξεκινήσει εδώ και ενάμιση χρόνο, τόσο σε επίπεδο διοικητικού συστήματος, όσο και σε επίπεδο επικοινωνίας από τον Πρωθυπουργό και τους αρμόδιους Υπουργούς σε φόρουμ, συνέδρια και ξένα μέσα ενημέρωσης. Και αυτή είναι μια στρατηγική που δείχνει να λειτουργεί.

Οι επενδύσεις της Pfizer και της Cisco στην Θεσσαλονίκη, το data center της Microsoft, η τεράστια επένδυση της Volkswagen στην Αστυπάλαια, η πρόοδος στο Ελληνικό και πολλές άλλες μικρότερες επενδύσεις της τάξεως των 50 έως 350 εκατομμυρίων, βάζουν την χώρα και πάλι στα ραντάρ του διεθνούς κεφαλαίου και των επενδυτών.

Ωστόσο, η μεγάλη ευκαιρία προκύπτει από τις διεθνείς γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή μας. Παρά το ότι οι ΗΠΑ λειτούργησαν με εσωστρέφεια και απομονωτισμό κατά την διάρκεια της διοίκησης Τράμπ, ποτέ δεν έφυγαν. Αντιθέτως, το βαθύ κράτος των ΗΠΑ και το Department of State αντιλαμβανόμενα την γεωπολιτική ρευστότητα στην περιοχή, τις επικίνδυνες προθέσεις διάφορων κρατών και τη διαμόρφωση συγκεκριμένων συμμαχιών από άλλα, έχουν αποφασίσει να προσαρμόσουν την αρχιτεκτονική ασφαλείας τους στα νέα δεδομένα.

• Μετά από αυτή την αλλαγή, η χώρα μας έχει αναβαθμισμένο ρόλο. Πλέον οι ΗΠΑ δεν είναι μόνο σύμμαχος στο ΝΑΤΟ, ούτε εφαρμόζουν πολιτική ίσων αποστάσεων με τη γείτονα, τουλάχιστον για την ώρα.

Οι Αμερικάνοι, μέσω του DFC ενισχύουν τις επενδύσεις, σε βαθμό που δεν έκαναν ούτε το 1947 με το δόγμα Truman. Ακριβώς αυτό είναι το πραγματικό παράθυρο ευκαιρίας για την Ελλάδα. Μετά τα Ναυπηγεία Σύρου και Ελευσίνας, έχουν πρόθεση να επενδύσουν και στο Σκαραμαγκά. Την ίδια στιγμή, μέσω του ΝΑΤΟ συμβάλλουν στην αναβάθμιση του ναύσταθμου της Σούδας, ταυτόχρονα προωθούν τη δημιουργία της υποθαλάσσιας αποθήκης Φυσικού αερίου στην Καβάλα που μαζί με το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και το FSRU (πλωτή μονάδα αποθήκευσης και επαναεριοποίησης ΦΑ), θα ενισχύσουν την τοπική οικονομία.

Αυτά, συνδυαστικά με τη συνεργασία της Ελλάδας με το Ισραήλ και την Κύπρο για την δημιουργία του αγωγού EastMed, τον διασυνδετήριο αγωγό φυσικού αερίου Ελλάδας – Βουλγαρίας (IGB) και την επέκταση του TAP στην Βόρεια Μακεδονία, καθιστούν την Ελλάδα ενεργειακό κόμβο και αναβαθμίζουν την γεωοικονομική και γεωπολιτική της βαρύτητα.

Ταυτόχρονα, μην ξεχνάμε πως η γεωπολιτική συγκυρία –δηλαδή κυρίως η επιθετική Τουρκία, έχει προκαλέσει τη σύσφιξη διπλωματικών, στρατιωτικών και πολιτικών σχέσεων της χώρας μας με τη Γαλλία, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τα ΗΑΕ και τη Σαουδική Αραβία. Έτσι λοιπόν, τώρα είναι η ώρα για ενδυνάμωση των οικονομικών σχέσεων με τις χώρες αυτές, κυρίως μέσω της προσέλκυσης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων.

Οι Άραβες προσπαθούν να βρουν κερδοφόρες επενδύσεις για τα πανίσχυρα Investment funds τους καθώς γνωρίζουν ότι η εποχή του πετρελαίου τελειώνει και κοιτάζουν πως θα διατηρήσουν την ευημερία τους την επόμενη ημέρα. Αναζητούν ευκαιρίες σε real estate, τουρισμό, αγροτικές καλλιέργειες, καινοτομία και βιομηχανία και εμείς διαθέτουμε πολλές από αυτές.

• Την ίδια στιγμή, τα Ελληνικά Πανεπιστήμια και οι Ελληνικές ιδιωτικές εταιρίες τεχνολογίας πρέπει να προχωρήσουν γρήγορα σε συμπράξεις, συνεργασίες και κοινά εκπαιδευτικά προγράμματα με αντίστοιχες του Ισραήλ, το TechHub της Ανατολικής Μεσογείου.

Έχουμε να μάθουμε πολλά από το Ισραήλ, πρέπει να μετατρέψουμε και τη χώρα μας σε TechHub και συνεργατικά να δημιουργήσουμε ένα ισχυρό δίπολο, εμείς λαμβάνοντας κεφάλαια, τεχνολογία και τεχνογνωσία και παρέχοντας στους Ισραηλινούς υψηλής κατάρτισης ανθρώπινο κεφάλαιο, άνοιγμα στην Ευρωπαϊκή αγορά για τις υπηρεσίες τους, αλλά και το ζωτικό χώρο και το στρατηγικό βάθος που τους στερεί η γεωγραφία.

Η Ελληνική Κυβέρνηση πρέπει να πιέσει την Cosco να συνεχίσει τις επενδύσεις στο λιμάνι του Πειραιά, καθώς μόνο έτσι θα καταφέρουμε να καταστήσουμε τη χώρα το μεγαλύτερο κέντρο εισόδου και εξόδου εμπορευμάτων της ΕΕ και να προσελκύσουμε επενδύσεις μεγάλων εταιρειών logistics.

Ταυτόχρονα, η Ελληνική Πολιτεία πρέπει οργανωμένα και με σχέδιο να κάνει βήματα για τον επαναπατρισμό των Ελλήνων που έφυγαν τα προηγούμενα δύσκολα χρόνια. Χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση που θα περιλαμβάνει κοινωνικούς και εργασιακούς παράγοντες, εκτός από φορολογικά κίνητρα.

Αυτά δεν είναι αρκετά από μόνα τους για να παρατήσει κάποιος τη ζωή που έχτισε με κόπο στο εξωτερικό. Πρέπει να καταστήσουμε τη χώρα ως έναν ελκυστικό εργασιακό προορισμό, εκμεταλλευόμενοι και τις ευκαιρίες της τεχνολογίας και της εξ αποστάσεως εργασίας. Να κάνουμε την Ελλάδα εργασιακή βάση των νέων της Ευρώπης, της Generation Υ (Millennials), αλλά και της Generation Ζ, που τώρα μπαίνει στην αγορά εργασίας.

• Στον ανταγωνιστικό και ανασφαλή κόσμο των κρατών, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το μεγάλο, πολύπλοκο αλλά ασφαλές σπίτι μας. Οι ΗΠΑ είναι ο πάνοπλος συνεργάτης που έχουμε κοινή ματιά για την περιοχή, η Κύπρος είναι η μικρή μας αδελφή, οι Άραβες μια παλιά ξεχασμένη φιλία που αναβίωσε με νέες προοπτικές και το Ισραήλ συνεταίρος και συνοδοιπόρος στην ίδια γειτονιά.

Τώρα, εν μέσω αυτής της γεωπολιτικής παρτίδας, έχουμε μια σκακιέρα στημένη στα μέτρα μας. Τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια -ίσως και περισσότερα αν δεν συμβούν αναπάντεχα δυσάρεστα γεγονότα, θα είναι χρόνια ευημερίας, με οικονομική ανάπτυξη υψηλότερη της μακροοικονομικής τάσης του ΑΕΠ της Ελληνικής οικονομίας.

Με αυτά τα δεδομένα δεν πρέπει να κάνουμε τα λάθη του παρελθόντος, ούτε να χάσουμε πολύτιμο χρόνο. Φυσάει ούριος άνεμος για την Ελλάδα, αρκεί να ανοίξουμε πανιά και να κρατήσουμε γερά το πηδάλιο προς την σωστή κατεύθυνση. Άλλωστε, ως λαός ναυτικός, εδώ και χιλιάδες χρόνια γνωρίζουμε από θάλασσες και από γαλάζιες πατρίδες.

 Του ΗΛΙΑ ΤΣΟΥΝΗ*

*Διεθνολόγος, BA, MA, MSc