By SETH J. FRANTZMANΗ Λιβύη βρίσκεται στη μέση ενός εμφυλίου πολέμου που καταστρέφει τον Χαλιφά Χάφταρ, έναν στρατηγό που ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της χώρας, εναντίον μιας αδύναμης κυβέρνησης.
Μερικές εβδομάδες νωρίτερα το Κοινοβούλιο της Τουρκίας ενέκρινε την αποστολή στρατευμάτων στη δυτική Λιβύη, αφού η Τουρκία υπέγραψε μια αμφισβητούμενη... μεσογειακή συμφωνία με την εμπλεκόμενη κυβέρνηση στην Τρίπολη, θέτοντας τον εαυτό της ως κεντρικό παίκτη στην Λιβύη.
Εννέα χρόνια μετά την ανατροπή του καθεστώτος του Muammar Qadaffi, η Άγκυρα έχει μετατρέψει τη σύγκρουση στη Λιβύη σε ένα είδος πολέμου πολλαπλών εθνικών κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών, κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί στην περιοχή. Στο Βερολίνο, στην σύνοδο κορυφής για τη σύγκρουση στη Λιβύη, η αντιπροσωπεία της Τουρκίας συναντήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο για να συζητήσει το μέλλον της Λιβύης.
Το γεγονός αυτό έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για το Ισραήλ, επειδή η σημερινή ηγεσία της Άγκυρας είναι εχθρική προς το αυτό και έχει φιλοξενήσει τη Χαμάς τόσο στα φίλια προς αυτήν εδάφη της, αλλά έχει χρηματοδοτήσει και αντάρτικες δράσεις εναντίον του Ισραήλ.
Ωστόσο, όπως και άλλες αποτυχημένες και κατακερματισμένες κυβερνήσεις που έχουν δει χρόνια πολέμου, η κυβέρνηση στην Τρίπολη μπορεί να μην διοικεί το μεγαλύτερο μέρος της υπαίθρου, αλλά διαδραματίζει σημαντικό ρόλο διεθνώς. Έχει επίσης υπέρογκα ποσά χρημάτων με τα οποία έχει προσλάβει εκπροσώπους ομάδων συμφερόντων μέσω των οποίων σκοπεύει να δώσει ναυτικά δικαιώματα στη Μεσόγειο την οποία δεν ελέγχει η Τουρκία.
Ακριβώς αυτό και έπραξε τον Νοέμβριο κερδίζοντας ένα μεγάλο πολιτικό όφελος, δίνοντας στην Τουρκία ένα τεράστιο εύρος θαλασσίων ζωνών και λιβυκής ΑΟΖ αδιαφορώντας πλήρως για τα ελληνικά, κυπριακά, ιταλικά αλλά και ισραηλινά δικαιώματα στην περιοχή. Μία κίνηση που δίνει στην Τουρκία αλληλεπικαλυπτόμενες αξιώσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο και ενδεχομένως διακόπτει τον αγωγό αερίου που θέλει να κατασκευάσει το Ισραήλ, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ιταλία και άλλοι.
Εξαιρετικά νέα για την Τουρκία. Με πολύ κουράγιο και το συνηθισμένο εθνικιστικό θρησκευτικό θόρυβο στην Άγκυρα, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τοποθετούσε την Τουρκία ως παίκτη στη Μεσόγειο μετά από χρόνια παρακολούθησης των διεθνών ενεργειακών εταιρειών που επιδιώκουν να εξερευνήσουν τις ακτές της Κύπρου, του Ισραήλ ή της Ελλάδας. Η Τουρκία χρησιμοποίησε τη συμφωνία της Λιβύης για να αποσπάσει οφέλη από τις αποτυχίες της στη βόρεια Συρία.
Στη Συρία η Τουρκία έχει εξαλείψει τους Σύριους στο Idlib με συνεχείς βομβιστικές επιθέσεις από το συριακό καθεστώς το οποίο υποστηρίζεται από τη Ρωσία. Η Τουρκία έχει μια συμφωνία S-400 με τη Ρωσία καθώς και έναν αγωγό αερίου TurkStream, συμφωνίες τις οποίες δεν θέλει να τις θέσει σε κίνδυνο. Έτσι, η Τουρκία σηματοδοτεί ένα άνοιγμα στο συριακό καθεστώς. Ο κύριος στόχος της Τουρκίας στη Συρία είναι να νικήσει τους Κούρδους μαχητές που είχαν ευθυγραμμιστεί με τις ΗΠΑ μέχρι τον Οκτώβριο του 2019, όταν οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν μέρος της βόρειας Συρίας, έτσι ώστε η Τουρκία να μπορέσει να προωθήσει τα στρατεύματά της.
Μακριά από τα γεγονότα στην Συρία καθώς και από αυτά του Ιράκ που απειλούν ευθέως τις ΗΠΑ, η Τουρκία έθεσε τα βλέμματά της στη Λιβύη. Μίσθωσε τους ίδιους σύριους επαναστάτες που χρησιμοποιούσε για να πολεμήσει τους Κούρδους στην Συρία και το Ιράκ, τους οποίους μετέπειτα έστειλε στην Λιβύη να πολεμήσουν τον στρατάρχη Haftar. Λίγες βδομάδες μετά την αποστολή τους, η Τουρκία συζητούσε ήδη μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός με τη Ρωσία.
Ο Χάφταρ, που προσκλήθηκε στη Μόσχα νωρίτερα αυτό το μήνα, έφυγε χωρίς να υπογράψει τη συμφωνία. Τώρα η Τουρκία χρησιμοποιεί τις συνήθεις απειλές της προς την Ευρώπη, υποστηρίζοντας ότι εάν η Ευρώπη δεν στηρίξει την Τουρκία στη Λιβύη τότε οι εξτρεμιστές θα την πλημμυρίσουν επιδιώκοντας να πάρει ”ό, τι” θέλει από τη σύνοδο κορυφής της Λιβύης στο Βερολίνο.
Αυτή είναι η κλασική στρατηγική της Άγκυρας. Εισάγετε τα στρατεύματα της Άγκυρας και τους σύριους μισθοφόρους σε μια σύγκρουση και στη συνέχεια τοποθετήστε μια θέση στο τραπέζι. Η Άγκυρα το έκανε αυτό με τη διαδικασία της ”Αστάνα” για τη συριακή διαμάχη και έμαθε ότι ο εθνικισμός, οι απειλές και ο συνδυασμός της οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής στρατηγικής δουλεύουν καλά. Ο Ερντογάν πήγε στο Βερολίνο αυτή την εβδομάδα σαν να υπάρχει η Τουρκία από αιώνες στην Λιβύη, αντί να είναι νεοφερμένος στο τραπέζι. Οι τούρκοι διπλωμάτες συναντήθηκαν στο Βερολίνο με τον νέο σύμμαχό της Fayez al-Sarraj της κυβέρνησης με έδρα την Τρίπολη.
Τώρα η Τουρκία θα ”βουτήξει επάνω” στην κυβέρνηση της Τρίπολης καθώς έχει εν δυνάμει στρατιωτικές εγκαταστάσεις στη Βόρεια Κύπρο και επίσης διαδραματίζει ενεργό στρατιωτικό ρόλο στη Σομαλία και το Κατάρ. Η στρατηγική της Τουρκίας είναι να καταστεί η Τρίπολη απόλυτα εξαρτημένη από την Άγκυρα και να διορίσει την Τουρκία για να εκπροσωπεί την χώρα της Λιβύης σε διεθνή φόρουμ. Αυτό έρχεται με κόστος στο τέλος για την ελληνική πλευρά, αφού η Τουρκία θα πάρει τα θαλάσσια οικόπεδά της και τα δικαιώματα γεώτρησης αλλά και αυτά της ΑΟΖ.
Οι ηγέτες της Τουρκίας έχουν ήδη ισχυριστεί ότι υπάρχουν εκατομμύρια Τούρκοι στη Λιβύη που δίνουν στην πρώην Οθωμανική Αυτοκρατορία το δικαίωμα να επηρεάσει το μέλλον της Λιβύης. Πού ήταν αυτό το δικαίωμα πριν από μερικά χρόνια; Πού ήταν αυτές οι υποτιθέμενες τουρκικές μειονότητες πριν από μερικά χρόνια ξαφνικά που χρειάζονται τουρκική υποστήριξη;
Για να ξεπεράσει την δύσκολη θέση της, η Τουρκία συναντήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο την Κυριακή στο Βερολίνο. Κάλεσε τις ΗΠΑ να αποδεσμεύσουν μια δήλωση λέγοντας ότι «συμφωνήσαμε για την ανάγκη επίσημης συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός και ενός αξιόπιστου μηχανισμού παρακολούθησης». Αυτός είναι και ο τρόπος με τον οποίο η Τουρκία ανάγκασε τις ΗΠΑ να προκηρύξουν τουρκικά τετελεσμένα στη βόρεια Συρία, προσφέροντας στην Ουάσιγκτον ένα τετελεσμένο γεγονός.
“Για την απόφαση των ΗΠΑ να στηρίξουν τον νέο ρόλο της Τουρκίας στη Λιβύη μπορεί να δει κανείς το πώς μίλησε ο Πομπέο στην Αίγυπτο και στα ΗΑΕ, δύο κράτη που υποστηρίζουν τον Haftar. Μιλώντας με τα ΗΑΕ στο Βερολίνο, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ δήλωσε ότι τόνισε την ανάγκη να τερματιστεί “όλη η ξένη παρέμβαση”. Η Τουρκία είναι η μία ξένη δύναμη που στέλνει στρατεύματα εδάφους και απειλεί να στείλει περισσότερα στη Λιβύη, ενώ η Αίγυπτος και τα ΗΑΕ έχουν υποστηρίξει το Haftar με άλλα μέσα κυρίως.
Η Τουρκία παρουσίασε την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ως ”ξένες δυνάμεις μόχλευσης συμφερόντων” για να δικαιολογήσει τη δική της παρέμβαση. Με αυτόν τον τρόπο όξυνε την κατάσταση της σύγκρουσης και πόλωσε το τοπίο της συνόδου κορυφής του Βερολίνου. Φαίνεται ότι οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Αίγυπτο έχουν πλέον χαλαρώσει και ότι η Τουρκία είναι το στοίχημα της Ουάσινγκτον για τα επόμενα βήματά της στη Λιβύη και τη Συρία.
Η Αίγυπτος και τα ΗΑΕ απέτυχαν στη Λιβύη να προωθήσουν την ατζέντα τους επειδή δεν ήταν διατεθειμένες να στείλουν ένοπλα στρατεύματα όπως έκανε η τουρκική πλευρά. Ο αμερικανικός παράγοντας αναμφίβολα θαυμάζει την τουρκική επεκτατική πολιτική και επιθετικότητα κρύβοντας από πίσω και δικά του συμφέροντα τα οποία δύναται να επισκιάσουν τον ρόλο του ΟΗΕ στην περιοχή. Εύκολα εξάγεται το συμπέρασμα πως και στις τουρκικές περιοχές της Συρίας αλλά και της Λιβύης η Αμερική έχει άμεσο ρόλο στην πολιτική που θα ακολουθήσουν οι τουρκικές στρατιωτικοοικονομικές μονάδες στα εκάστοτε εδάφη.
Για τους αμερικανικούς συμμάχους στην περιοχή (όπως το Ισραήλ) οι αμερικανοτουρκικές πολιτικές καταστρέφουν μακροπρόθεσμα το Ισραήλ. Η Τουρκία που ελέγχει πληθώρα εξτρεμιστών στα ισραηλινά σύνορα, παρουσιάζει το Ισραήλ ως ναζιστική δύναμη κατοχής στην περιοχή κάνοντας τους εχθρούς του να πιστεύουν πως η ένταξή τους στην τουρκική εξωτερική πολιτική είναι ο μόνος πυλώνας σωτηρίας τους.
Η Τουρκία προκαλεί την Χαμάς και τους παλαιστινίους να ενταχθούν μαζί της με σκοπό να υποσκάψουν τα ελληνοϊσραηλινά συμφέροντα στην περιοχή. Ο πραγματικός της στόχος δεν είναι μόνο να απωθήσει το Ισραήλ και τους συμμάχους του από την Συρία και την Λιβύη αλλά και να θέσει ισχυρούς δεσμούς με την Ρωσία στην περιοχή θέτοντας τον εαυτό της ως διαμεσολαβητή επικοινωνίας μεταξύ της Μόσχας και τον Νοτιοανατολικών κρατών.
Μελλοντικό επακόλουθο είναι η μελλοντική απουσία των ΗΠΑ από την περιοχή και η σύμπτυξη των συμφερόντων της μέσω της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, διώχνοντας έτσι το Ιράν και την Ρωσία από την περιοχή. Και εδώ φαίνεται πως η Τουρκία αναγνωρίζει πλήρως τα μαθηματικά της διπλωματίας: αν οι ΗΠΑ θελήσουν μελλοντικά να αποκόψουν πλήρως την Κίνα από την περιοχή και κλιθούν να επιλέξουν ως δύναμη ισχύος στην περιοχή μία εκ των Τουρκία, Ρωσία , Ιράν ο τουρκικός επεκτατισμός δείχνει πως αυτός πρέπει να πάρει το αμερικανικό χρίσμα.
Μετάφραση Χωριανόπουλου Άγγελου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου