Ο αθέατος κόσμος της Δράμας

Το «μαρμάρινο σπίτι» στη Δράμα, του 1875, θα είναι ο νέος πολιτιστικός κόμβος της ευρύτερης περιοχής, αφού θα στεγάσει το Μουσείο Φωτογραφίας που ετοιμάζει ο Δραμινός εφοπλιστής Αρης Θεοδωρίδης. Η Δράμα βγαίνει από την αφάνεια με ένα πολυτελές φωτογραφικό ιστορικό λεύκωμα, τη στιγμή που παρατηρείται επιστροφή Δραμινών επιχειρηματιών για επενδύσεις.

19ος - αρχές 20ού αιώνα: εμπορικό κέντρο, μεγαλούπολη της περιφέρειας, τόπος αστικής ώσμωσης, μελίσσι νεοκλασικής και οθωμανικής αρχιτεκτονικής, πράσινη και ενυδατωμένη. Μέσα - τέλη 20ού αιώνα: αιμορραγούσα, σφαγιασμένη, μερικώς εγκαταλελειμμένη, άνεργη, βυθισμένη, πράσινη και ενυδατωμένη πάντα. 21ος αιώνας: μικρές προσπάθειες να βγει από το καβούκι της και από την αφάνεια, να δείξει ότι υπάρχει – και κυρίως... πού υπάρχει.

Ο Δραμινός εφοπλιστής Αρης Θεοδωρίδης, 84 ετών σήμερα, μπορεί να έλειπε δεκαετίες από τη γενέτειρά του, ωστόσο ανέκαθεν κάτι τον τριβέλιζε: «Τι μπορώ να κάνω γι’ αυτήν την πόλη;». Το 2017 ίδρυσε τη ΜΚΟ «Κύκλωψ» και εγκαινίασε τις δραστηριότητές της με την έκδοση ενός μοναδικού, για το είδος του, λευκώματος: «Φωτογραφίες της Δράμας και του υπέροχου κόσμου της». Η πολυτελής αυτή έκδοση συνδυάζει τις δύο μεγάλες αγάπες του συλλέκτη φωτογραφικών μηχανών Αρη Θεοδωρίδη: τη φωτογραφία –και τους φωτογράφους– με την πόλη.

Μεσοπόλεμος. Πότισμα ζώων στην Αγία Βαρβάρα. Διακρίνονται οι καπναποθήκες Herman Spierer και Γιοσέφ Φαρατζή. Αρχείο Ευστρατίου Γ. Κασμερίδη.

Αρχοντικά, καπναποθήκες, σταθμός τρένων, στοές, εμβληματικά σχολεία, ορφανοτροφείο, παρθεναγωγείο, πλατεία Ελευθερίας, βυζαντινά τείχη, τζαμιά, χαμάμ, ναοί, ντόπιοι, Οθωμανοί, Εβραίοι, Πόντιοι, Θρακιώτες, Μικρασιάτες, Ηπειρώτες, Δυτικοί αρχιτέκτονες. Η Δράμα ακολουθεί τη μοίρα, λαμπρή έως θαμπή, αρκετών αστικών κέντρων της Β. Ελλάδας. Υπήρξε πλούσια και μετατράπηκε σε αστική και αβάν-γκαρντ (με τα θρυλικά «Γυμνά της Δράμας» του φωτογράφου Θεοδώρου Νικολέρη τη δεκαετία του ’30 ή τα μεσοπολεμικά καμπαρέ, ερχόμενα από το Βερολίνο), υπήρξε επαρχιακός κόμβος και κατέληξε «άλλη μια πόλη της επαρχίας» – υπήρξε και παραμένει πλούσια σε χλωρίδα και πανίδα, σε άγρια τοπία, σε λαϊκό πολιτισμό, στα γράμματα και στις τέχνες, στο φαγητό, στο κρασί, στον αθλητισμό.
Ο Δραμινός συλλέκτης ιστορικών φωτογραφιών και μελετητής των φωτογράφων της Δράμας, Στράτος Κασμερίδης, ο οποίος μαζί με τον φωτογράφο Κώστα Βιδάκη και τον ιστορικό Χρίστο Π. Φαράκλα ήταν οι βασικοί συντελεστές του λευκώματος του Αρη Θεοδωρίδη, εξεπλάγη μέχρι και ο ίδιος από τον φωτογραφικό πλούτο που αφορά την πόλη και τα περίχωρά της. «Η Δράμα είναι ένας αθέατος κόσμος. Πολλοί δεν γνωρίζουν καν πού βρίσκεται στον χάρτη. Μεταπολεμικά, εξάλλου, άρχισε να παίρνει την κάτω βόλτα. Δεν ήταν μια πόλη, όπως λέμε, “γκράντε”. Αυτό το έλλειμμα έρχεται να καλύψει το λεύκωμα», λέει ο ίδιος.
Η έκδοση του Αρη Θεοδωρίδη είναι πράγματι μια προσπάθεια να βγει η Δράμα από την αφάνεια, «να μη χρειάζεται πλέον να εξηγήσεις τι είναι αυτή η πόλη», όπως λέει χαρακτηριστικά ο Στράτος Κασμερίδης. Η επιλογή, μάλιστα, το λεύκωμα να είναι δίγλωσσο, ελληνικά και αγγλικά, καταδεικνύει την προσπάθεια να αποτελέσει σημείο αναφοράς όχι μόνον για τον Δραμινό –που εν πολλοίς αγνοεί την πολυεπίπεδη πόλη του– και για τον Ελληνα εν γένει, αλλά και για τον ξένο – επισκέπτη ή φιλοπερίεργο.

Διαχρονικά περιζήτητη

«Ευτοπική παραμένει και σήμερα η Δράμα», όπως λέει ο Χρίστος Π. Φαράκλας, «παρά τις αναπλάσεις που έχει επιφέρει η “εξέλιξη” στο αστικό της τοπίο. Αναπλάσεις που δεν εξαφάνισαν τελείως τους πυρήνες της αντικειμενικής ομορφιάς –παλιά κτίρια και κατοικίες, σπουδαία νεοκλασικά αρχοντικά, πηγές και διαδρομές των υδάτων– ούτε μείωσαν την ευεξία που δημιουργεί η πόλη στους κατοίκους της, χάρη στην οικειότητα και στην ασφάλεια που τους παρέχει. Με τον εύφορο κάμπο της, που αρδευόταν αφειδώς από τα τενάγη των Φιλίππων, αλλά και τη μνημειακή ορεινή της περίμετρο, που παραμένει έως σήμερα πόλος έλξης για όσους αγαπούν πραγματικά την άγρια φύση, την περιπέτεια και την απερίγραπτη απόλαυση της γνωριμίας με ένα οικολογικά και αισθητικά απροσδόκητο τοπίο, η Δράμα υπήρξε διαχρονικά περιζήτητη».

Μαθήτριες και διδακτικό προσωπικό του Παρθεναγωγείου της Δράμας, τέλη του 19ου αιώνα. Αρχείο Ευστρατίου Γ. Κασμερίδη.

Μουσείο Φωτογραφίας στο «μαρμάρινο σπίτι»

Ο Αρης Θεοδωρίδης αγόρασε το «μαρμάρινο σπίτι» στα νερά της Αγίας Βαρβάρας, στη γειτονιά που μυρίζει ακόμα καπνά και νεοκλασική αρχιτεκτονική. Πρόκειται για την Οικία και την Καπναποθήκη –την πρώτη της Δράμας– του Ιωάννη Αναστασιάδη, που χρονολογείται στα 1875.
Τα δύο αυτά κτίρια, με τον άνετο αύλειο χώρο, θα αποτελέσουν τον νέο πολιτιστικό κόμβο της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης: η Δράμα αποκτάει το δικό της Μουσείο Φωτογραφίας.
Εν προκειμένω, δεν πρέπει να θεωρηθεί καθόλου τυχαίο ότι το λεύκωμα «Φωτογραφίες της Δράμας και του υπέροχου κόσμου της» προλογίζει ο ακαδημαϊκός και «ιθύνων νους» του Μουσείου Μπενάκη, Αγγελος Δεληβορριάς. Οπως ο ίδιος αναφέρει: «Το βιβλίο του Θεοδωρίδη δεν κατατάσσεται σε όσα διατρέχει κανείς με την αναγκαστική πειθαρχία της αναγνωστικής συνέπειας, αλλά σε όσα κυριολεκτικά “ρουφάει” με τη βουλιμία της αχόρταγης ματιάς». Η σχέση των δύο ανδρών μετράει αρκετά χρόνια, με αποκορύφωμα τη δωρεά Θεοδωρίδη για την κατασκευή της νέας πτέρυγας του Μουσείου Μπενάκη Πειραιώς το 2016. Με το Μουσείο Μπενάκη, όμως, δεν σταματά εδώ η συνεργασία. Το «μαρμάρινο σπίτι» θα συνεργάζεται στενά με το ιστορικό αθηναϊκό ίδρυμα, εγκαινιάζοντας τη συνεργασία με μία έκθεση στην Αθήνα, με κομμάτια της συλλογής του Δραμινού εφοπλιστή.
Οι επενδύσεις, όμως, δεν φαίνεται να σταματούν εδώ. Ο Αρης Θεοδωρίδης, σύμφωνα με πληροφορίες, σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ Μικρού Μήκους Δράμας, ενώ προτίθεται να ενθαρρύνει οικονομικά νέους αγρότες με ορθές πρακτικές. Εχοντας ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο, συνομιλήσει με πάσης φύσεως ανθρώπους, συλλέξει όποια φωτογραφική μηχανή μπορούσε να ανακαλύψει όπου Γης, ο Δραμινός εφοπλιστής είναι διατεθειμένος να μιλήσει με έργα.

Στα δεξιά, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, φοιτητής Νομικής, με φίλους του στον Δημοτικό Κήπο, γύρω στο 1927. Αρχείο Ευστρατίου Γ. Κασμερίδη.

Ενα αφανές δίκτυο Δραμινών επενδυτών

Φαίνεται ότι ο Κώστας Αποστολίδης της Raycap έχει δημιουργήσει ρεύμα. Με τη μεγάλη του επένδυση στην έρημη βιομηχανική ζώνη της Δράμας, ο επιχειρηματίας των συνεργασιών με μεγάλα αμερικανικά αεροδρόμια και τεχνολογικούς κολοσσούς και βιομηχανίες, αποφάσισε να επενδύσει και στον πολιτισμό. Αυτή την περίοδο, δαπάναις Αποστολίδη, συντηρείται το Σαντριβάν Τζαμί, κοντά στο ΙΚΑ της πόλης, ενώ ήδη χρηματοδοτεί τη λογοτεχνική επιθεώρηση της Δράμας «Δίοδος 66100». Στενοί φίλοι, όπως λένε οι πληροφορίες, ο Κώστας Αποστολίδης «συμπαρέσυσε» τον Αρη Θεοδωρίδη και την «Κύκλωψ», προκειμένου να επιστρέψουν στη Δράμα και να τη φροντίσουν.
Ο Αρης Θεοδωρίδης, σύμφωνα με όσους γνωρίζουν, είναι ένας άνθρωπος χαμηλών τόνων. Σπάνια εμφανίζεται δημοσίως, «είναι ένας άνθρωπος της δουλειάς», όπως λέγεται χαρακτηριστικά. Εξάλλου, λίγοι έμαθαν πως ήταν εκείνος που χρηματοδότησε τα άμεσα σωστικά έργα στο Αράπ Τζαμί, απέναντι από τα Δικαστήρια της Δράμας, το 2016, επειδή –φυσικά!– εκκρεμούσε ο διαγωνισμός ανάθεσης για τη συντήρηση των τοιχογραφιών και του σκελετού του ιστορικού κτίσματος.
Σκοπός του είναι, σύμφωνα με όσους γνωρίζουν, «να γίνει τμήμα ενός αόρατου –ακόμα– δικτύου επενδυτών για τους κατοίκους, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό και τη φύση της Δράμας. Αυτό το δίκτυο, που απλώς χρειάζεται οργάνωση, θα μπορούσε να περιλαμβάνει όσους Δραμινούς εφοπλιστές, οινοποιούς, μεγαλεμπόρους χάρτου βρίσκονται διάσπαρτοι στη χώρα, διαφημίζουν τη Δράμα, αλλά δεν γνωρίζουν ακόμα πώς να επενδύσουν σε αυτήν στρατηγικά».
Εν μέσω κρίσης, όσοι «τα κατάφεραν» μοιάζει να επιστρέφουν στις ρίζες τους, ίσως βλέποντάς τες να διατηρούν το βάθος αλλά να χάνουν σε πλάτος. Ισως αυτό είναι το momentum της Δράμας. Ποιος ξέρει...

http://www.kathimerini.gr/947835/gallery/epikairothta/ellada/o-a8eatos-kosmos-ths-dramas