έλεγε ο μύθος, από την ίδια τη θεά Δήμητρα.
Πίστεψαν ότι με την πνευματική ανάταση που τους πρόσφερε η μύηση τους θα τους εξασφάλιζε καλύτερη ζωή μετά θάνατον. Και δεν είναι μόνο απλοί άνθρωποι, οι συνήθως εύπιστοι, όσοι μυήθηκαν στα Ελευσίνια Μυστήρια, αλλά πολλά διάσημα ιστορικά πρόσωπα, βασιλιάδες και αυτοκράτορες, ποιητές και καλλιτέχνες. Κι όσοι προσπάθησαν να διακωμωδήσουν το περιεχόμενο ή την τελετή της μύησης, τιμωρήθηκαν...
Ο Αλκιβιάδης, κατηγορούμενος γι αυτό το τελευταίο, καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο. Ο τραγικός ποιητής Αισχύλος που ήταν και Ελευσίνιος, όπως ο ρήτορας Ανδοκίδης κατηγορήθηκαν για «ακριτομυθίες» αλλά τελικά απαλλάχθηκαν. Αλλος νόμος, που θεσπίστηκε με την παρέμβαση του ρήτορα Λυκούργου τον 4ο αιώνα π. Χ. προέβλεπε πρόστιμο έξι χιλιάδων δραχμών για όσους χρησιμοποιούσαν πολυτελή μεταφορικά μέσα στην πομπή των Ελευσινίων μυστηρίων. Λέγεται πως η πρώτη που τον παρέβη ήταν η σύζυγος του ρήτορα, με αποτέλεσμα ο πρώτος που κατέβαλε το πρόστιμο να είναι ο ίδιος ο Λυκούργος.
Ακόμα και ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας, γράφει πως ένα όνειρο τον απέτρεψε από τα φανερώσει πράγματα των μυστηρίων.
Η Ελευσίνα και τα μυστήρια, θα παρουσιαστούν στα μέσα Δεκεμβρίου με μια περιοδική έκθεση στο Μουσείο Ακροπόλεως. Τη διοργανώνει το μουσείο, σε συνεργασία με την Εφορεία Πειραιώς, Δυτικής Αττικής και Νήσων στην οποία υπάγεται αρχαιολογικώς η Ελευσίνα.
Δήμητρα και Κόρη
Τα μυστήρια της Ελευσίνας βασίζονταν στον μύθο αναζήτησης της Περσεφόνης από τη μητέρα της, θεά Δήμητρα, μετά την αρπαγή της από τον Πλούτωνα, θεό του κάτω κόσμου. Ο Δίας, αδερφός του Πλούτωνα (όπως και της Δήμητρας) έδωσε τη συγκατάθεσή του να την νυμφευθεί και να την κάνει βασίλισσα των νεκρών. Ετσι εκείνος προέβη στην απαγωγή ενώ οι φωνές της Κόρης έφτασαν μέχρι τη Δήμητρα, που άρχισε να την αναζητά.
Επί εννέα ημέρες περιπλανούνταν, μέχρι που τη δέκατη η θεά Εκάτη και ο Ηλιος της μαρτύρησαν τα όσα είχαν συμβεί. Η θεά μεταμορφώθηκε σε φτωχή και ηλικιωμένη ζητιάνα και αποσύρθηκε στην Ελευσίνα, όπου την υποδέχτηκαν με καλοσύνη ο βασιλιάς Κελεός και η σύζυγός του Μετάνειρα. Ανέλαβε την ανατροφή του γιου τους Δημοφώντα, με σκοπό να τον κάνει αθάνατο.
Για να το επιτύχει η θεά, έτρεφε το παιδί με αμβροσία, το δυνάμωνε με την αθάνατη πνοή της, ενώ τις νύχτες το τοποθετούσε κρυφά σε φλόγες για να κάνει το σώμα του άφθαρτο. Δυστυχώς, η περιέργεια της Μετάνειρας, που άρχισε να φωνάζει τρομαγμένη μόλις αντίκρισε την τροφό να τυλίγει το σώμα του παιδιού της στις φλόγες, οδήγησε στο να ματαιωθούν τα σχέδια αλλά και να αποκαλυφθεί η πραγματική υπόσταση της Δήμητρας. Η οποία διαβεβαίωσε πως μπορεί να μην έγινε αθάνατος ο Δημοφών, όμως τον περιμένουν δόξες και τιμές κατά τον βίο του.
Εδωσε επίσης εντολή στον Κελεό να χτίσει ναό και βωμό στην Ελευσίνα προς τιμήν της. Εκεί διέμενε, βαθιά λυπημένη για την απώλεια της κόρης της. Η χρονιά ήταν σκληρή για τους ανθρώπους, καθώς η θεά άφησε απροστάτευτα τα σπαρτά και τα γεννήματα της Γης. Ετσι ο πληθυσμός μαστιζόταν από πείνα. Οι θεοί προσπαθούσαν να διαμεσολαβήσουν. Κανείς δεν κατάφερνε τίποτα μέχρις ότου ο Ερμής απεστάλη στον Αδη με σκοπό να πείσει τον Πλούτωνα να επιστρέψει την Περσεφόνη στην μητέρα της.
Διαμεσολάβηση Ερμή και Ρέας
Ο Πλούτωνας δέχτηκε, αλλά φοβούμενος μήπως η Περσεφόνη τον ξεχάσει, της προσέφερε σπόρους ροδιάς από τους οποίους εκείνη έφαγε τέσσερις. Το αποτέλεσμα ήταν να μένει το 1/3 του έτους (τέσσερις μήνες) με τον σύζυγο της (συμβολικά η περίοδος αυτή σημαίνει τον μαρασμό της φύσης κατά τους ψυχρούς χειμερινούς μήνες) και τα 2/3 με την μητέρα της και τους υπόλοιπους Ολύμπιους Θεούς (περίοδος που σημαίνει την αναγέννηση της φύσης). Η Ρέα, μητέρα της Δήμητρας, την έπεισε να δεχθεί τον συμβιβασμό και η Γη έγινε πάλι γόνιμη.
Πριν η Θεά αναχωρήσει για τον Όλυμπο, δίδαξε στους άρχοντες της Ελευσίνας Τριπτόλεμο, Διοκλή, Εύμολπο και Κελεό, τα Ελευσίνια μυστήρια, σε ανάμνηση της αναζήτησης και της ανάκτησης της κόρης της Περσεφόνης. Δίδαξε επίσης στον Τριπτόλεμο την καλλιέργεια του σίτου, αναθέτοντας του την αποστολή να την διαδώσει σε όλους τους ανθρώπους της Γης.
Η προέλευση των μυστηρίων ίσως ανάγεται στις χθόνιες λατρείες των Πελασγών, που ενώθηκαν με τις θεότητες των Αχαιών και των Ιώνων. Λόγω του μυστηριακού τους χαρακτήρα, εκφράζονται σκέψεις ότι μπορεί και να κατάγονται από την Αίγυπτο, άποψη που φαίνεται πως είχε και ο Ηρόδοτος.
Τα Ελευσίνια μυστήρια θεωρείται ότι, διεξάγονταν στον τόπο της Ελευσίνας πολύ πριν την ανάληψη τους από τους Αθηναίους. Τον 7ο αι. π.Χ. Αθήνα και Ελευσίνα έκαναν πόλεμο και η δεύτερη υποτάχθηκε στην πρώτη. Ετσι, τα Ελευσίνια τελούνταν τέσσερις μέρες στην Αθήνα, όπου υπήρχε ναός ονομαζόμενος Ελευσίνιο υπό τη σκιά του Παρθενώνα, στην αρχαία αγορά και την πέμπτη ημέρα μεταφέρονταν στην Ελευσίνα, με πομπή μέσω της Ιεράς Οδού.
Ανάληψη από την Αθήνα
Με την ανάληψη τους από τους Αθηναίους, τα μυστήρια απόκτησαν μεγάλη φήμη και αίγλη. Μεγάλη ήταν σε αυτό η συμβολή των Πεισιστρατιδών, ωστόσο στο απόγειο της ακμής τους έφτασαν την εποχή του Περικλή. Μπορούσαν να τα παρακολουθήσουν όλοι οι Ελληνες, συμπεριλαμβανομένων των δούλων, όχι όμως και οι βάρβαροι- ιδίως μετά τα περσικά και τις καταστροφές που προξένησαν οι Πέρσες στα αθηναϊκά ιερά.
Οσοι είχαν διαπράξει κάποιο σοβαρό παράπτωμα και όσοι είχαν προβεί σε ιερόσυλες πράξεις αποκλείονταν από τα μυστήρια, όποιο και να ήταν το αξίωμα τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Νέρωνας, στον οποίο δεν επετράπη η συμμετοχή. Τα μυστήρια διακρίνονταν στα μικρά, που τελούνταν τον μήνα Ανθεστηρίων, στην Άγρα, ένα προάστιο της πόλεως των Αθηνών και στα μεγάλα Ελευσίνια, που τελούνταν στην Ελευσίνα από την 15η έως την 23η Βοηδρομιώνος.
Το νόημα, η αλλιώς η ουσία τους, παραμένει για τον σύγχρονο άνθρωπο αλλά και στην αρχαιότητα για κάθε αμύητο, κάτι το άγνωστο. Ενώ από την μια πλευρά υπάρχουν επαρκής ιστορικές μαρτυρίες που αφορούν όλα όσα τα μυστήρια περιελάμβαναν μέχρι την στιγμή που η πομπή προς τιμή της Θεάς έφτανε στον ιερό χώρο του Τελεστηρίου, αγνοούμε τα πάντα μετά την είσοδο σε αυτό. Για θρησκευτικούς όσο και για πολιτικούς λόγους. Δηλαδή και οι ιερείς και οι νόμοι επέβαλαν πλήρη σιωπή.
Στο επόμενο θα δούμε τις τελετές και άλλα στοιχεία που σχετίζονται με τα Ελευσίνια, τα πλέον σημαντικά Μυστήρια της αρχαιότητας.
Αγγελική Κώττη
Τα Ελευσίνεια Μυστήρια είναι η συνέχιση τής προηγουμένης θρησκείας μετά την επιβολή τών Ολυμπίων, σε συνθήκες αυστηρώς επιβεβλημένης εχεμύθειας. Τουτέστιν πρόκειται περί χθονίου - ή άλλως πώς βλαστικής - λατρείας, σε συνθήκες επιβολής τών Ουράνιων θεοτήτων. Η επιβολή αυτή δεν επενεργεί κτάργηση τών χθονίων, αλλά παραγκωνισμό στα πλαίσια συγκεκριμένου συμβιβασμού.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕφόσον ετυμολογηθεί ο όρος "εχεμύθεια", περιλλαμβάνων την αυτή ρίζα με τους όρους μυστήρια, μύησις, μύθος, μυστικός κτλ. καθίσταται κατανοητή η νοηματική δομή τού όρου, ως προερχομένη από τούς μύκιτες (μανιτάρια, αρχαϊστί: μύκης). Η μουσκαρία αμανίτις στρώνει τήν οδό τού "μεγάλου μανιτού" τών ερυθροδέρμων (μους ~ μυς).
Ο Χριστούλης το είπε απλούστερα: "Είρηκα τοις πάσι". Στο "ΑΓΑΠΑΤΕ ΑΛΛΗΛΟΥΣ" δεν χωράνε μυστικοπάθειες και τα υπόλοιπα καταλήγουν καλαμπαλίκια. Το πρόβλημα βρίσκεται όμως αλλού: Κάποιοι επιτήδιοι φρόντησαν να περεισφρύσει μέρος τών χθονίων μυστηρίων στον Χριστιανισμό. Οπότε οι όντως Άγιοι τής Ορθοδόξου Εκκλησίας υφίστανται μονίμως διωγμόν από τα ιερατεία.
Ο αγώνας τού Πνεύματος παραμένει διαρκώς παρών, μέχρι πλήρους εξοντώσεως τών τεράτων από τούς Ήρωες, ως τέκνα τού Ελληνικού Πνεύματος.