Ο κίνδυνος εκτροπής δεν είναι σχήμα λόγου

Ο εθισμός στις αντιδημοκρατικές συμπεριφορές και η απάθεια απέναντί τους είναι ό,τι χειρότερο για την δημοκρατία μας.

Της Βασιλικής Γεωργιάδου*

Διαβάζω τη φράση του υπουργού κ. Πολάκη για τους «φιλελέδες συνοδοιπόρους του Κυριάκου» που θα τους κάνει «Σοβιετία» το καθεστώς της διακυβέρνησης και προσπαθώ να μην την πάρω σοβαρά. Άλλη μία ακρότητα του...
συγκεκριμένου υπουργού, που κάνει πολιτική καριέρα προκαλώντας: από τους δικαστές του Συμβουλίου της Επικρατείας μέχρι το 38,69% που ψήφισε Ναι στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015. 

Όπως έγραψε και ένας φίλος (κανονικός και στο Facebook), «να μην γινόμαστε ντελιβεράδες τέτοιων απόψεων» σχολιάζοντας και αναπαράγοντάς τες.

Όμως, από την άλλη, μήπως ακριβώς ήρθε η ώρα να παίρνουμε ιδιαιτέρως στα σοβαρά τις λεκτικές ακρότητες δημόσιων προσώπων με κυβερνητική ή όποια άλλη εξουσία; Μήπως οι προκλητικές για το περιεχόμενό τους και το ύφος τους εκφράσεις ορισμένων αναπλαισιώνουν και ριζοσπαστικοποιούν μία πολιτική αφήγηση, την οποία αρχίσαμε να γνωρίζουμε από το 2011 και μετά;

Στις πλατείες, έξω από τα σπίτια συγκεκριμένων πολιτικών –κάποιοι από τους οποίους προπηλακίζονταν από έναν «αγανακτισμένο λαό» που συγκεντρωνόταν αναζητώντας να πάρει εκδίκηση– διαμορφώθηκε ένας λόγος κατά των θεσμών, της πορείας, της ιστορίας και των επιτευγμάτων της Μεταπολίτευσης.

Ό,τι ευρωπαϊκό, εκσυγχρονιστικό, διαδικαστικά, τυπικά και ουσιαστικά δημοκρατικό είχε προηγηθεί, δυσφημήθηκε, έγινε συνώνυμο της διαφθοράς, του ξεπουλήματος σε κάποιους ξένους (προπάντων στους Γερμανούς «του Σόιμπλε και της Μέρκελ»).

Η αφήγηση αυτή του «αγανακτισμένου λαού» ήταν από την αρχή διπλής φοράς: διαμορφωνόταν από τα κάτω, αλλά έβρισκε υποστήριξη και ανατροφοδότηση από τα πάνω. Μία διεργασία που την επέβαλε στον δημόσιο λόγο ως ένα Newspeak, αρχικά στα νέα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου εκ των πραγμάτων η εκφραστικότητα είναι χαλαρότερη.

Αλλά σταδιακά αυτός ο νέος λόγος άγγιξε ακόμη και παραδοσιακούς πολιτικούς θεσμούς: από εφημερίδες της «νέας εποχής και εξουσίας» μέχρι ακόμη και την ίδια την Βουλή.

Η υπόθεση είναι, λοιπόν, πιο σοβαρή από όσο νομίζουμε και το «θα σάς κάνουμε Σοβιετία φιλελέδες συνοδοιπόροι του Κυριάκου» εμπεριέχει κάποια ανησυχητικά συμφραζόμενα: παραπέμπει σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς («Σοβιετία»), που επιφύλασσε μία τρομοκρατική μοίρα για τους αντιφρονούντες («φιλελέδες») και αντικαθεστωτικούς («συνοδοιπόρους του Κυριάκου»), και διαθέτει μία ευθεία απειλητική αναφορά όχι μόνον για τους «φιλελέδες» (τους φιλελεύθερους, δηλαδή, που πρεσβεύουν ό,τι το ελληνικό Σύνταγμα ορίζει και προστατεύει) αλλά και για το ίδιο το δημοκρατικό καθεστώς.

Η αναφορά στην «Σοβιετία» που «θα σάς κάνουμε» είναι πρόκληση στην δημοκρατία, που κατακτήθηκε το 1974 (και βελτιώθηκε το 1981 και το 1996) αφήνοντας πίσω της την αυταρχική παράδοση της δεκαετίας τού 1960 που μάς οδήγησε στην χούντα των συνταγματαρχών.

Προσωπικά, από τον εφησυχασμό προτιμώ την εγρήγορση. Διεργασίες αυταρχικοποίησης μπορεί να τεθούν σε εφαρμογή σε κατεστημένες δημοκρατίες όταν οι πολίτες αδρανήσουν, η πληροφόρηση περιοριστεί ή συστηματικά διαστρεβλωθεί και η κατάσταση σε θεσμικό επίπεδο εκτραχυνθεί.

Το γεγονός δε ότι το Newspeak, μία χωρίς όρια εκφραστικότητα φορέων της εξουσίας εναντίον όσων θεωρούνται αντίπαλοι, βρίσκει κάλυψη άνωθεν, αποτελεί ένα επιπλέον ανησυχητικό σημάδι ότι δεν πρόκειται για λόγια και παρορμητικές ακραίες εκφράσεις στο Facebook και στο Twitter, αλλά για έναν νέο τρόπο που η εξουσία σκέφτεται και εκφράζεται.