Κλίντ Ιστγουντ: Ενας αυθεντικός δεξιός…

Ο Κλίντ Ιστγουντ, όπως ακριβώς και ο Γούντι Αλεν, μοιάζει να πιστεύει πως μόνο δουλεύοντας μπορεί να  βρίσκεις δύναμη για ζωή. 

Η διαφορά μεταξύ των δυο είναι ωστόσο μεγάλη: ο 81χρονος Γούντι Αλεν έχει το άγχος να είναι χαριτωμένος και να κάνει παρατηρήσεις χαμογελώντας, ο 86χρονος Κλιντ Ισγουντ, αντίθετα, διηγείται ιστορίες λιτά και χωρίς αστειάκια, αλλά με τη βαριά διάθεση κάποιου που τις έχει ζήσει.
Βλέποντας μια ταινία του Κλιντ Ιστγουντ νοιώθεις...
σαν ν ακούς τον βαρύ, τραχύ τόνο της φωνής του: οι πράξεις των πρωταγωνιστών του φιλτράρονται πάντα από τη ματιά του και, μολονότι υπάρχουν πάντα άξιοι συνεργάτες (διευθυντές φωτογραφίας, σεναριογράφοι, σπουδαίοι ηθοποιοί όπως ο Τομ Χάνκς στο «Σάλι» κτλ), ο τόνος της αφήγησης είναι πάντα δικός του…
Οι ταινίες του Κλιντ Ιστγουντ είναι προσωπικές γιατί έτσι δεν θα μπορούσε να τις διηγηθεί άλλος: ακόμα κι αν βασίζονται σε αληθινές ιστορίες όπως το θαύμα του «Σάλι». Πριν η ταινία αρχίσει είναι σαν να τον ακους να λέει: «άφησε με να σου πω την ιστορία του «Σάλι». Το ξέρεις ότι κατέβασε ένα αεροπλάνο στον ποταμό της Νέας Υόρκης, αλλά μάλλον δεν ξέρεις τι έγινε μετά. Σε αυτή τη χώρα και καλό να κάνεις πάντα μπορεί να βρεις τον μπελά σου από τις κωλοϋπηρεσίες. Ακου λοιπόν…».
Ο «Σάλι», δηλαδή ο αμερικάνος πιλότος Τσέσλι Σαλενμπέργκερ είναι ένας τυπικός αμερικάνος, που κεντρίζει την προσοχή του μεγάλου Κλιντ με ένα του κατόρθωμα: τον Ιανουάριο του 2009 προσγείωσε στον ποταμό Χάντσον της Νέας Υόρκης ένα αεροπλάνο με 155 επιβάτες. Η ιστορία είναι γνωστή, η ταινία δεν περιέχει σεναριακές εκπλήξεις, ο Ισγουντ πιστεύει πως η ζωή είναι αρκετά θεαματική από μόνη της και δεν χρειάζεται φιοριτούρες. Υπάρχει ήδη ένα ντοκιμαντέρ που περιγράφει τα γεγονότα εκείνης της μέρας, ενώ το 2012, με αφορμή αυτό το περιστατικό γυρίστηκε το «Flight» μια ταινία με πρωταγωνιστή τον Ντέιζελ Γουάσινγκτον, ταινία βασισμένη σε μυθοπλασία και για αυτό πολύ πιο θεαματική, αλλά και ψεύτικη.
Γιατί ο Ισγουντ έπρεπε να φτιάξει μια ταινία υπενθυμίζοντας σε μια ιστορία τόσο πρόσφατη και τόσο γνωστή, χωρίς μάλιστα να προσθέσει τίποτα που να την κάνει πιο θεαματικά ενδιαφέρουσα; Γιατί, ειδικά όταν οι άνθρωποι μεγαλώνουν, χρειάζονται αληθινά περιστατικά για να μας τραβήξουν την προσοχή, ώστε να μπορέσουν ευκολότερα να μιλήσουν για αυτό που αληθινά τους ενδιαφέρει. Καιρό τώρα τον σπουδαίο αυτό αμερικανό σκηνοθέτη τον ενδιαφέρουν οι ανθρώπινες αξίες, οι αποφάσεις και τα διλλήματα  – ίσως περισσότερο κι από τους ανθρώπους. Οι ήρωες του Ιστγουντ είναι όλοι περιπτώσεις προς συζήτηση – υποθέσεις για μελέτη, κι όχι μόνο από τον ίδιο το σκηνοθέτη, αλλά από όλους μας. Το δικό του και το δικό μας συμπέρασμα μπορεί να διαφέρει: ο Ιστγουντ δεν αναλαμβάνει ποτέ το ρόλο του καθηγητή που σου κουνάει το χέρι. Σου λέει απλά κοίτα και σκέψου.


Στο «Σάλι» ο Ιστγουντ βάζει στο κέντρο της προσοχής μας τον πρωταγωνιστή του από το πρώτο δευτερόλεπτο της ταινίας: την ξεκινά με ένα όνειρό του, μας πάει δηλαδή μια βόλτα στο ίδιο του το υποσυνείδητο. Στη διάρκεια της ταινίας και πριν φτάσουμε στα θεαματικά διακόσια δευτερόλεπτά που μετέτρεψαν τον πιλότο σε ήρωα, ο Ισγουντ επιχειρεί να μας εξηγήσει τι μπορεί να κάνει ένα πιλότο να γίνει τόσο θαρραλέα παράτολμος: μας δείχνει πως γεννήθηκε η σχέση του με τις πτήσεις, πόσο ικανός ήταν όταν οδηγούσε στρατιωτικά αεροπλάνα, πόσο ανησυχεί για το πώς θα τον θυμούνται όλοι μετά από σαράντα δύο χρόνια στα ουράνια – η ίδια η γυναίκα του μετά το ηρωϊκό του κατόρθωμα περιορίζεται να του υπενθυμίσει πως δεν έχει λύσει κανένα από τα οικονομικά του προβλήματα, παρά την αφοσίωση στη δουλειά του.
Όλα αυτά ωστόσο δεν είναι η ταινία: είναι απλά τα χρήσιμα βοτσαλάκια που ο Ισγουντ πετάει για να μας οδηγήσει  στην βασική του ερώτηση, που είναι εντελώς ξένη με θαύματα και ηρωϊσμούς. Ο Ιστγουντ ρωτάει ποιος και από πότε έχει παραχωρήσει σε χαρτογιακάδες προϊστάμενους το δικαίωμα να κρίνουν όποιον χρόνια τώρα κάνει τη δουλειά του: αυτό είναι που τον ενδιαφέρει. Ακόμα πιο πολύ, φαίνεται να υποστηρίζει πως η περίφημη αξιολόγηση, πάνω στην οποία στηρίζεται όλη η εταιρική οργάνωση του καιρού μας, είναι μεροληπτική γιατί δεν βασίζεται στην πραγματικότητα, αλλά στις επιχειρηματικές απαιτήσεις. Για τον Ιστγουντ ο μόνος πραγματικός κριτής είναι ο εαυτός μας: σε αυτόν, ο καθένας μας είναι σκληρά υπόλογος.
Η αξιολόγησή του καθενός γίνεται από τη συνείδησή του, που μπορεί να τον φορτώσει αμφιβολίες ή ακόμα και ενοχές, ανεξάρτητα με αυτό που πιστεύουν οι άλλοι. Κανείς δεν δύναται να  κρίνει όποιον στον εαυτό του δίνει εξετάσεις, λέει.
Ο Ιστγουντ δεν είναι αριστερός και δεν πιστεύει ότι υπάρχει η δυνατότητα να μοιραστείς τη δουλειά ή την ευτυχία ή την ευθύνη. Δεν είναι ούτε φιλελεύθερος, ώστε να τονίζει την πρόοδο που έρχεται χάρη στην επιχειρηματικότητα. Ο 86χρονος αμερικάνος είναι ρεπουμπλικάνος, δηλαδή δεξιός. Πιστεύει στο άτομο και τις ηθικές του αξίες, στη δύναμη της πρωτοβουλίας, στην θέληση να υπερβαίνεις, όποτε χρειάζεται, τους ίδιους τους κανόνες κάνοντας τις δικές σου επιλογές – χωρίς μάλιστα να συμβιβάζεσαι με υποδείξεις.
Για τον Ιστγουντ δεν υπάρχει ομαδικό πνεύμα ή ομαδική προσπάθεια: ο καθένας είναι μόνος απέναντι στις ευθύνες του. Αν υπάρχει μια άγια στιγμή συνεργασίας αυτή προκύπτει μόνο γιατί πολλοί άνθρωποι συμβαίνει να κάνουν σωστά τη δουλειά τους κι όχι γιατί ακολουθούν κάποιο σχέδιο κοινής δράσης. Για τον Ιστγουντ ο ελεγκτής σου είναι ο εκπρόσωπος μιας αρχής που δεν σε καταλαβαίνει: δεν υπάρχει ούτε ισότητα, ούτε εργασιακή κατανόηση, ούτε αλληλεγγύη και η μόνη παραχώρηση που ο Ιστγουντ κάνει είναι να δεχτεί ότι τη στιγμή της σημαντικής απόφασης μπορεί να γεννηθεί μια φιλία βασισμένη στο κοινό πεπρωμένο.
Ο Ιστγουντ σε κάθε του ταινία θυμίζει ότι είναι συντηρητικός: μόνο που δεν πιστεύει τόσο στη συντήρηση του συστήματος, όσο στη συντήρηση των αξιών. Θέλει να συντηρήσει αξίες που βλέπει να αργοπεθαίνουν. Πιστεύει πως μόνο αυτές μπορούν να σώσουν τον κόσμο και το πιστεύει βαθιά. Όταν βγαίνεις από την αίθουσα ίσως να μην ξέρεις τον Σάλι. Ξέρεις, όμως, ότι οι επιβάτες του αεροπλάνου ήταν τυχεροί γιατί στο τιμόνι υπήρχε κάποιος που έκανε καλά τη δουλειά του.
Ο Ιστγουντ θυμίζει ότι πέρα από συλλογικότητες και κοινές δράσεις και εξαγγελίες και υποσχέσεις χρειάζεσαι πάντα κάποιον που να μπορεί να πιλοτάρει το σκάφος γιατί ξέρει. Αν αυτό είναι ένα δεξιό συμπέρασμα, είμαι κι εγώ δεξιός…           

Αντώνης Καρπετόπουλος
Karpet Show


Σημ.Ο.- Όσο αγγούρι ήταν ως ηθοποιός, τόσο καταπληκτικός είναι ως σκηνοθέτης.
S.A.