Το τέλος της ελληνικής ελεύθερης πτώσης...

Υπάρχει ένα ανέκδοτο που περιγράφει κάποιον ο οποίος πέφτει από τον 20ο όροφο και κατά τη διάρκεια της πτώσης, ενώ βρίσκεται μεταξύ 8ου και 7ου ορόφου, σκέφτεται πως μάλλον τραγικά περιέγραφαν τις συνέπειες της πτώσης: 

«Έχω διανύσει 12 ορόφους και ακόμη παραμένω ακέραιος και με όλες τις αισθήσεις σε λειτουργία...».

Η Ελλάδα το 2015 δεν βρίσκεται απλά στο κενό, αλλά έχει πηδήξει σε αυτό...

Η βασική πεποίθηση αυτής της στήλης, πολλούς μήνες πριν οι εκλογές αναδείξουν τη νέα κυβέρνηση, είναι πως θα πρόκειται για την καταστροφικότερη κυβέρνηση μετά τον τελευταίο μεγάλο πόλεμο. Καταστροφικότερη σε σχέση με τις συνέπειες στη χώρα αλλά και για την ίδια καθώς υποκείμενη της διάλυσης της χώρας στα χέρια της, θα πληρώσει το πολιτικό κόστος (ως πολιτικός χώρος) μιας χρεοκοπίας για το 80% των αιτιών της οποίας ευθύνονται το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ.

Αυτό έχει δρομολογηθεί πλέον και για τη χώρα και για την κυβέρνηση και τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει.

Κάθε Δευτέρα η στήλη αναπροσαρμόζει με βάση τα νέα δεδομένα τα επικρατέστερα σενάρια, σε σχέση με την κατάσταση της χώρας και σε ποιες πιθανές οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις αυτά θα οδηγήσουν τις επόμενες εβδομάδες και μήνες.

Η συνάντηση του κ. Τσίπρα, την εβδομάδα που πέρασε στη Ρίγα με την κα Μέρκελ και τον κ. Ολάντ δεν άλλαξε κάτι σε αυτά τα δεδομένα. Πέρα από τα διπλωματικά χαμόγελα και κάποιες ενθαρρυντικές κουβέντες, η βασική γραμμή παραμένει σταθερή: Οι θεσμοί και τα τεχνικά κλιμάκια θα ολοκληρώσουν τη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου στα πλαίσια του δεύτερου μνημονίου.

Η πολιτική διαπραγμάτευση

Η κυβέρνηση του κ. Τσίπρα ευθύς εξαρχής έτρεφε την ψευδαίσθηση πως θα διαπραγματευτεί πολιτικά και όχι στη βάση μιας μνημονιακής ατζέντας μέτρων δημοσιονομικών και λοιπών μεταρρυθμίσεων.

Το είχαν επιχειρήσει και οι προηγούμενες κυβερνήσεις αυτό, με βάση το επιχείρημα αν φύγουμε εμείς θα έρθει ο Τσίπρας, προκειμένου να διατηρήσουν κάποια προνόμια της πελατειακής τους εκλογικής βάσης.

Το επιχείρησε και η παρούσα κυβέρνηση με «σκιάχτρο» τη Χρυσή Αυγή (σχετικές δηλώσεις Βαρουφάκη κατά συνάντηση με Σόιμπλε) αλλά και την εσωκομματική αντιπολίτευση του κ. Λαφαζάνη.

Από το περασμένο καλοκαίρι και μετά η στάση των εταίρων έναντι της Ελλάδας έχει μεταβληθεί. Κρατούν μια σταθερή ενιαία στάση η κατάληξη της οποίας είναι η επιλογή take it or leave it.

Με απλά λόγια ή κάνετε ό,τι πρέπει να κάνετε ή τα μαζεύετε και εγκαταλείπετε το ευρώ. Είναι αστείο να πιστέψει κάποιος πως η Ευρωζώνη θα εκβιαστεί από μια παρέα ξεχασμένων από την ιστορία σταλινικών και άλλων περιθωριακών που μια αναταραχή τους έφερε στην εξουσία, σε μια μικρή και αδύναμη χώρα και θα υποκύψει στις οικονομικές «βασκανίες» του κ. Βαρουφάκη ή τις σοβιετικές «μαγγανείες» του κ. Λαφαζάνη για την αναβίωση αυτού που απέτυχε στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία κλπ.

Αν κοιτάξει κάποιος τις χρηματιστηριακές αγορές και τις αγορές ομολόγων τους τελευταίους μήνες, δεν θα διαπιστώσει κανένα πανικό από κάποιο ενδεχόμενο Grexit όπως συνέβαινε το 2012 και 2010. Υπάρχει όμως ένα ηθικό πολιτικό κόστος, αν αναγκαστεί να αποχωρήσει μια χώρα από μια ένωση που θεωρητικά δεν έχει έξοδο.

Υπάρχουν δύο απόψεις μεταξύ των ευρωπαίων αυτή τη στιγμή. Η μία είναι υπέρ της άμεσης δρομολόγησης χρεοκοπίας και εξόδου από το ευρώ της Ελλάδας και η άλλη είναι της δημιουργίας ενός κλίματος ασφυξίας που θα αναγκάσει την κυβέρνηση είτε να παραιτηθεί είτε να υποταχθεί πλήρως.

Και τα δύο σενάρια βοηθούν να δοθεί ένα πλήγμα στο κύμα του ευρωσκεπτικισμού στην Ευρώπη με παράδειγμα την αποφυγή των καταστροφικών συνεπειών που θα υπάρξουν στην Ελλάδα, η οποία είναι η πρώτη που εξέλεξε μια κυβέρνηση αμφισβήτησης των βασικών κανόνων της Ευρωζώνης.

Το δεύτερο επιπλέον απαλλάσσει την ευρωζώνη και από το ηθικό πολιτικό κόστος μιας κραυγαλέας αποτυχίας της στην Ελλάδα.

Με απλά λόγια και συμπερασματικά, οι επιδιώξεις της άλλης πλευράς συγκλίνουν: Είτε στην υποδειγματική για τους υπόλοιπους ευρωσκεπτικιστές υποταγή του κ. Τσίπρα, είτε στην έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ με φιλικό ή εχθρικό τρόπο.

Οι επιδιώξεις της κυβέρνησης...

Η παρούσα κυβέρνηση έχει δυο βασικά χαρακτηριστικά τα οποία προδιαγράφουν την πλειοψηφία των πιθανοτήτων της αποτυχίας της.

Αρχικά κοινή ήταν η πεποίθηση πως στην αποτυχία οδηγούσαν οι ακραίες ιδεοληψίες οι οποίες στερούσαν από την κυβέρνηση μια πραγματιστική προσέγγιση της κατάστασης.

Οι πρώτοι τρεις μήνες δείχνουν πως υπάρχει και ένας επιπλέον λόγος που προδιαγράφει την αποτυχία. Είναι η εικόνα διάλυσης και παράλυσης που παρουσιάζει η κυβέρνηση του κ. Τσίπρα.

Ο κάθε «πικραμένος» βουλευτής ή υπουργός λέει και κάνει ό,τι του κατέβει με βασικές προτεραιότητες το βόλεμα φίλων και συντεχνιών που στήριξαν την άνοδο στην εξουσία.

Όσοι αμφισβητούν αυτήν την εκτίμηση, αναφέρουν τα υψηλά ποσοστά που διατηρεί η κυβέρνηση στις δημοσκοπήσεις. Είναι αλήθεια πως η κυβέρνηση διατηρεί μια τεράστια διαφορά εκλογικής επιρροής από το δεύτερο κόμμα.

Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους και ουσιαστικά έχει πρόσκαιρο χαρακτήρα. Ο ένας λόγος είναι γιατί τα βασικά πολιτικά πρόσωπα και επιχειρήματα της αντιπολίτευσης παραμένουν αυτά που απέτυχαν κατά τη λαϊκή βούληση και καταψηφίστηκαν το Γενάρη που πέρασε.

Ο δεύτερος λόγος είναι γιατί ο μέσος ψηφοφόρος «σκέφτεται» με την τσέπη του. Μεταξύ του περασμένου Σεπτέμβρη και Δεκέμβρη το κάθε νοικοκυριό της μεσαίας τάξης πλήρωσε 8 δισ. φόρους εισοδήματος και 2,5 δισ. ΕΝΦΙΑ συν ασφαλιστικές εισφορές κλπ.

Οι αλλεπάλληλες ρυθμίσεις των 70 ή 100 δόσεων μετά το Δεκέμβρη έχει κατεβάσει αυτές τις εκταμιεύσεις στα 50-100 ευρώ το μήνα. Αυτός ήταν ένας βασικός λόγος που οι λιανικές πωλήσεις σε πολλές περιοχές έχουν διατηρηθεί τους τελευταίους μήνες.

Αυτή η περίοδος χάριτος όμως τελειώνει από το καλοκαίρι και μετά, όταν εκτός των περσινών φόρων -που έστειλαν την προηγούμενη κυβέρνηση για «βρούβες»- θα προστεθούν και νέοι φόροι ύψους 5-6 δισ. σύμφωνα με τις μέτριες μέχρι τώρα εκτιμήσεις.

Η κατάσταση που θα αντιμετωπίσει στο εσωτερικό της χώρας ο κ. Τσίπρας τους επόμενους μήνες, αν παραμείνει στην εξουσία, θα αλλάξει άρδην επί τα χείρω.

Τα τρία σενάρια

Τα βασικά πιθανά σενάρια που παραμένουν είναι:

α) Η επίτευξη μιας ετεροβαρούς για την κυβέρνηση συμφωνίας η οποία δεν θα περάσει από την ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ, γεγονός που θα οδηγήσει σε πολιτικές εξελίξεις...Η κυβέρνηση θα επιδιώξει δημοψήφισμα, εκλογές ή κυβέρνηση εθνικής ενότητας...

β) Η αποδοχή της όποιας συμφωνίας από την ΚΟ ομάδα. Η εξέλιξη αυτή θα αφήσει κάποιες σταγόνες ρευστότητας να κυλήσουν προς το κράτος και θα κρατήσει τις τράπεζες ανοιχτές χωρίς capital controls. Η κατάσταση στην οικονομία δεν θα αντιστραφεί παρά την επιβράδυνση της διάλυσης. Οι νέοι φόροι το Φθινόπωρο και η εκτίναξη της ανεργίας θα αλλάξουν τα δεδομένα οδηγώντας πάλι σε πολιτικές εξελίξεις...Στην περίπτωση αυτή μέχρι τέλος του χρόνου οι καταστάσεις θα επιβάλουν πολιτικές εξελίξεις...

γ) Η κυβέρνηση και οι εταίροι δεν καταλήγουν σε συμφωνία. Οι εταίροι δίνουν μια συμφωνία η οποία πρέπει να γίνει 100% αποδεκτή ή η χώρα να αποχωρήσει από το ευρώ (take it or leave it).

Η κυβέρνηση την πάει σε δημοψήφισμα εκλογές κλπ.

Κοινός παρονομαστής και των τριών επικρατέστερων σεναρίων είναι πως οι πολιτικές εξελίξεις (δημοψήφισμα, εκλογές, οικουμενική...) και η επιδείνωση της κατάστασης της οικονομίας (capital controls, στάση πληρωμών, ανεργία κλπ) αποτελούν θέμα χρόνου που εκτείνεται από μερικές εβδομάδες μέχρι μερικούς μήνες το πολύ.

Αυτά είναι τα βασικά σενάρια και άπαντα εμπεριέχουν ιδιαίτερα υψηλό ρίσκο για τη χώρα. Υψηλό ρίσκο για την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης αλλά και ενός ατυχήματος που θα οδηγήσει σε Grexit.

Περί Grexit

Υπάρχουν πολλές εκθέσεις ξένων οίκων που έχουν μειώσει τον κίνδυνο Grexit κοντά στο 25%. Οι εκθέσεις αυτές βασίζονται σε προβλέψεις με βάση ορθολογικές αντιδράσεις των πολιτικών και της κοινωνίας. Ορθολογική αντίδραση είναι πως μεταξύ μιας καταστροφής 30% και μιας 70% μια κοινωνία ανθρώπων θα επιλέξει την πρώτη.

Δυστυχώς όμως η ιστορία είναι μια σειρά από ατυχήματα... Η αδυναμία μιας κοινωνίας σε περιόδους κρίσεις να περιορίσει το τυχαίο είναι μεγαλύτερη από τις ήρεμες περιόδους.

Κώστας Στούπας