«ΟΣΟΙ ΔΕ ΒΟΥΛΗΣΟΝΤΑΙ ΤΩΝ ΤΕΓΕΝΟΜΕΝΩΝ ΤΟ ΣΑΦΕΣ ΣΚΟΠΕΙΝ ΚΑΙΤΩΝ ΜΕΛΛΟΝΤΩΝ, ΠΟΤΕ ΑΥΘΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΑΝΘΡΩΠΕΙΟΝ ΤΟΙΟΥΤΩΝ...»
Μετά την προσάρτηση της Χερσονήσου της Κριμαίας, η Ρωσία επέστρεψε θριαμβευτικά στον Εύξεινο Πόντο, όπου η Δύση απέτυχε να τον διασφαλίσει σύμφωνα με τα σχέδιά της.Η Ρωσία συγκεντρώνει όλο τον δυναμισμό για να κυριαρχήσει στην περιοχή, πολύ πιο πέρα από αυτή - στην Μεσόγειο και στην Μέση Ανατολή.
Μετά την Κριμαϊκή κρίση: προς μια μεγαλύτερη ρωσική ναυτική δύναμη στην Μεσόγειο Θάλασσα
Ο εκσυγχρονισμός του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας που....
βρίσκεται σε εξέλιξη πιστεύεται ότι είναι ένα από τα πιο φιλόδοξα τμήματα του εξοπλιστικού προγράμματος 2011-2020 των στρατιωτικών δυνάμεων της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Μέχρι 18 μονάδες υπό κατασκευή αναμένεται να τεθούν σε υπηρεσία στο ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας έως το 2020, ενώ νέες υποδομές αναπτύσσονται. Ωστόσο, η προσάρτηση της Κριμαίας τον Μάρτιο του 2014 έχει ανατρέψει το συνολικό πλαίσιο στον Εύξεινο Πόντο. Είναι πιθανό να δώσει σημαντική ώθηση στα ρωσικά ναυτικά σχέδια στον Εύξεινο Πόντο και κατ 'επέκταση τη ναυτική δραστηριότητα στην περιοχή της Μεσογείου.
Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ρωσία έχει αυξήσει τη ναυτική της δύναμη λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας, η ναυτική δύναμη της Μόσχας στον Εύξεινο Πόντο και στη Μεσόγειο εξακολουθεί να αμφισβητείται από ένα σύνολο ποιοτικών παραγόντων.
Από εκεί και πέρα, η ουκρανική κρίση κατέδειξε την ανικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη διαχείριση του Παρευξείνιου περιβάλλοντος, ενώ παράλληλα έχει επισημάνει τη μειωμένη επιρροή και τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή.
Αν και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 η Παρευξείνια περιοχή δεν προσέλκυσε το μεγάλο ενδιαφέρον, την τελευταία δεκαετία ήρθε αντιμέτωπη με αρκετές εξελίξεις που συνδέονται άμεσα με τις παγκόσμιες αλλαγές. Η Παρευξείνια περιοχή είναι ένα από τα κρίσιμα σταυροδρόμια του κόσμου, στρατηγικό σημείο τομής των διαδρόμων ανατολής-δύσης και βορρά-νότου, μια γεωγραφική κατάσταση με ενισχυμένο το στρατηγικό ενδιαφέρον για τους περιφερειακούς και εξωπερειφεριακούς παράγοντες.
Από την κατάρρευση του σοβιετικού συστήματος ασφαλείας το 1991, η συνεχιζόμενη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης στον τομέα της οικονομίας και της ασφάλειας έχει οδηγήσει σε ένα νέο περιβάλλον με νέες ευκαιρίες συνεργασίας, αλλά έχει επίσης αυξήσει τον κίνδυνο αντιπαράθεσης. Η ετερογένεια της Παρευξείνιας περιοχής και η απουσία αποτελεσματικού περιφερειακού μηχανισμού ασφαλείας έχουν μέχρι στιγμής παρεμποδίσει τα ενδιαφερόμενα μέρη από την πρόληψη, ή τη διευθέτηση τυχόν ζητημάτων ασφαλείας. Σήμερα, ο Εύξεινος Πόντος εμφανίζεται ως ανταγωνιστικό πεδίο μεταξύ των περιφερειακών φορέων - με αντικρουόμενα συμφέροντα.
Για δύο δεκαετίες, η Ρωσία, η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ είχαν μετατρέψει την περιοχή σε «παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος». Η αύξηση των εντάσεων και προκλήσεων για την ασφάλεια στη συνέχεια οδήγησε σε μόνιμη αύξηση των στρατιωτικών δαπανών μεταξύ των Παρευξείνιων κρατών - κατά την τελευταία δεκαετία αυξήθηκαν κατά μέσο όρο από 2,4% του ΑΕΠ το 2000 σε 2,9% του ΑΕΠ το 2010.
Με μια άστατη ισορροπία, μια ανεξέλεγκτη συσσώρευση στρατιωτικών δυνάμεων στην Παρευξείνια περιοχή, και με τις συνεχιζόμενες διαφορές μεταξύ των γειτονικών χωρών, έχουν ως αποτέλεσμα να παραμένει μόνιμα και αρκετά υψηλά ο συγκρουσιακός κίνδυνος. Η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης έχει τονίσει ιδιαίτερα τη διάσταση του Εύξεινου Πόντου, δίνοντας έμφαση στον τομέα της ασφάλειας και ρίχνοντας φως στις σχέσεις μεταξύ της ασφάλειας και της οικονομικής ευημερίας της περιοχής, και έχει ως εκ τούτου ωθήσει τα παράκτια κράτη να διατηρήσουν ικανές ναυτικές δυνάμεις.
Για να αντιμετωπίσει τις επερχόμενες προκλήσεις ασφάλειας η Ρωσία έχει ξεκινήσει ένα ευρύ πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των στρατιωτικών της δυνάμεων - το κρατικό εξοπλιστικό πρόγραμμα (SAP) 2010-2011 - η αναβάθμιση του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας πιστεύεται ότι είναι ένα από τα πιο φιλόδοξα τμήματα αυτής της προσπάθειας, με την αναμενόμενη ένταξη σε υπηρεσία 15-18 νέων μονάδων.
Η εφαρμογή του SAP 2011-2020 παρέχει επίσης τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη ναυτικών υποδομών στον Εύξεινο Πόντο και τη Μεσόγειο, υπενθυμίζοντας τα ρωσικά στρατηγικά συμφέροντα στην περιοχή, ως ένα πλέγμα μεταξύ της Ρωσίας και της Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής, και πέρα στους παγκόσμιους ωκεανούς.
Μέχρι το Μάρτιο του 2014, η εφαρμογή των σχεδίων αυτών και η επακόλουθη ανάπτυξη της ναυτικής δύναμης της Ρωσίας είχε ουσιαστικά παρεμποδιστεί με τους περιορισμούς που επιβάλλονταν από την κυβέρνηση της Ουκρανίας στο πλαίσιο των διμερών συμφωνιών του 1997 και του 2010 για τη χρήση των στρατιωτικών μισθωμένων μέσων από τη Ρωσία στην Κριμαία. Τον Μάρτιο του 2014, η προσάρτηση της Χερσονήσου της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία ανέτρεψε εντελώς το ναυτικό περιβάλλον ασφαλείας στον Εύξεινο Πόντο.
Η Μόσχα έχει πλέον ελεύθερα τα χέρια της για να αναπτύξει νέες πλατφόρμες στη Σεβαστούπολη, να αναβαθμίσει τις υποδομές της Κριμαίας και να αποστείλει νέο στρατιωτικό υλικό στη χερσόνησο. Η Ρωσία έχει επιπλέον λύσει με σχεδόν μηδενικό κόστος αρκετά ζητήματα που δεν της επέτρεπαν την ενίσχυση της ναυτικής δύναμής της στον Εύξεινο Πόντο, και κατ 'επέκταση στη Μεσόγειο.
Στη συνέχεια εξετάζεται σε ποιο βαθμό η προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία θα επηρεάσει τη ρωσική ναυτική δύναμη στη Μαύρη Θάλασσα. Αφού ρυθμίσουμε πρώτα το θεωρητικό πλαίσιο σε σχέση με την ορολογία της ναυτικής δύναμης, στη συνέχεια διερευνώνται τα ρωσικά ναυτικά σχέδια στον Εύξεινο Πόντο και στη Μεσόγειο. Το τελευταίο μέρος του σημειώματος επικεντρώνεται στις συνέπειες της προσάρτησης της Κριμαίας, και θεωρεί τους ποιοτικούς παράγοντες που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη ναυτική συσσώρευση της Μόσχας στον Εύξεινο Πόντο.
Οριοθέτηση της ναυτικής δύναμης
Η σχεδόν κλειστή πτυχή του Εύξεινου Πόντου ενισχύει σημαντικά τη στρατηγική διάσταση των ακτών και των ρηχών νερών. Οι κλειστές θάλασσες παρουσιάζουν συνήθως τακτικές επιχειρήσεις με υψηλές στρατηγικές επιπτώσεις. Δεν υπήρξε καμία ναυμαχία στον Εύξεινο Πόντο μετά την καταστροφή του οθωμανικού στόλου στη Σινώπη από το ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας στις 30 Νοεμβρίου 1853, η πτώση της Σεβαστούπολη το 1855, πολιορκήθηκε από τους Γάλλους, τους Βρετανούς, τους Σαρδήνιους και τους Τούρκους, έθεσε το τέλος στο πόλεμο της Κριμαίας. Ο στρατηγιστής Μιλάνο Βέγκο περιγράφει τον Εύξεινο Πόντο ως στενή θάλασσα, που σημαίνει ότι μπορεί να ελέγχεται και από τις δύο της πλευρές. Τα παράκτια κράτη πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στις ναυτικές μονάδες δευτέρου και τρίτου επιπέδου που αναμένεται να λειτουργήσουν σε αυτές τις περιοχές, όπως υποβρύχια, φρεγάτες ή κορβέτες, τις αποβατικές δυνάμεις και τις ικανότητες για την υποστήριξη των επιχειρήσεων των χερσαίων δυνάμεων κατά μήκος των ακτών.
Θα πρέπει να υπενθυμιστεί επίσης ότι η Σύμβαση του Μοντρέ (1936) ρυθμίζει την πρόσβαση στον Εύξεινο Πόντο, και διακρίνει μεταξύ των Παρευξείνιων χωρών και των ξένων. Η σύμβαση οροθετεί την ποσότητα και τον χρόνο που ξοδεύεται από τα πλοία μη παράκτιων χωρών στα Παρευξείνια ύδατα (με ανώτατο όριο 45.000 τόνων, ή 30.000 τόνους για μια μεμονωμένη χώρα, εν καιρώ ειρήνης, με ανώτατο όριο παρουσία 21 ημερών). Υποβρύχια των μη παράκτιων κρατών και αεροπλανοφόρα, απαγορεύονται στον Εύξεινο Πόντο.
Η σύμβαση προβλέπει για την Τουρκία αυξημένο έλεγχο των Στενών της Κωνσταντινούπολης, και μετά το Στάλιν κανένας άλλος δεν έχει προσπαθήσει να επαναδιαπραγματευτεί τη σύμβαση. Οι ΗΠΑ αν και δεν είναι μέρος της Σύμβασης του Μοντρέ, έχουν επιβεβαιώσει επανειλημμένα ότι θα τη σεβαστούν, παρά το γεγονός αυτό το κείμενο περιορίζει σημαντικά τη ναυτική δύναμή τους στον Εύξεινο Πόντο. Το 2006 η Τουρκία, με την υποστήριξη της Ρωσίας, αντιτάχθηκε στην προσπάθεια της Ουάσιγκτον να επεκτείνει την αντιτρομοκρατική ναυτική επιχείρηση του ΝΑΤΟ Active Endeavour από τη Μεσόγειο στον Εύξεινο Πόντο. Η Άγκυρα θεώρησε την πρόταση ως εν δυνάμει απειλή για τη Σύμβαση, και εξέφρασε την αντίθεσή της με το επιχείρημα ότι οι Παρευξείνιες χώρες ήδη εκτελούν τις επιχειρήσεις Blackseafor και Blacksea Harmony. Ως εκ τούτου, η ιδιαίτερη σημασία των ακτών, ο περιορισμός της ναυτικής δύναμης ξένων χωρών στον Εύξεινο Πόντο, πρέπει να ληφθεί υπόψη στην εκτίμηση του τοπικού ναυτικού πλαισίου.
Ενώ η δύναμη είναι η ικανότητα ενός παίκτη διεθνών σχέσεων για να επιβάλει την δική του θέληση σε σε άλλους παίκτες, η ναυτική δύναμη, ως ένα συστατικό της δύναμης, είναι η ικανότητά του να χρησιμοποιήσει το θαλάσσιο τομέα για την επίτευξη πολιτικών στόχων.Οι Βρετανικοί στρατιωτικοί τονίζουν τα μέσα, τη ναυτική δύναμη ως την ικανότητα προβολής ισχύος στη θάλασσα, και από τη θάλασσα στην επιρροή της συμπεριφοράς των ανθρώπων ή την πορεία των γεγονότων.
Στον τελευταίο ορισμό θα πρέπει ωστόσο να συμπεριληφθούν μη στρατιωτικά μέσα, όπως η πολιτική και οικονομική δύναμη που ασκείται από έναν παράγοντα που χρησιμοποιεί τη θάλασσα. Η ναυτική δύναμη βασίζεται σε αντικειμενικούς παράγοντες, όπως το υλικό ναυτικών δυνατοτήτων, και υποκειμενικούς
παράγοντες, όπως ο προσδιορισμός ενός παίκτη να χρησιμοποιήσει αυτές τις ικανότητες στη θάλασσα. Σήμερα, η ναυτική δύναμη εμφανίζεται ως η συνδυασμένη δράση ενός παράγοντα, το ναυτικό, η διπλωματία και ο εμπορικός στόλος.
Ο Αµερικανός ιστορικός και υποναύαρχος Άλφρεντ Θέιερ Μάχαν, κύριος σχολιαστής ναυτικών θεμάτων από τα τέλη του 19ου αιώνα, είχε την τάση να δίνει έμφαση στο ρόλο του ναυτικού ως το κύριο μέσο της επιρροής στη θάλασσα. Ο Βρετανός ιστορικός Τζούλιαν Κορμπέτ ανέλυσε περαιτέρω τις αρχές της θαλάσσιας στρατηγικής του 20ου αιώνα, και διεύρυνε τις σπουδές του Μάχαν.
Σήμερα πρέπει να διευρυνθεί ο ορισμός της ναυτικής δύναμης, και να περιλαμβάνει τη δυνατότητα από έναν παράγοντα να πραγματοποιεί ένα ευρύ φάσμα μη στρατιωτικών καθηκόντων που σχετίζονται με την ασφάλεια στη θάλασσα: την προστασία της ναυσιπλοΐας, την προστασία των θαλάσσιων πόρων, την επιβολή της κρατικής κυριαρχίας στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), κ.λπ. Ως εκ τούτου, η ναυτική δύναμη φαίνεται να είναι μια πολυδιάστατη έννοια, πολύ πιο πέρα από την αυστηρή στρατιωτική πτυχή.
Στη συνολική δύναμη, η ποιότητα και οι επιδόσεις - με βάση τις δυνάμεις και τις πλατφόρμες στην θάλασσα και στην ξηρά, πρέπει να ληφθούν υπόψη μαζί με άλλους παράγοντες. Το μήκος της ακτογραμμής, ειδικά σε μια στενή θάλασσα, ο αριθμός και η ποιότητα των ναυτικών υποδομών που διατίθενται για την κατασκευή πολεμικών μονάδων, αποβάθρες και υποδομές συντήρησης, καθώς και τα κίνητρα και η εκπαίδευση του προσωπικού - όλα ζυγίζουν στη ναυτική δύναμη. Τέλος, όπως επισήμανε η Ντέμπορα Σάντερς, το θαλάσσιο πλαίσιο στο οποίο ένας παίκτης αλληλεπιδρά έχει σημασία για την εκτίμηση της ναυτικής δύναμης. Στον Εύξεινο Πόντο, οι σχέσεις της Ρωσίας με την Τουρκία, ο κύριος τοπικός ενδιαφερόμενος παίκτης, παραμένει ένα βασικό στοιχείο.
Ωστόσο, οι σχέσεις της Μόσχας με τα άλλα παράκτια κράτη - τη Γεωργία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ουκρανία - καθώς και τις ΗΠΑ, διαμορφώνουν τους πολιτικούς στόχους της στην περιοχή.
Η συσσώρευση του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας
Λαμβάνοντας υπόψη τη βαθιά γεωπολιτική αλλαγή στον Εύξεινο Πόντο με τη Ρωσία να έχει ανακτήσει το χαμένο έδαφος από τη δεκαετία του 1990, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 2000 αποφάσισε να ανασυγκροτήσει τον στόλο της Μαύρης Θάλασσας. Ωστόσο, μέχρι την προσάρτηση της Κριμαίας το Μάρτιο του 2014 οι περίπλοκες σχέσεις με το Κίεβο σχετικά με την ρωσική στρατιωτική παρουσία στην Κριμαία, παρεμπόδισαν σοβαρά τα ναυτικά σχέδια της Μόσχας.
Ρωσικά συμφέροντα στον Εύξεινο Πόντο
Ο Εύξεινος Πόντος ανήκει στη νότια πτέρυγα της Ρωσίας, που εκτείνεται από την Κασπία Θάλασσα έως την Ουκρανία. Παρέχει στη Ρωσία, από το τέλος του 18ου αιώνα, ένα «παράθυρο» προς τα θερμά νερά της Μεσογείου, και είναι για το Ρωσικό Ναυτικό και τον εμπορικό στόλο η πιο κοντινή πρόσβαση στους παγκόσμιους ωκεανούς. Από τα πέντε ρωσικά ναυτικά θέατρα - δηλαδή ονομαστικά η Βόρεια, η Βαλτική, Μαύρη Θάλασσα, η Κασπία και ο Ειρηνικό Ωκεανός - αυτό της Μαύρης Θάλασσας έχει υποστεί τις βαθύτερες γεωπολιτικές αλλαγές κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών.
Ο Εύξεινος Πόντος ήταν μια «σοβιετική λίμνη» κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, στη συνέχεια η ρωσική επιρροή αμφισβητήθηκε και επανήρθε υπό την δυτική επιρροή κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000. Η απώλεια ενός σημαντικού μέρος των ακτών της, μέσω της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, ήταν μια πρόσθετη πηγή γεωπολιτικής απογοήτευσης για τη Ρωσία μετά το 1991, η οποία είδε το «παράθυρο» να μικραίνει σε όλη την βόρεια ακτή της λεκάνης πριν από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ - σε ένα μικρό μερίδιο των ακτών του Καυκάσου.
Όπως η νότια πτέρυγα υπήρξε μία από τις πιο ασταθείς περιοχές κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, τα συμφέροντα της Ρωσίας στον Εύξεινο Πόντο σχετίζονται σήμερα κατά κύριο με την ασφάλεια. Η Μόσχα επικεντρώνεται στη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Ομοσπονδίας, η οποία είναι υπό αμφισβήτηση κυρίως στον Καύκασο, και την πρόληψη της επέκτασης της Ευρω-Ατλαντικής επιρροής στην «σφαίρας προνομιακών συμφερόντων» της. Ιδιαίτερη σημασία ως προς τον πρώην στόχο έχει η περίπτωση της Ουκρανίας και της Γεωργίας, όπου η Ρωσία έπρεπε να χαράξει μια κόκκινη γραμμή κατά τη διάρκεια της ρωσο-γεωργιανής σύγκρουσης το 2008.
Επιπλέον, η περιοχή όχι μόνο μαστίζεται από την παρατεταμένη κρίση στη Μολδαβία (Υπερδνειστερία), και τον Καύκασο (Νότια Οσετία, Αμπχαζία και Ναγκόρνο-Καραμπάχ), αλλά έχει επίσης δει μια αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως. Εκτός αυτού, η Μόσχα, η οποία υποστηρίζει για τον εαυτό της το καθεστώς μιας μεγάλης δύναμης, επεδίωξε να επεκτείνει την παρουσία και τη δράση της στην περιοχή της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, για την προστασία και την προώθηση των συμφερόντων της στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, όπως αποδεικνύεται από το ρόλο της στη συνεχιζόμενη σύγκρουση της Συρίας.
Ο Εύξεινος Πόντος, ως ο κύριος θαλάσσιος διάδρομός της στη λεκάνη της Μεσογείου, παρέχει στη Ρωσία μια έξοδο προς τη Μέση Ανατολή, όπου το Κρεμλίνο έχει αναβιώσει μια σειρά από στρατιωτικές και ενεργειακές εταιρικές σχέσεις με διάφορες χώρες.
Τέλος, η Μόσχα έχει επίσης μεγάλα οικονομικά συμφέροντα στον Εύξεινο Πόντο: το 2013 περί τα 117 εκατομμύρια τόνοι εμπορευμάτων διήλθαν από το Νοβοροσίσκ, το οποίο είναι σε κίνηση το πρώτο εμπορικό λιμάνι της Ρωσίας, πολύ πιο μπροστά από την Αγία Πετρούπολη (58 εκατομμύρια τόνοι) ή ακόμα και το Πριμόρσκ (75 εκατομμύρια τόνοι).
Ο Εύξεινος Πόντος παραμένει μια περιοχή που χαρακτηρίζεται από κορεσμένη ναυσιπλοΐα, όπου σχεδόν τα τρία τέταρτα των δεξαμενόπλοιων που πλέουν ανάμεσα από τα Στενά είναι με κατεύθυνση προς ή από τη Ρωσία.
Ρωσική ναυτική συσσώρευση - προς ένα ναυτικό φρούριο για την υπεράσπιση της νοτιοδυτικής πτέρυγας
Με την στρατιωτική μεταρρύθμιση το 2008-2010 ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας υπάγεται στη Νότια Στρατιωτική Περιφέρεια της Ρωσίας, η οποία αποτελείται από την πρώην Στρατιωτική Περιφέρεια στον Βόρειο Καύκασο, τον στόλο της Κασπίας, την 4η Διοίκηση Πολεμικής Αεροπορίας και Αεράμυνας και το στόλο της Μαύρης Θάλασσας.
Σήμερα, ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας παραμένει κυρίως ένα «στόλος πράσινου
νερού» με περιορισμένες δυνατότητες στην ανοικτή θάλασσα. Λειτουργεί ένα καταδρομικό κατευθυνόμενων βλημάτων - το Moskva (Πρότζεκτ 1164), το οποίο είναι επίσης η ναυαρχίδα του στόλου, ένα κλασικό υποβρύχιο (Πρότζεκτ 877 V), τρεις φρεγάτες (Πρότζεκτ 61M, 1135 και 1135Μ), επτά μεγάλα αποβατικά (εκφόρτωσης) πλοία (Πρότζεκτ 775 και 1171), καθώς και αρκετά μικρά σκάφη ανθυποβρυχιακού πολέμου και αρκετά μικρά σκάφη με τορπίλες ή πυροβόλα.
Περίπου το 90% της χωρητικότητας του στόλου βρίσκεται στα λιμάνια της Κριμαίας, κυρίως στη Σεβαστούπολη (80%), αλλά και στην Φεοδοσία (9%). Το 2014 ο μέσος όρος ηλικίας των κύριων μονάδων μάχης είναι περίπου 27 χρόνια, η συνολική μέση ηλικία των περίπου 40 μονάδων μάχης φτάνει τα 36 χρόνια. Ανάλογα με τις πηγές που λαμβάνονται υπόψη, στον στόλο της Μαύρης Θάλασσας υπηρετούν 12.000-16.000 προσωπικό διαφόρων στρατιωτικών υπηρεσιών, κυρίως στην Κριμαία, αλλά και σε άλλες ναυτικές και αεροπορικές βάσεις όπως στην Τεμριγιούκ (η μόνη ναυτική βάση της Ρωσίας στην Αζοφική Θάλασσα), Νοβοροσίσκ, Οταμχίρα και Γκουντάουτα στην Αμπχαζία. Επιπλέον, ο στόλος πάσχει από την έλλειψη δυνατοτήτων αεράμυνας και αεροπορικής κρούσης, και ως εκ τούτου στηρίζεται στα χερσαία περιουσιακά στοιχεία για να αντισταθμίσει αυτό το κενό.
Σήμερα, η κύρια αποστολή του στόλου της Μαύρης Θάλασσας είναι η προστασία της νότιας πτέρυγας της Ρωσίας. Για να πραγματοποιήσει αυτήν την αποστολή, ο στόλος συγκεντρώνεται στα ακόλουθα καθήκοντα:
> Προστασία της ΑΟΖ της Ρωσίας
> Εξασφάλιση γραμμών ναυσιπλοΐας και της θαλάσσιας επικοινωνίας στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου
> Άσκηση στρατιωτικού και πολιτικού ελέγχου του Καυκάσου και πιθανή συμμετοχή σε πιθανές τοπικές συγκρούσεις
> Η διατήρηση της στρατιωτικής κυριαρχίας στον Εύξεινο Πόντο με σκοπό την άσκηση του απόλυτου ελέγχου της και για την αντιμετώπιση της παρουσίας των πολεμικών στόλων από μη παράκτια κράτη, κυρίως οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ, (αντι-πρόσβαση/άρνηση περιοχής, ή Α2/AD).
> Στήριξη των μονάδων που προέρχονται από άλλους ρωσικούς στόλους, που δραστηριοποιούνται στη Μεσόγειο
> Προώθηση και προστασία των ρωσικών οικονομικών συμφερόντων και της ασφάλειας στην Μεσόγειο
Ωστόσο, ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας παραμένει σήμερα ένας από τους πιο παρωχημένους ρωσικούς στόλους. Η ανάγκη για επείγουσες ενισχύσεις και εκσυγχρονισμούς έχει αναγνωριστεί από το Κρεμλίνο, το οποίο ξεκίνησε ένα φιλόδοξο και ευρύ σχέδιο εκσυγχρονισμού των ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων. Το SAP 2011-2020 παρέχει ένα γενικό πλαίσιο για την ανασυγκρότηση του στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Η Μόσχα σχεδιάζει να δαπανήσει €500 δις για τον εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεών της, και το Ρωσικό Ναυτικό θα πρέπει να ωφεληθεί με €112,4 δις που θα μετατρέψουν τον γηρανσμένο σοβιετικό στόλο σε ένα σύγχρονο από το 2020.
Η ενίσχυση του στόλου της Μαύρης Θάλασσας είναι μια από τις υψηλότερες προτεραιότητες του Κρεμλίνου: μέχρι 18 νέες μονάδες αναμένεται να ενταχθούν σε λειτουργία έως το 2020. Η Ρωσία σχεδιάζει να ενισχύσει τη στρατιωτική της παρουσία στον Εύξεινο Πόντο με τη δημιουργία νέων στρατιωτικών εγκαταστάσεων στην Αμπχαζία και τη Νότια Οσετία και την ανάπτυξη πρόσθετων παράκτιων κινητών πυραυλικών δυνάμεων. Τα νεα πλοία επιφανείας και τα υποβρύχια που αναμένεται να ενταχθούν στο στόλο της Μαύρης Θάλασσας θα πρέπει να αναπτυχθούν στη Σεβαστούπολη και το Νοβοροσίσκ, όπου είναι σε εξέλιξη η αναβάθμιση των εγκαταστάσεων.
Οι νέες πλατφόρμες θα πρέπει να αποτελούνται από έξι φρεγάτες πολλαπλών χρήσεων Πρότζεκτ 11356M, επί του παρόντος υπό κατασκευή στο ναυπηγείο Γιαντάρ (Καλίνινγκραντ). Η φρεγάτα Admiral Grigorovicth ολοκληρώθηκε και βρίσκεται στην διαδικασία δοκιμών, θα πρέπει να ενταχθεί σε υπηρεσία στα τέλη του 2014 ή στις αρχές του 2015. Οι νέες φρεγάτες βασίζονται στο σοβιετικό σχέδιο Krivak, διαθέτουν δυνατότητες κατά-πλοίων (P-800 Onyx), δυνατότητες καταπολέμησης χερσαίων στόχων (πυραύλοι κρουζ Klub) και αντι-αεροπορικές δυνατότητες (πυραυλικό σύστημα Shtil).
Έξι νέα συμβατικά υποβρύχια από το Πρότζεκτ 0636,3, κλάση Kilo, κατασκευασμένα στα ναυπηγεία του Ναυαρχείου (Αγία Πετρούπολη), θα πρέπει επίσης να παραδοθούν. Η πρώτη μονάδα, το Β-261 Novorossiysk, βρίσκεται στη φάση των δοκιμών και αναμένεται στο στόλο της Μαύρης Θάλασσας μέχρι το τέλος του 2014.
Ωστόσο, ίσως η Μόσχα αποφασίσει να αναθεωρήσει εν μέρει αυτόν τον προγραμματισμό και να συμπληρώσει τις ικανότητες των υποβρυχίων της στον Εύξεινο Πόντο με ένα τέταρτης γενιάς - το Πρότζεκτ 677 κλάση Lada. Η πρώτη μονάδα, το Β-585 Saint-Petersburg, είναι δοκιμές στη θάλασσα από το 2010 και μαζί με τις νέες φρεγάτες θα ενισχυθεί σοβαρά η ρωσική ικανότητα άρνηση πρόσβασης / άρνηση περιοχής (A2/AD) στον Εύξεινο Πόντο, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην εξασφάλιση της νότιας πτέρυγας της Ρωσίας.
Όσον αφορά τις αμφίβιες δυνατότητες, παρά τις επικρίσεις από μέρος της ηγεσίας στο Ρωσικό Ναυτικό, ένα ή δύο μεγάλα αποβατικά πλοία κλάσης Ivan Gren (Πρότζεκτ 11711) αναμένεται να ενταχθούν στον στόλο της Μαύρης Θάλασσας. Το πρώτο πλοίο, Ivan Gren, είναι υπό κατασκευή στα ναυπηγεία Γιαντάρ εδώ και εννέα χρόνια, και αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία, όχι νωρίτερα από το 2015, στην καλύτερη περίπτωση. Επιπλέον, ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας θα πρέπει να ενισχυθεί με μία ή δύο φρεγέτες πολλαπλών χρήσεων από το Πρότζεκτ 22350 κλάσης Admiral Gorshkov. Η φρεγάτα Admiral Gorshkov, που ξεκίνησε να κατασκευάζεται τον Οκτώβριο του 2010 εξακολουθεί να βρίσκεται υπό ολοκλήρωση στο βόρειο ναυπηγείο (Αγία Πετρούπολη). Επιπλέον ο στόλος αναμένεται να ενισχυθεί με έως τέσσερις πυραυλοφόρες κορβέτες από το Πρότζεκτ 21631, και με μία ή δύο φρεγάτες από το Πρότζεκτ 11540 κλάσης Yastreb, σήμερα στο στόλο της Βαλτικής.
Ο εκσυγχρονισμός του στόλου της Μαύρης Θάλασσας εμφανίζεται εφικτός για τα τα ρωσικά ναυπηγεία και το στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα. Διαθέτει κυρίως εκσυγχρονισμένες εκδόσεις των σοβιετικών σχεδίων τρίτης γενιάς (Πρότζεκτ 0.636,3 και Πρότζεκτ 11356) που έχουν εξαχθεί σε πελάτες του εξωτερικού (στην Ινδία οι φρεγάτες, στην Αλγερία και το Βιετνάμ τα υποβρύχια). Τα νέα σχέδια (Πρότζεκτ 22350, αλλά κυρίως το Πρότζεκτ 11711 και το Πρότζεκτ 677) εμφανίζονται από την άλλη πλευρά ως μια πρόκληση για την ρωσική αμυντική βιομηχανία. Είναι πολύ πιθανό ότι οι αμφίβιες δυνατότητες θα υποφέρουν από ένα κενό μέχρι το 2020 ώστε να καταστεί απαραίτητη η αναβάθμιση υφιστάμενων μονάδων, που είναι ένα αρκετά εύκολο και φθηνό εγχείρημα, εν αναμονή της ένταξης σε υπηρεσία του Ivan Gren το 2016-2017. Άλλωστ, δεν είναι αδύνατο να παραδοθούν τα ελικοπτεροφόρα Mistral που η Ρωσία παρήγγειλε στη Γαλλία - το Sevastopol θα μπορούσε να καταλήξει έτσι στο στόλο της Μαύρης Θάλασσας.
Όσο για τις δυνατότητες των χερσαίων υποδομών, η Ρωσία έχει ήδη εντάξει τα αεροσκάφη Su24M και Su-30SM (έως και 20 σε αεροδρόμια της Κριμαίας) για τις ικανότητες κρούσης και τα Il-38 N για περιπολίες και ανθυποβρυχιακό αγώνα. Η προσάρτηση της Κριμαίας έχει επίσης ανοίξει το δρόμο για την ανάπτυξη στη χερσόνησο νέων πυραυλικών συστημάτων, όπως το παράκτιο Bastion-P και το αντιαεροπορικό S-300 PMU κοντά στη Σεβαστούπολη, σε λειτουργία από τον Μάρτιο
2014.
Η ανάσταση της Μοίρας Μεσογείου
Η συγκέντρωση του στόλου της Μαύρης Θάλασσας θα ενισχύσει την ικανότητα της ρωσικής ναυτικής παρουσίας στη Μεσόγειο και στον Ινδικό Ωκεανό. Η συνεχιζόμενη κρίση στη Συρία εχει επιπλέον υπογραμμίσει την επανεμφάνιση του ρωσικού στόλου ως ένα εργαλείο εξωτερικής πολιτικής του Κρεμλίνου, και έχει αποδείξει την επακόλουθη ανάγκη για τη Ρωσία να αποστείλει ναυτικές δυνάμεις στη Μεσόγειο. Η υποστήριξη που προσέφερε η Μόσχα στη Συρία ήταν καταλύτης της ναυτικής δραστηριότητας της Ρωσίας στην Ανατολική Μεσόγειο, ωστόσο, η δρομολόγηση των πλοίων που προέρχονται από τον Βόρειο στόλο, της Βαλτικής, της Μαύρης Θάλασσας και του Ειρηνικού, έχει ξεκινήσει σε τακτική βάση από το 2008.
Μετά την διεξαγωγή μεγάλης κλίμακας ναυτικών ασκήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο στο τέλος Ιανουαρίου 2013, η Μόσχα ανακοίνωσε τον Μάρτιο του 2013 την πρόθεσή της να αναπτύξει από το 2015 μια μόνιμη ναυτική δύναμη στην περιοχή της Μεσογείου.
Τα πλοία του στόλου της Μαύρης Θάλασσας θα πρέπει να αποτελούν τη ραχοκοκαλιά αυτής της ναυτικής μοίρας, η οποία θα πρέπει να ενισχυθεί με μονάδες που προέρχονται από τη Βαλτική, τον Ειρηνικό και το Βόρειο στόλο, προκειμένου να σχηματίσουν μια δύναμη από έως 10 σκάφη μάχης και βοηθητικά σκάφη.
O στόλος της Μαύρης Θάλασσας θα αναλάβει την διοίκηση της Μοίρας Μεσογείου. Ωστόσο, υψηλόβαθμοι Ρώσοι αξιωματικοί παραδέχθηκν ότι πρώτα πρέπει να ξεπεραστεί η τρέχουσα κακή κατάσταση του στόλου της Μαύρης Θάλασσας προκειμένου να υποστηρίξει τη Μοίρα Μεσογείου.
Οι εξελίξεις αυτές υπογραμμίζουν τη δέσμευση της Ρωσίας να επανεπενδύσει στη ναυτική ανάπτυξή της στη Μεσόγειο, και παράλληλα υπογραμμίζει τις ρωσικές μελλοντικές ανάγκες σε υποδομές στον Εύξεινο Πόντο. Η αύξηση της ναυτικής δραστηριότητας της Μόσχας τονίζει επίσης την ανάγκη διατήρησης μιας βάσης υποστήριξης στη Μεσόγειο, ώστε να διατηρηθεί η ρωσική επιρροή σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, και πέρα από αυτή, στους παγκόσμιους ωκεανούς.
Η μόνη ναυτική βάση υποστήριξης στη Μεσόγειο είναι στο συριακό λιμάνι της Ταρτούς. Αν και δεν θα μπορούσε στην πραγματικότητα να ονομαστεί ένας ναύσταθμος, προβλέπεται η αναβάθμισή του στο πλαίσιο του SAP 2011-2020. Ωστόσο, η συριακή κρίση έχει εγείρει πολλές αμφιβολίες για την αξιοπιστία αυτού του γεωγραφικού σημείου, και η Μόσχα έχει αρχίσει την αναζήτηση για μια εναλλακτική λύση σε άλλες χώρες της Μεσογείου. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι τα κράτη του ΝΑΤΟ της Μεσογείου και το Ισραήλ πρέπει να αποκλειστούν για προφανείς λόγους, τέσσερις βασικές εναλλακτικές θα μπορούσαν να υπάρξουν για τη Ρωσία: Κύπρος, Μαυροβούνιο, Αίγυπτος και Αλγερία.
Η Μόσχα και Λευκωσία φημολογείται ότι έχουν συζητήσει το ενδεχόμενο της χρήσης των ναυτικών εγκαταστάσεων στη Λεμεσό. Τον Ιανουάριο του 2014, η Κύπρος επέτρεψε σε ρωσικά στρατιωτικά αεροπλάνα να χρησιμοποιήσουν την αεροπορική βάση της Πάφου, σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα από τα ρωσικά δεξαμενόπλοια που στήριξαν και στηρίζουν την ανάπτυξη του ρωσικού στόλου στα ανοικτά της Συρίας, ανεφοδιάζονται κυρίως στη Λεμεσό.
Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα του ΝΑΤΟ, θα μπορούσε επίσης να να συμμετέχεισε κάποιο βαθμό στην υποστήριξη της ρωσικής ναυτικής παρουσίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο Ρώσος υπουργός Άμυνας, Σεργκέι Σοϊγκού, επισκέφτηκε την Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 2013 και σύμφωνα με πληροφορίες, συζητήθηκε και η δυνατότητα των ρωσικών πολεμικών σκαφών να εισέρχονται ελληνικά λιμάνια για να υποβάλονται σε επισκευές και σε συντήρηση. Αξιοσημείωτο του δυναμικού των σχέσεων ότι παρά την εν εξελίξει ουκρανική κρίση και την κόντρα μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, ρωσικά πολεμικά πλοία εισέρχονται σε ελληνικά λιμάνια.
Το Μαυροβούνιο, μια χώρα με σημαντική ρωσική επιρροή, φημολογείται ότι έχει αρνηθεί ένα Μοσχοβίτικο αίτημα τέλη του 2013 σχετικά με τη δυνατότητα δημιουργίας μιας στρατιωτικής βάσης στο λιμάνι του Μπαρ. Η χώρα έχει ως στόχο να ενταχθεί τόσο στην ΕΕ όσο και στο ΝΑΤΟ.
Η Ρωσία θα μπορούσε επίσης να εξετάσει τις δυνατότητες που προσφέρονται από την Αίγυπτο. Η αποπομπή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας το καλοκαίρι του 2013 από την εξουσία και την ανάληψη αυτής από τον στρατηγό Χουσεΐν Χαλίλ Ελ-Σίσι έχει ανοίξει το δρόμο για μια διευρυμένη στρατιωτικο-τεχνική συνεργασία με τη Μόσχα. Το Νοέμβριο του 2013 το Κάιρο φιλοξένησε τον Ρώσο Υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, λίγες ημέρες μετά την επίσκεψη του υπαρχηγού της ρωσικής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών. Εκτός από τις συζητήσεις γύρω από τις συμφωνίες πώλησης όπλων η Μόσχα προέβαλλε στο Κάιρο το ζήτημα της δυνατότητας της χρήσης αιγυπτιακών λιμένων. Ο ισχυρισμός αυτός αργότερα ενισχύθηκε από την επίσκεψη του ρωσικού καταδρομικού Variag στην Αλεξάνδρεια: ήταν η πρώτη επίσκεψη ενός ρωσικού πολεμικού πλοίου στην Αίγυπτο εδώ και δεκαετίες. Τον Φεβρουάριο του 2014 ο Eλ-Σίσι επέλεξε τη Μόσχα για την πρωτη επίσκεψή του σε μια ξένη χώρα.
Τέλος, το Αλγέρι θα μπορούσε να απαντήσει θετικά σε ένα αίτημα από το Κρεμλίνο για μια ναυτική εγκατάσταση. Μια τέτοια συμφωνία θα μπορούσε να συνδέεται με μια συμφωνία πώλησης όπλων της Ρωσίας προς την Αλγερία, οι διαπραγματεύσεις για την προμήθεια δύο υποβρυχίων κλάσης Kilo στο Αλγέρι, μετά την μακρόχρονη στρατιωτικο-τεχνική συνεργασία μεταξύ του Αλγέρι και της Μόσχα - πωλήσεις όπλων για 6,1 δισεκατομμύρια δολάρια το διάστημα 1991-2011.
Η προσάρτηση της Κριμαίας: ένα παιχνίδι αλλαγής της ασφάλειας στον Εύξεινο Πόντο
Η ενσωμάτωση της χερσονήσου της Κριμαίας στην Ρωσική Ομοσπονδία, μετά το δημοψήφισμα της 16ης Μαρτίου, και η επακόλουθη μονομερή ακύρωση των διμερών συμφωνιών 1997 και 2010 με την Ουκρανία, έχει ανατρέψει το ναυτικό πλαίσιο Στον στον Εύξεινο Πόντο. Πριν, η περιφερειακή ηγεμονία της ρωσικής ναυτικής δύναμης στον Εύξεινο Πόντο εμποδίζονταν κυρίως από τις σχέσεις με το Κίεβο.
Στις 21 Απριλίου του 2010 ο Ρώσος Πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ και ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανούκοβιτς υπέγραψαν μια συμφωνία στο Χάρκοβο. Σύμφωνα με το κείμενο, η μίσθωση για το ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας επεκτάθηκε για το διάστημα 2017-2042. Σε αντάλλαγμα, η Ουκρανία θα προμηθεύονταν ρωσικό φυσικό αέριο με εκπτώσεις, έως και 40 δισεκατομμύρια δολάρια στο πλαίσιο μιας σύμβασης που επρόκειτο να λήξει το 2019.
Ωστόσο, το Κίεβο υποστήριξε στη συνέχεια ότι η ανακαίνιση των υποδομών και των εγκαταστάσεων στην Κριμαία, όπως και ο εκσυγχρονισμός του στόλου της Μαύρης Θάλασσας, έπρεπε να επιλυθούν από περίπτωση σε περίπτωση. Οι διαπραγματεύσεις αφορούσαν επίσης τη χρήση των αποβάθρων στη Σεβαστούπολη, η οποία φιλοξενούσε το 80% της χωρητικότητας του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας.
Μεταξύ των κύριων διαφορών ήταν η διαμάχη πάνω από το Στενό του Κερτς και η Αζοφική Θάλασσα, η απουσία μιας επίσημης απογραφής της περιουσίας και της γης που χρησιμοποιείται από το στόλο της Μαύρης Θάλασσας στην Κριμαία, η διαμάχη για τα αγκυροβόλια και τις αποβάθρες στη Σεβαστούπολη, το νομικό πλαίσιο που αφορά τον εκσυγχρονισμό των ρωσικών πολεμικών πλοίων, η φορολογία του ρωσικού στόλου, θέματα ιδιοκτησίας και ελέγχου των υδρογραφικών εγκαταστάσεων (φάροι και σταθμοί επικοινωνίας) στον Εύξεινο Πόντο.
Σε όλα αυτά τα ζητήματα προστίθενται οι κακές υποδομές της Ρωσίας στον Εύξεινο Πόντο, εμποδίζοντας έτσι τη Μόσχα στην αύξηση της επιρροή της στην περιοχή και πιο πέρα στη Μεσόγειο. Με την προσάρτηση της Κριμαίας η Ρωσία έχει επιλύσει μονομερώς όλα αυτά τα πρώην προβλήματα στις διμερείς σχέσεις, και τώρα η ρωσική ναυτική δύναμη είναι πιθανό να ενισχυεί σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα.
Η Κριμαία παρέχει στην Ρωσία μια ενισχυμένη ικανότητα για την προστασία της νότιας πτέρυγάς της. Ωστόσο, πέρα από τα θέματα νέων πολεμικών πλοίων και των υποδομών, η περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων έχει αλλάξει αισθητά.
Πρώτον, η προσάρτηση της Κριμαίας έδωσε στη Ρωσία μια ευρύτερη και καλύτερη ακτογραμμή στην Αζοφική και τη Μαύρη θάλασσα. Πριν από το Μάρτιο του 2014 η Ρωσία είχε περίπου 570 χιλιόμετρα ακτογραμμή στη ρηχή θάλασσα του Αζόφ, και περίπου 400 χιλιόμετρα εχθρική ακτή μεταξύ της ευθείας Κερτς και τα σύνορα της Γεωργίας, χωρίς βαθιά λιμάνια για να δέσει ένας στόλος. Μετά τη ρωσο-γεωργιανή σύγκρουση το 2008 έχει αποκτήσει επιπλέον 300 χιλιόμετρα που αντιστοιχούν στην ακτογραμμή της Αμπχαζίας, ντε φάκτο υπό τον στρατιωτικό έλεγχο της Ρωσίας.
Η Κριμαία παρέχει στη Ρωσία όχι μόνο μεγαλύτερη ακτογραμμή και τα καλύτερα λιμάνια του Εύξεινου Πόντου στη Σεβαστούπολη, αλλά και άλλα περιουσιακά στοιχεία όπως στην Ευπατορία, στην Φεοδοσία και το Κερτς, που είναι καλύτερα και ασφαλέστερα από τα ρωσικά λιμάνια που βρίσκονται στην ακτογραμμή του Καυκάσου.
Δεύτερον, στο πλαίσιο του φιλόδοξου εκσυγχρονισμού του στόλου της Μαύρης Θάλασσας, η ενσωμάτωση της Σεβαστούπολης ανοίγει τον δρόμο για περαιτέρω εξελίξεις. Η Μόσχα είναι πλέον σε θέση να αναθέσει παραγγελίες για νέα πλοία και νέο στρατιωτικό εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένου του παράκτιου πυροβολικού και της ναυτικής αεροπορίας σε χερσαίες βάσεις. Η Ρωσία αναβαθμίζει το λιμένα του Νοβοροσίσκ για να τον μετατρέψει σε μια ναυτική βάση, αλλά δεν μπορεί να συγκριθεί σε ποιότητα με την Σεβαστούπολη με τους οκτώ όρμους βαθέων υδάτων.
Λόγω της ανάκλησης των διμερών συμφωνιών με την Ουκρανία και την επακόλουθη αποκατάσταση της κυριαρχίας επί της Κριμαίας, η Μόσχα άρχισε να εργάζεται πάνω σε ένα σχέδιο για την ταχεία ανάπτυξη του στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Η Μόσχα είναι απίθανο να εγκαταλείψει την αναβάθμιση της ναυτικής βάσης στο Νοβοροσίσκ, το σχέδιο αυτό μπορεί να περιγράψει τώρα τον μεγαλύτερο στρατηγικό ρόλο για την Σεβαστούπολη.
Τρίτον, η προσάρτηση της Κριμαίας έχει επιλύσει ένα δεύτερο στρατηγικό ζήτημα για τη Ρωσία, την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων με την ευθεία Κερτς και της Αζοφικής Θάλασσας. Το Κίεβο υποστήριζε νωρίτερα τη διεθνοποίησης της Αζοφικής Θάλασσας και τον έλεγχο του Στενού Κερτς. Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία υποστήριζε για την Αζοφική κοινά εγχώρια ύδατα και κοινή χρήση της ευθείας Κερτς.
Για τη Ρωσία η πιθανότητα ξένα πολεμικά πλοία να πλέουν μόλις λίγα μίλια μακριά από την εκβολή του Ντον ήταν πράγματι ένα θέμα εθνικής ασφάλειας. Σήμερα, η ευθεία Κερτς είναι ρωσική, και η Αζοφική έχει ουσιαστικά μετατραπεί σε μια ρωσική θάλασσα, παρά το γεγονός ότι Ουκρανία εξακολουθεί να κατέχει κάπου 350 χιλιόμετρα από τις ακτές. Ωστόσο, το Κίεβο δεν έχει την ικανότητα να προστατεύσει αυτή την ακτή, της οποίας μέρος της ελέγχεται από τις αυτονομιστές δυνάμεις της ανατολικής Ουκρανίας, και τώρα θα πρέπει να βασίζεται στις ναυτικές δυνάμεις της Ρωσίας για τα συνηθισμένα καθήκοντα ασφάλειας των θαλάσσιων μεταφορών.
Τέλος, η Ρωσία έχει επεκτείνει την υφαλοκρηπίδας της στην Αζοφική και τον Εύξεινο Πόντο, και έχει κερδίσει σημαντική κυριαρχία επί των κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου που βρίσκονται όχι μακριά από την ευθεία του Κερτς. Αυτό το κοίτασμα πιστεύεται ότι έχει κατ 'εκτίμηση 75 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και 490 εκατομμύρια τόνους πετρελαίου.
Στις αρχές Φεβρουαρίου 2014 η Ρωσία και η Ουκρανία ήταν σε συνομιλίες για την από κοινού εκμετάλλευση αυτού του κοιτάσματος. Αν και δεν μπορεί ακόμη να αποκλειστεί ότι η Ουκρανία θα εξακολουθεί να συμμετέχοει στο έργο, από την άλλη πλευρά η συμφωνία που υπεγράφη τον Αύγουστο του 2013 μεταξύ του Κιέβου και των Exxon Mobil και Shell για έρευνες ανοικτά των δυτικών ακτών της Κριμαίας, είναι τώρα σε κίνδυνο.
Η προσάρτηση της Κριμαίας θέτει επιπλέον το ζήτημα της οριοθέτησης των νέων θαλάσσιων συνόρων μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, ενώ η ρωσική και η ρουμανική ΑΟΖ τώρα γειντιάζουν. Κατ 'επέκταση, η Ρωσία μοιράζεται τώρα στη Μαύρη Θάλασσα θαλάσσια σύνορα με το ΝΑΤΟ.
Ωστόσο, μια σειρά από ποιοτικούς παράγοντες εξακολουθούν να διαμορφώνουν τη ρωσική ναυτική δύναμη στον Εύξεινο Πόντο. Έχοντας λύσει τις περισσότερες από τις εξωτερικές προκλήσεις μέσα από την προσάρτηση της Χερσονήσου της Κριμαίας, θα μπορούσε κανείς, ωστόσο, να εξακολουθεί να επισημαίνει το πλαίσιο που αντιμετωπίζει η Ρωσία στην Μαύρη Θάλασσα. Η ενίσχυση της ναυτικής δύναμής της μέσα από την προσάρτηση της Κριμαίας παραμένει αμφισβητήσιμη. Αν και η Ρωσία έχει ενισχύσει τις σχέσεις της με την Γεωργία στην εποχή μετά τον Σαακασβίλι, η Μόσχα εξακολουθεί να πάσχει από τις κακές σχέσεις με τη Ρουμανία, την Ουκρανία και τις ΗΠΑ, ενώ το Κρεμλίνο διατηρεί το στάτους κβο με την Τουρκία και έχει καλές σχέσεις με τη Βουλγαρία.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μόνο η Ρωσία και η Τουρκία διατηρούν ικανές ναυτικές δυνάμες στη Μαύρη Θάλασσα, δεν έχει σημασία πόσο διαφορετικοί είναι από την άποψη των ποιοτικών και ποσοτικών παραγόντων.
Ακόμη και πριν από τα γεγονότα της Κριμαίας τον Μάρτιο του 2014, οι ικανότητες του στόλου της Ουκρανίας, ένα σύνολο από περίπου 70 μονάδες, ήταν ήδη αρκετά περιορισμένες. Μόνο η πρώην σοβιετική φρεγάτα Hetman Sahaydachniy που παρέμεινε υπό τον έλεγχο του Κιέβου, είχε τη δυνατότητα να λειτουργεί στη Μαύρη Θάλασσα. Με δεδομένη την κακή κατάσταση των ουκρανικών σκαφών, η Μόσχα ξεκίνησε στις αρχές Απριλίου να επιστρέφει το μεγαλύτερο μέρος των κατασχεθέντων πλοίων πίσω στην Ουκρανία. Η απώλεια του μεγαλύτερου μέρους των ναυτικών υποδομών μέσω της ρωσικής προσάρτηση της Κριμαίας έχει επιπλέον μειώσει τη ναυτική δύναμη της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα.
Οι ρωσο-ρουμανικές σχέσεις ήταν τεταμένες για τις δύο τελευταίες δεκαετίες, με πολύ σπάνιες επαφές υψηλού επιπέδου. Οι στενοί δεσμοί του Βουκουρεστίου με την Ουάσιγκτον, καθώς και ο ρόλος-κλειδί της Ρουμανίας στην ανάπτυξη της αντιπυραυλικής ασπίδας του ΝΑΤΟ, έχουν επιβαρύνει περαιτέρω τις σχέσεις. Τώρα η Ρωσία και η Ρουμανία μοιράζονται γειτονικές ΑΟΖ. Ωστόσο, η ρουμανική ναυτική δύναμη παραμένει εξαιρετικά μειωμένη. Παρά το γεγονός ότι η Ρουμανία ελέγχει τις εκβολές του Δούναβη, ένα από τα μεγαλύτερα ποτάμια της Ευρώπης, αυτό δεν αντισταθμίζει την μόλις 240 χιλιομέτρων ακτογραμμή με την Κωντάνζα ως το μόνο λιμάνι βαθέων υδάτων.
Εκτός αυτού, με μόνο δύο φρεγάτες και μία κορβέτα, όλα πλοία κατασκευασμένα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, το βάρος της ρουμανικής ναυτικής δύναμης στη ναυτική ισορροπία στον Εύξεινο Πόντο εξακολουθεί να είναι πολύ αδύναμο. Προκειμένου να αντισταθμιστεί η μεγαλύτερη ρωσική επιρροή στην περιοχή, η Ρουμανία έχει καλέσει για μια αυξημένη στρατιωτική εμπλοκή των ΗΠΑ.
Συναφώς, η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη Ρουμανία προκειμένου να ενισχυθεί η στρατιωτική βοήθειά της προς τις χώρες του ΝΑΤΟ στον Εύξεινο Πόντο. Η Αμερική διαθέτει στην Παρευξείνια λεκάνη από το Μάρτιο του 2014 σε συνεχή βάση τουλάχιστον ένα πολεμικό πλοίο, με το Ναυτικό των ΗΠΑ να διενερεγεί ναυτικές ασκήσεις μαζί με τις βουλγαρικές και της ρουμανικές ναυτικές δυνάμεις. Για την Ουάσιγκτον ο στόχος είναι να καθησυχάσει τις χώρες της Μαύρης Θάλασσας του ΝΑΤΟ και να αποδείξει τη δέσμευσή της για την προστασία τους. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η αμερικανική ναυτική παρουσία στον Εύξεινο Πόντο γίνεται πάντα αντιληπτή ως πρόκληση για την επιρροή της Μόσχας. Συναφώς, οι σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας στη ναυτική σφαίρα χαρακτηρίζονται έντονα από ένα άκρως ανταγωνιστικό «παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος».
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες Σότσι παρείχαν μια μοναδική ευκαιρία για τη Μόσχα και την Τιφλίδα για να επιδιορθώσουν τις διμερείς τους σχέσεις. Παρά την τρέχουσα διαφωνία πάνω από τα στρατιωτικά προτεκτοράτα στην Αμπχαζία και τη Νότια Οσετία, από τον Οκτώβριο του 2012 άνοιξε ο δρόμος για την επανάληψη του διαλόγου. Η απειλή της τρομοκρατίας και η ανάγκη για την παροχή ασφάλειας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες κατανοήθηκε και από τις δύο πλευρές. Η Γεωργία δεν διατηρεί ναυτικές δυνατότητες, αλλά έχει μια παράκτια φρουρά για να εξασφαλίσει τις ακτές της.
Παρά το γεγονός ότι η Βουλγαρία προσχώρησε στο ΝΑΤΟ το 2004, ήταν σε θέση να διατηρήσει εποικοδομητικές σχέσεις με τη Ρωσία. Η Βουλγαρία εμφανίζεται σήμερα ως βασικός εταίρος στον υπο ρωσική ηγεσία ενεργειακό αγωγό Southstream. Επιπλέον, τα βουλγαρικά ναυπηγεία αναλαμβάνουν σε τακτική βάση εργασίες συντήρησης των ρωσικών πολεμικών πλοίων, λόγω της προηγούμενης έλλειψης κατάλληλων ρωσικών ναυτικών υποδομών στον Εύξεινο Πόντο.
Ωστόσο, ο πιο σημαντικός ναυτικός Παρευξείνιος εταίρος για τη Μόσχα παραμένει η Τουρκία. Η Άγκυρα ελέγχει όχι μόνο τα Στενά της Κωνσταντινούπολης, αλλά έχει επίσης σήμερα τον πιο ικανό και σύγχρονο στόλο στη Μαύρη Θάλασσα. Πέρα από τις οικονομικές σχέσεις - 32,7 δισεκατομμύρια δολάρια το διμερές εμπόριο το 2013 - και τα δύο ενδιαφερόμενα μέρη έχουν κοινά συμφέροντα ασφαλείας.
Από το 1991 η Τουρκία έχει επανεπενδύσει σε στρατηγικό στάδιο για να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην ναυτική σφαίρα αυτής της λεκάνης. Η Άγκυρα είναι πολύ προσεκτική σε οποιαδήποτε νομική διάταξη που σχετίζεται με την ασφάλεια, και ειδικά σε σχέση με την εφαρμογή της Σύμβασης του Μοντρέ, σε σχέση με την αυξημένη δραστηριότητα στον Εύξεινο Πόντο.
Παρά τον αυξανόμενο ανταγωνισμό μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας στην σφαίρα της ασφάλειας στον Εύξεινο Πόντο, οι δύο ενδιαφερόμενες πλευρές εξακολουθούν να θεωρούν τον Παρευξείνιο χώρο ως κοινόχρηστη αυλή τους. Η Ρωσία αντιλαμβάνεται πάντα τη ναυτική παρουσία των ΗΠΑ στον Εύξεινο Πόντο ως απειλή όπως αυτό θεωρείται από το Κρεμλίνο ως άμεση πρόκληση για την επιρροή του στη ζώνη των στρατηγικών συμφερόντων του.
Ενίσχυση ανθρώπινου δυναμικού και υποδομών
Η εξάσκηση των μονάδων του στόλου της Μαύρης Θάλασσας έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, συμβάλλοντας άμεσα στην ενίσχυση της εμπειρίας της ετοιμότητας των πληρωμάτων. Η ρωσική συμμετοχή σε διεθνείς ασκήσεις στον Εύξεινο Πόντο, όπως η άσκηση Bold Monarch 2011 με το ΝΑΤΟ, η άσκηση Ionnex με το Ιταλικό Ναυτικό, ή οι πρόσφατες ρωσο-κινεζικές ναυτικές ασκήσεις στη Μεσόγειο τον Ιανουάριο του 2014 κατά τη διάρκεια της συριακής κρίσης έχει ενισχυθεί, συμβάλλοντας στην αύξηση της εκπαίδευσης, της εμπειρίας και του ηθικού των πληρωμάτων. Από το ξέσπασμα της συριακής κρίσης το 2011, τα πλοία που προέρχονται από τους τέσσερις ρωσικούς στόλους έχουν δημιουργήσει μια μόνιμη ναυτική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, και το Νοβοροσίσκ έγινε το κέντρο ροής προς τους συριακούς λιμένες, προκειμένου να παράσχει η Μόσχα υλική υποστήριξη στη Δαμασκό.
Το 2011 ξεκίνησε ένα πρόγραμμα για την κατασκευή 20.000 μονάδες κατοικίας για το προσωπικό και τις οικογένειές του στη Σεβαστούπολη. Ο μέσος μηνιαίος μισθός έχει αυξηθεί από το 4.500 ρούβλια το 2007 σε 10.705 ρούβλια το 2010. Αυτό παραμένει χαμηλότερο από το μέσο όρο ενός ρωσικού μισθού που ήταν 18.543 ρούβλια το 2010.
Ωστόσο, παρέχονται κοινωνικά πακέτα, στέγαση, διάφορα επιδόματα, όπως επίδομα επικίνδυνης εργασίας, έχουν προστεθεί στο μισθό. Όπως υπάρχει επαρκή στέγαση και συναφείς υπηρεσίες, η διάρκεια υπηρεσίας και το συνολικό μηνιαίο εισόδημα δεν φαίνεται να είναι η κύρια αιτία δυσαρέσκειας των πληρωμάτων, όπως ήταν πριν από μια δεκαετία. Από την άλλη πλευρά, ο σεβασμός των σχέσεων μεταξύ των διοικητών και τους υφισταμένους έχει αυξηθεί, σύμφωνα με διάφορες έρευνες από τα τέλη της δεκαετίας του 2000.
Τέλος, ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας εξακολουθεί να πάσχει από έλλειψη υποδομών για την διατήρηση και την επισκευή των πλοίων. Η Σεβαστούπολη και οι υφιστάμενες περιορισμένες εγκαταστάσεις επισκευής δεν θα είναι σε θέση να απορροφήσουν τις αναμενόμενες νέες μονάδες επιφανείας και των υποβρυχίων. Αναγνωρίζοντας αυτό το κενό η Μόσχα δημιούργησε στις αρχές του 2013 το Νότιο Κέντρο για τη ναυπήγηση και επισκευή πλοίων, στο οποίο υπάγονται όλα τα ρωσικά ναυπηγεία στον Εύξεινο Πόντο.
Ωστόσο, η αύξηση της απόδοσης αυτής της προσπάθειας του συγκεντρωτισμού δεν έχει ακόμη αποδειχτεί στην πράξη. Η ανάπτυξη των ικανοτήτων επισκευής πλοίων θα πρέπει να ενισχυεί με επενδύσεις που εκτιμούνται σε αρκετά διεκατομμύρια ευρώ, ώστε να επιταχυνθεί ο εκσυγχρονισμός των ναυπηγείων. Επιπλέον, τρεις κύριες ναυπηγικές μονάδες στην Κριμαία θα πρέπει να εκσυγχρονιστούν, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες συντήρησης. Υπό την αιγίδα του Υπουργείου Βιομηχανίας και Εμπορίου, τα ναυπηγεία στο Κερτς, στη φεοδοσία και στη Σεβαστούπολη θα πρέπει επεκτείνουν τις ικανότητές τους.
Τέλος, αμέσως μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι η Ρωσία σκοπεύει να δαπανήσει μέχρι και 6,9 δισεκατομμύρια δολάρια, συμπεριλαμβανομένων παραγγελιών για 140 εκατομμύρια δολάρια σε ναυπηγεία της Κριμαίας.
Οι εξελίξεις αυτές μαρτυρούν τη δέσμευση της Ρωσίας να διατηρήσει τη ναυτική πολιτική της, αλλά τα αποτελέσματα δεν θα πρέπει να αναμένονται πριν το τέλος της δεκαετίας.
Συμπεράσματα
(1) Η ουκρανική κρίση και το επεισόδιο της Κριμαίας τόνισαν για άλλη μια φορά τη ναυτική διάσταση της ασφάλειας στον Εύξεινο Πόντο, καθώς το - κυρίαρχο - μοτίβο είναι η χρήση σκληρής δύναμης στην περιοχή. Η ανάλυση των ποσοτικών και ποιοτικών παραγόντων, υπό το φως της πρόσφατης ρωσικής προσάρτησης της Κριμαίας δείχνει ότι η ναυτική δύναμη της Μόσχας είναι πιθανό να αυξηθεί στον Εύξεινο Πόντο σε σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ η ναυτική δύναμη της Ουκρανίας έχει ήδη μειωθεί δραματικά, για να μην αναφέρουμε ότι είναι σχεδόν ανύπαρκτη.
(2) Η ρωσική κυριαρχία πάνω από την Κριμαία θα δώσει σημαντική ώθηση στα ρωσικά σχέδια της ενίσχυσης του στόλους της Μαύρης Θάλασσας. Στον Εύξεινο Πόντο, η Μόσχα ακολουθεί διττό στόχο. Πρώτον, από το 2020 ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας πρέπει να είναι ένα «ναυτικό φρούριο» που να είναι σε θέση να διενεργεί επιχειρήσεις άρνηση πρόσβασης / άρνηση Περιοχής στην λεκάνη του Εύξεινου Πόντου. Δεύτερον, ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας πρέπει να είναι σε θέση να υποστηρίξει την μόνιμη ανάπτυξη της ρωσικής Μοίρας Μεσογείου.
(3) Η ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας όχι μόνο δεν ανέτρεψε το ναυτικό πλαίσιο στον Εύξεινο Πόντο, αλλά έχει αναδιαμορφώσει τις φιλοδοξίες του Κρεμλίνου στη Μεσόγειο.
(4) Από εκεί και πέρα, οι τελευταίες εξελίξεις στην Ουκρανία κατέδειξαν από τη μία πλευρά την αποτυχία της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης της ΕΕ, ενώ κατέδειξαν επίσης την αδυναμία για την περαιτέρω επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς, με την ενσωμάτωση της Ουκρανίας και της Γεωργίας να είναι ανέφικτη για το άμεσο μέλλον.
(5) Ωστόσο, ο ρόλος του ΝΑΤΟ ως προστάτης των μελών του στην Ανατολική Ευρώπη και στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου είναι πιθανό να αυξηθεί. Συναφώς, η Ρουμανία εμφανίζεται ως μια αναπτυσσόμενη αναδυόμενη δύναμη με την στήριξη του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ.
(6) Όπως η Ουάσιγκτον εξακολουθεί να χρειάζεται την ενεργό συνεργασία της Μόσχας για διεθνή θέματα, όπως ο έλεγχος των όπλων, η διεθνή τρομοκρατία, στην Συρία, το Ιράν ή το Αφγανιστάν, είναι απίθανο να αμφισβητήσει τη Ρωσία στην «σφαίρα των προνομιακών συμφερόντων» της, αλλά θα μπορούσε από την άλλη πλευρά να ενισχύσει τη θέση του ΝΑΤΟ στην περιοχή, αναπτύσσοντας μόνιμες βάσεις, κυρίως στην Πολωνία, στις χώρες της Βαλτικής και στη Ρουμανία.
(7) Τέλος, οι πρόσφατες αλλαγές στον Εύξεινο Πόντο θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια ενισχυμένη δυοπωλιστική ρωσο-τουρκική συγκυριαρχία ασφαλείας στην περιοχή. Η Ρωσία και η Τουρκία μοιράζονται κοινά συμφέροντα με διατήρηση του στάτους κβο στην περιοχή, χωρίς να αμφισβητεί ανοιχτά η μία πλευρά την άλλη για τα συμφέροντα σε ό, τι θεωρούν ως κοινή γειτονιά τους. Ωστόσο, η ναυτική συσσώρευση στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου, καθώς και το δυναμικό για μια ενισχυμένη παρουσία του ΝΑΤΟ στην περιοχή είναι πιθανό να αναμορφώσει τις διμερείς σχέσεις συνεργασίας μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας - στα χρόνια που έρχονται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου