Το ενεργειακό power game στην Ουκρανία

Δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που επισημαίνουν τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το κομμάτι της ενέργειας στην εν εξελίξει Ρωσοουκρανική κρίση. 

Άλλωστε και στο πρόσφατο παρελθόν οι διενέξεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας είχαν συχνά ως αφορμή ή και αιτία το θέμα του φυσικού αερίου. 

Μάλιστα ήταν η κρίση του 2009 που άφησε τις ευρωπαϊκές αγορές, μεταξύ των οποίων και την ελληνική, χωρίς ομαλή ροή φυσικού αερίου, οδηγώντας στη συνέχεια τις Βρυξέλλες να εντείνουν τις προσπάθειές τους για μείωση της εξάρτησης από το αέριο της Ρωσίας και διαφοροποίηση των...

πηγών προμήθειας.

Ένα απτό δείγμα αυτής της πολιτικής, είναι η έμφαση που δίνει η ΕΕ στις έρευνες που γίνονται στην Ανατολική Μεσόγειο...

Ρωσία - Ουκρανία
Οι σχέσεις Ρωσίας Ουκρανίας στο ενεργειακό ήταν τεταμένες τα τελευταία 20 χρόνια. Τρεις φορές,  το 1993, το 2006 και το 2009 εκδηλώθηκαν κρίσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, για το φυσικό αέριο. Η  Ουκρανία καλύπτει από τη Ρωσία το 60% των αναγκών της σε φυσικό αέριο: το 2012, η Ουκρανία αγόρασε από τη Ρωσία περισσότερα από 32 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα.

Το τελευταίο διάστημα ωστόσο πλήθαιναν οι φωνές εντός της χώρας  που ζητούσαν ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία και αναζήτηση εναλλακτικών πηγών προμήθειας και αξιοποίηση των εγχώριων κοιτασμάτων αερίου της χώρας, που αυτή τη στιγμή παραμένουν ανεκμετάλλευτα: σύμφωνα με το αμερικανικό υπουργείο ενέργειας στο έδαφος της Ουκρανίας υπάρχουν αποδεδειγμένα αποθέματα 39 τρις κυβικών ποδιών σχιστολιθικού αερίου, ικανά να καλύψουν τις ανάγκες της χώρας για δύο δεκαετίες. Μάλιστα ο αμερικανικός ενεργειακός κολοσσός Chevron έχει υπογράψει συμφωνία αξίας 400 εκατ. δολαρίων με την Ουκρανία για την ανάπτυξη και αξιοποίηση του πρώτου πεδίου σχιστολιθικού αερίου στην περιοχή Oleska.

Η απάντηση της Ρωσίας στις ουκρανικές... ανησυχίες ήρθε τον περασμένο Οκτώβριο με την αναθεώρηση της σύμβασης προμήθειας του 2009 (επί Τιμοσένκο) που προέβλεπε τιμή στα 410 δολάρια: η νέα μειωμένη τιμή που ανακοινώθηκε έφτανε τα 260 δολάρια ανά χίλια κυβικά μέτρα για κάποιες ποσότητες και συνολικά ευνοϊκότερους όρους προμήθειας. Αυτή τη στιγμή βεβαίως η συμφωνία είναι στον αέρα.

Ευρώπη
Καθώς η  Ουκρανία αποτελεί το βασικό σταυροδρόμι για την transit διέλευση του ρωσικού αερίου προς τις αγορές της Δύσης και του Νότου, τα διαρκή προβλήματα που εκδηλώνονται καταφέρνουν καίριο πλήγμα στην εικόνα της ρωσικής Gazprom ως αξιόπιστου προμηθευτή ενέργειας της Δύσης. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η Μόσχα στη μέχρι σήμερα προσπάθειά της να παρακάμψει την Ουκρανία, ώστε να έχει απευθείας πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές αερίου έχει ξοδέψει περίπου 7,5 δις ευρώ για την κατασκευή του αγωγού Nord Stream και προτίθεται να ξοδέψει άλλα τόσα για τον αγωγό South Stream.  Ωστόσο οι επενδύσεις αυτές είναι μάλλον μικρές εάν αναλογιστεί κανείς ότι οι καλύτεροι πελάτες με τα μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους για την Gazprom, είναι οι ευρωπαίοι.

Για να γίνει αντιληπτή η ενεργειακή διάσταση των όσων διαδραματίζονται στην περιοχή αναφέρονται τα εξής:

• Η Gazprom προμηθεύει περίπου το 30% των αναγκών της Ευρώπης σε φυσικό αέριο, το οποίο καταναλώνεται από μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, βιομηχανίες αλλά και νοικοκυριά.

• Η ευρωπαϊκή αγορά είναι η πλέον επικερδής για τη Gazprom και εμφανίζει τα μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους

• Η Gazprom έχει αυξήσει τα τελευταία χρόνια το μερίδιό της στις ευρωπαϊκές αγορές, (στα μέσα της περασμένης δεκαετίας ήταν κάτω από 25%) καθώς η εγχώρια παραγωγή φυσικού αερίου της Ευρώπης από χώρες όπως η Βρετανία και η Νορβηγία κινείται πτωτικά. Το 2012 έφτασε το 30% καθώς παραδόθηκαν 162.7 δις κυβικά μέτρα.

• Η ΕΕ έχει αναγάγει σε βασικό πυλώνα της ενεργειακής της στρατηγική την πολιτική διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας με στόχο την ασφάλεια προμήθειας

• Επίσης οι Βρυξέλλες έχουν κατηγορήσει τη Gazprom ότι  χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο ως πολιτικό όπλο. Παράλληλα υπάρχει σε εξέλιξη έρευνα για αντιμονοπωλιακές πρακτικές της ρωσικής εταιρείας στις αγορές όπου δραστηριοποιείται

• Οι μεγαλύτερες απειλές για την κυριαρχία της Μόσχας στην ευρωπαϊκή ενεργειακή σκακιέρα είναι η ανάπτυξη του σχιστολιθικού αερίου, η ενίσχυση της θέσης του υγροποιημένου αερίου LNG καθώς και η ενίσχυση του μεριδίου στην ΕΕ «ανταγωνιστών» όπως το Αζερμπαϊτζάν ή μελλοντικά το αέριο της Μεσογείου και της Αφρικής

• Η στρατηγική της Ρωσίας στον τομέα της ενέργειας επιδιώκει παραδοσιακά μέσω της κατασκευής αγωγών και της σύναψης μακροχρόνιων συμβολαίων που συνοδεύουν αυτά τα project να «δεσμεύει» αγορές

• Το αίτημα της Gazprom να αποκτήσει εξαίρεση πρόσβασης σε τρίτους ο αγωγός South Stream που θα παρακάμπτει την Ουκρανία προσβλέποντας στην τροφοδοσία της νότιας Ευρώπης με ρωσικό αέριο, δεν έχει γίνει αποδεκτό και οι Βρυξέλλες ζητούν συμμόρφωση με το κοινοτικό δίκαιο

• Εκτός του φυσικού αερίου η Ευρώπη αγοράζει περίπου το ένα τρίτο της παραγωγής πετρελαίου της Ρωσίας, περίπου 4,2 εκατομμύρια βαρέλια που προμηθεύει η OAO Ronseft

Πόσο κινδυνεύει η ομαλή ροή προς την Ελλάδα;

Αυτή τη στιγμή, η εικόνα που μεταφέρουν οι ειδικοί της αγοράς αερίου είναι ότι δεν θα ήταν προς το συμφέρον καμίας πλευράς να απειληθεί η ομαλή ροή του αερίου από τη Ρωσία, μέσω της Ουκρανίας, προς τις ευρωπαϊκές αγορές. Ωστόσο κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει σενάρια περαιτέρω όξυνσης. Υπό αυτό το πρίσμα και η Ελλάδα, η οποία προμηθεύεται περίπου τα δύο τρίτα των αναγκών της σε αέριο από τη Gazprom θα αντιμετώπιζε μαζί με όλη την Ευρώπη, προβλήματα προμήθειας. Η ελληνική εναλλακτική αυτή τη στιγμή, ονομάζεται σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου της Ρεβυθούσας. Ο σταθμός μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της χώρας για περίοδο 7 ημερών χωρίς να ληφθούν έκτακτα μέτρα.

Ωστόσο σε περίπτωση κρίσης υπάρχει συγκεκριμένο σχέδιο αντιμετώπισης που προβλέπει:

α) την αναγκαστική αλλαγή καυσίμου (diesel) σε όσες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής έχουν αυτή τη δυνατότητα

β) την επίσπευση παραλαβής φορτίων LNG από την Αλγερία και την αναζήτηση άλλων φορτίων από τη spot αγορά

γ) τη διακοπή τροφοδοσίας όλων των μεγάλων καταναλωτών αερίου (μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, ενεργοβόρα βιομηχανία κλπ.)

Με τα έκτακτα μέτρα σε πλήρη εφαρμογή, η Ρεβυθούσα για να καλύψει τις ανάγκες της χώρας χρειάζεται ανεφοδιασμό σε 15 ημέρες. Μια ακόμη σημαντική παράμετρος είναι ότι εφόσον εκδηλωθεί κρίση, αυτό θα συμβεί τους επόμενους μήνες, αφού έχει περάσει ο χειμώνας όταν και οι ανάγκες για φυσικό αέριο είναι μεγαλύτερες, σε αντίθεση με το καλοκαίρι όταν οι οικιακές καταναλώσεις σχεδόν μηδενίζονται.

Του Χάρη Φλουδόπουλου

Πηγή:www.capital.gr