Με έμφαση στο έργο Τακτικά του Λέοντος Στ΄ του Σοφού
Στο τέλος του βιβλίου Τακτικά, που αποδίδεται στον βυζαντινό αυτοκράτορα Λέοντα Στ' τον Σοφό και που συντάχθηκε περί το 900 μ.Χ., παρατίθενται 294 αξιώματα ή μάλλον παραγγέλματα για το πώς μπορεί ένας πόλεμος να κερδηθεί με τις λιγότερες δυνατές απώλειες.
Πρόκειται για αξιώματα τα οποία, παρά τη διαχρονική τους αξία, ελάχιστα έχουν μελετηθεί έως τώρα.
Ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου επιχειρεί λοιπόν να τα ταξινομήσει, να εντοπίσει τις αρχικές τους πηγές, κυρίως, όμως, να τα αποκαθάρει από το περιστασιακό τους περίβλημα και να τα αναγάγει σε βασικές αρχές «αναίμακτης επικράτησης» κάθε σημαντικού αγώνα ή αντιπαράθεσης...
Ο Νέστωρ Κουράκης είναι Καθηγητής Ποινικού Δικαίου, με ειδικότητα στην Εγκληματολογία, στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μεταξύ των κυριότερων έργων του συγκαταλέγεται το Δίκαιο Παραβατικών Ανηλίκων (2004), το οποίο αναδεικνύει εναργώς την πνευματική ευρύτητα και την ικανότητα του συγγραφέα να συνθέτει τις γνώσεις του από διάφορους κλάδους του επιστητού, προκειμένου να φωτίσει την ανάλυση του εξεταζόμενου θέματος.
Το σημαντικό αυτό έργο, το οποίο ήταν και το πρώτο έργο του Καθηγητή Κουράκη που διάβασα, με βοήθησε να κατανοήσω, χάρις στην παρουσίαση ιδεών, αλλά και πραγματολογικών και αριθμητικών δεδομένων, μερικά από τα μειονεκτήματα του εκπαιδευτικού μας συστήματος -μη εξαιρουμένης της ανατροφής των παιδιών στο σπίτι- και του τρόπου κατά τον οποίο αυτά επηρεάζουν τη μετέπειτα συμπεριφορά των νέων και την επαγγελματική τους επιτυχία.
Ο κ. Κουράκης, όμως, δεν είναι απλώς ένας καθηγητής με άκρως εξειδικευμένη γνώση του επιστημονικού αντικειμένου του.
Είναι επίσης ένας πνευματικός άνθρωπος με πλατιά παιδεία, η οποία, στις μέρες μας, τείνει να προσελκύει λιγότερη προσοχή, καθώς ο βαθμός εξειδίκευσης τον οποίο απαιτούν τα ισχύοντα επαγγελματικά πρότυπα αφήνει στους πολίτες, ακόμη και στους επιστήμονες, ελάχιστο χρόνο για ευρύτερες αναγνώσεις και ακόμη λιγότερο για ουσιαστικό (ανα)στοχασμό. Κατά τρόπο θαυμαστό, ο Καθηγητής Κουράκης έχει υπερβεί πλήρως αυτά τα εμπόδια, όπως σαφώς αποδεικνύει το βιβλίο του Κλασικά Ιδεώδη για μια Σύγχρονη Παιδεία (2009) με θέμα την αρχαία Ελλάδα (βιβλίο το οποίο εκδόθηκε πρόσφατα με έναν πολύ κολακευτικό πρόλογο του Πρύτανη των σύγχρονων Ελλήνων φιλοσόφων, του Ακαδημαϊκού Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου).
Ελπίζω ότι, μια μέρα, ο Νέστωρ Κουράκης θα συμπληρώσει τις ενδιαφέρουσες περιγραφές του για τον αρχαιοελληνικό κόσμο με έναν σύγχρονο σχολιασμό των αρχαίων ελληνικών μύθων, οι οποίοι, ενίοτε, βελτιώθηκαν λυρικά από Ρωμαίους ποιητές όπως ο Οβίδιος.
Ως εάν δεν αρκούσε αυτός ο αξιοζήλευτος συγγραφικός πλούτος ως απόδειξη του εύρους των ενδιαφερόντων του, ο Νέστωρ Κουράκης κυκλοφορεί σήμερα ένα νέο βιβλίο, ολιγοσέλιδο πλην όμως εξαιρετικά ενδιαφέρον, με θέμα τα «Τακτικά του Λέοντος ΣΤ' του Σοφού», έργο αφιερωμένο στη διεξαγωγή ενός πολέμου ή μιας στρατιωτικής μάχης κατά τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. Σκοπός του συγγραφέα είναι να εξετάσει το εν λόγω έργο σε σχέση με ανάλογα έργα που είχαν προηγηθεί -πάντα στο πλαίσιο του Βυζαντίου του 9ου αιώνα- αλλά και να αναδείξει τη διαχρονική σημασία του.
Οι πολυάριθμες -και, τολμώ να παρατηρήσω, υπερβολικά εκτενείς ενίοτε- υποσημειώσεις μαρτυρούν, από μίαν ακόμη άποψη, την αναγνωστική εμβρίθεια του συγγραφέα.
Πράγματι, στο σημείο αυτό οφείλω να ομολογήσω μια (δυστυχώς) αρκετά διαδεδομένη πανεπιστημιακή αδυναμία. Αναφέρομαι, ειδικότερα, στην τάση των πανεπιστημιακών να αφήνουν τον θαυμασμό τους για το έργο συναδέλφων τους να μετασχηματίζεται σε φθόνο. Και φοβούμαι ότι μπορεί και εγώ να πλησιάζω αυτήν τη φάση!
Η πραγματεία του Λέοντος -η οποία, στην πραγματικότητα, γράφτηκε από τον στρατηγό (και όχι τον κατοπινό αυτοκράτορα) Νικηφόρο Φωκά- εμφανίζεται στο τέλος μιας μακράς σειράς έργων ανάλογης θεματικής προγενέστερων Ελλήνων και Ρωμαίων συγγραφέων.
Το έργο του Λέοντος στηρίζεται εν πολλοίς σε έναν άμεσο πρόδρομό του, το περίφημο Στρατηγικόν, το οποίο γράφτηκε κατά τη βασιλεία του αυτοκράτορα Μαυρικίου (582-602). Εντούτοις, απόψεις περί στρατιωτικής τακτικής διατυπώνονται, έστω και ως παρεμπίπτουσες παρατηρήσεις, όχι μόνο στα κείμενα μεγάλων ιστορικών, όπως του Θουκυδίδη, του Ξενοφώντα, του Πολύβιου ή του Αρριανού, αλλά και σε πιο εξειδικευμένα έργα.
Σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, όλα τα προαναφερθέντα έργα επηρέασαν τη στρατιωτική σκέψη σημαντικών μεταγενέστερων συγγραφέων, όπως του Machiavelli και του Φρειδερίκου του Μεγάλου.
Η ιδιαίτερη συμβολή του Καθηγητή Κουράκη, στο πρώτο μέρος του βιβλίου, έγκειται στο γεγονός ότι, επισκοπώντας αυτήν τη βιβλιογραφία με αρκετή λεπτομέρεια, δείχνει πώς και σε ποιον βαθμό τα προηγούμενα έργα επηρέασαν ή αλληλεπικαλύπτονται με το συγκεκριμένο έργο του Λέοντος.
Το όλο εγχείρημα πρέπει να στάθηκε αρκετά απαιτητικό, καθόσον προϋπέθετε τη διεξοδική σύγκριση των κειμένων, την οποία ο συγγραφέας ολοκλήρωσε με χαρακτηριστική επιμέλεια και προσοχή στη λεπτομέρεια.
Από τη σύγκριση αυτήν αναδεικνύονται μερικές έντονες ομοιότητες, οι οποίες επ' ουδενί είναι (πάντοτε) απότοκες συνειδητής αντιγραφής, αλλά μαρτυρούν κοινότητα απόψεων.
Η ορθότητα αυτής της παρατήρησης ενισχύεται, μάλιστα, από την εξέταση του έργου «Η Τέχνη του Πολέμου» του διάσημου Κινέζου συγγραφέα Σουν Τζου, το οποίο γράφτηκε περί τον 5ο αι. π.Χ.
Πρόκειται όντως για παρατήρηση μείζονος σημασίας, καθότι αποδεικνύει πως οι θεμελιώδεις αρχές της πολεμικής τέχνης, από πολλές απόψεις (αν και όχι όλες), υπερβαίνουν τις χωροχρονικές αποστάσεις. Προς επίρρωσή της παρατίθενται συγκεκριμένα δόγματα και αξιώματα, κοινά σε όλους τους μνημονευόμενους συγγραφείς.
Από τις πολυάριθμες παρατηρήσεις και προτροπές των ανωτέρω συγγραφέων συγκρατώ μερικές βασικές ιδέες, τις οποίες, προσωπικά, θεωρώ όχι μόνο σημαντικές αλλά και διαχρονικές.
Πρώτον, και σε επίπεδο γενικοτήτων, ο προσεκτικός αναγνώστης διαπιστώνει ότι τα περισσότερα -όχι όλα- τα συγγράμματα περί στρατηγικής και τακτικής περιέχουν σκέψεις και συμβουλές οι οποίες δεν ισχύουν μόνο για τις στρατιωτικές μάχες, αλλά μπορούν να επεκταθούν και στις μάχες που διεξάγονται καθημερινά και στον χώρο του οικονομικο-επιχειρηματικού ανταγωνισμού και της πολιτικής.
Το αριστούργημα του Carl von Clausewitz Περί Πολέμου αποδεικνύει του λόγου το αληθές, και, για μένα, είναι από τα είκοσι ή τριάντα βιβλία που θα έπαιρνα μαζί μου αν ποτέ βρισκόμουν ως ναυαγός σε ένα ερημονήσι!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου