Τώρα παίζονται όλα!

Προτείνω να κάνουμε μία άσκηση, με ένα απλό κανόνα. 

Aς γράψει ο κάθε ένας σε ένα χαρτί αυτό που εκτιμά ότι θα συμβεί στη χώρα το επόμενο διάστημα. Όχι το επόμενο “πολύ” διάστημα, ας πούμε τους επόμενους 2-3 μήνες. Αλλά να γράψουμε αυτό που εκτιμούμε ότι θα γίνει, όχι αυτό που θα θέλαμε να γίνει, ούτε εκείνο που πιστεύουμε σωστό ή ευχόμαστε. 

Και γιατί θα αναρωτηθεί κάποιος. Πρώτον, γιατί scripta manent (για εμάς) και δεύτερον γιατί μόνο όταν είναι κάποιος μόνος με μία λευκή κόλλα, χωρίς εξωτερικές ή εσωτερικές φλυαρίες, μπορεί να καταλάβει που είναι το πραγματικό Κάβο-Ντόρο του ταξιδιού και που η Ιθάκη του. 

Άρα να βλέπει καλύτερα και να κρίνει εξυπνότερα. Και αυτό θα χρειαστεί τους μήνες που έρχονται.

Διαπραγματευτήκαμε? Κάναμε πως διαπραγματευτήκαμε? Προσπαθήσαμε, αλλά μάταια? Προσπαθήσαμε και κάτι καταφέραμε? Δεν προσπαθήσαμε καθόλου? Νομίσαμε ότι διαπραγματευτήκαμε?...

Ερωτήσεις που συνήθως τροφοδοτούν φλυαρία. Ο Πρωθυπουργός βγήκε μπροστά και τράβηξε πάνω του την απάντηση, δηλώνοντας: η διαπραγμάτευση ολοκληρώθηκε και αυτό πετύχαμε. Αυτό δηλώνει ικανότητα ανάληψης κόστους, δηλαδή θάρρος. Ένα το κρατούμενο.

Έχει σημασία? Από μία άποψη καμία, αλλά από μία άλλη μεγάλη.

Δεν έχει σημασία, γιατί o Πρωθυπουργός καθάρισε αυτή τη συζήτηση και το αποτέλεσμα είναι δεδομένο και έως την Κυριακή και νόμος του Κράτους. Έχει όμως, γιατί τα κρίσιμα είναι μπροστά. Όχι γιατί το είπε ο Α. Σαμαράς στην ομιλία του στην ΚΟ:  “…. Μένουν ακόμα να γίνουν πολλά. Παρά πολλά. Ίσως μένουν και τα πιο κρίσιμα….”  ή η “έκπληξη” που ακούει στο όνομα Γ. Στουρνάρας, μετά τη ψηφοφορία των μέτρων στη Βουλή “ ..τώρα αρχίζουν τα δύσκολα…”.   

Αλλά, γιατί έτσι είναι. Τώρα θα κριθούν όλα, με πρώτο και καλύτερο η αντοχή της οικονομίας και το κυριότερο η αντοχή της κοινωνίας.

Γράψαμε τις προάλλες στον “Τελευταίο χορό” για αυτό το κομβικό σημείο στο οποίο θα κριθεί η επιτυχία και του Σχεδίου Σαμαρά και του Γερμανικού σχεδίου “… Δεν υπάρχει αύριο για την ελληνική οικονομία χωρίς επίλυση της βιωσιμότητας του χρέους της. Εδώ βρισκόμαστε σήμερα. … Το ΔΝΤ (με όλες τις συνιστώσες του) θα τον σταματήσει απαιτώντας – όπως φαίνεται – μία οριστική λύση. Αυτό το σημείο θα είναι κομβικό. Σε αυτό το σημείο θα κριθεί τελικά και οριστικά και η επιλογή “αγοράς χρόνου” του Αντώνη Σαμαρά και η επιτυχία της γερμανικής επιλογής. Ο Αντώνης Σαμαράς κερδίζει εφόσον επιτύχει την οριστική λύση για την ελληνική οικονομία πριν διαλυθεί η πολιτική και κοινωνική συνοχή. Οι Γερμανοί κερδίζουν εφόσον το ευρωπαϊκό πρότζεκτ δεν διαλυθεί έως ότου έχουν θεσμικά θωρακίσει τους νέους ευρωπαϊκούς όρους..…”

Το Μνημόνιο ΙΙΙ ήδη αλλά και ο προϋπολογισμός θα ψηφιστεί  από τη Βουλή με μεγαλύτερη κοινοβουλευτική άνεση από ότι υπονοούσαν τα ρεπορτάζ και οι αναλύσεις το τελευταίο διάστημα. 

Οι αντιδράσεις δεν φαίνεται να απειλούν την κοινοβουλευτική διαδικασία. Οι διαταραχές στις βάσεις των κομμάτων της κυβερνητικής συμμαχίας δεν πέρασαν το όριο της πλαστικότητας. Οι βάσεις παραμένουν σταθερές και οι επιμέρους αντιδράσεις βουλευτών θα αφήσουν τη δημόσια συζήτηση ανέπαφη. Η παρούσα Βουλή θα συνεχίσει να παρέχει κυβερνητική πλειοψηφία, ίσως δε με πιο σφυρηλατημένες σχέσεις μεταξύ των κομμάτων.

Η κοινωνία όμως δέχτηκε βίαιο χτύπημα, άλλο ένα βίαιο χτύπημα. Άξιζε τον κόπο, αξίζει? 

Η απάντηση είναι ανελέητη: μόνο εάν άμεσα η Ελλάδα, έχοντας διασφαλίσει την οριστική βιωσιμότητα της οικονομίας της – όχι απλά του σημερινού χρέους της – μπορέσει να δημιουργήσει δουλειές και να τροφοδοτήσει νέο χρήμα στις φλέβες της πραγματικής οικονομίας, αυτής των ανθρώπων….

Μετά την Κυριακή ο χρόνος μετρά ανάποδα. Το πόσο μακρύς μπορεί να είναι αυτός ο χρόνος θα το προσδιορίσει η αντοχή της κοινωνίας, η οποία – καταρχήν – φαίνεται να αποδέχεται τη συνθήκη που όρισε ο Πρωθυπουργός: χρειάζομαι στην εθνική φαρέτρα να υπάρχουν ψηφισμένα το Μνημόνιο και ο προϋπολογισμός για να φέρω την οριστική λύση.

Δεν ξέρω εάν έχει προ-συνεννοηθεί ο Πρωθυπουργός με την ηγεσία των εταίρων μας όσον αφορά την εκπλήρωση των υπεσχημένων, αλλά ξέρω ότι η επαναρύθμιση του χρέους μας – που απογειώνεται ξανά εξαιτίας των έως σήμερα μνημονίων, για τα οποία ποτέ δεν υπήρξε κοινή αντίληψη εάν έφταιγε η συνταγή ή η εφαρμογή ή και τα δύο – δεν είναι καταρχήν στο πλαίσιο των υπεσχημένων, άρα πρακτικά εντάσσεται σε νέα διαπραγμάτευση.

Δεν ξέρω εάν έχουν υπάρξει προ-συνεννοήσεις σε ότι αφορά την επίλυση του προβλήματος της βιωσιμότητας, αλλά ξέρω ότι είτε το θέσουμε εμείς επίσημα είτε όχι, το θέμα έχει μπει de facto και de jure στη διελκυστίνδα μεταξύ του ΔΝΤ (επιμένω με όλες τις συνιστώσες του) και της Γερμανίας.

Δεν ξέρω τι θα πάρουμε τη Δευτέρα, τι έως τις 16/11 ή τι έως το τέλος Νοεμβρίου, αλλά ξέρω ότι όσο θα εντείνεται η συζήτηση για την επίλυση της βιωσιμότητας του χρέους μας, οι εταίροι μας, δηλαδή οι Γερμανοί θα πρέπει να εξηγήσουν στους φορολογούμενούς τους ότι τώρα θα χάσουν αληθινά χρήματα από την Ελλάδα. Γιατί έως τώρα κερδίζουν, αλλά δεν τους το έχουν πει…

Δεν ξέρω πότε οι Γερμανοί θα συναινέσουν στο κούρεμα των δανείων τους ή πως θα δομήσουν τα ενδιάμεσα εργαλεία της μείωσης επιτοκίων, των επαναγορών από τη δευτερογενή, της επιστροφής των κερδών από ΕΚΤ ή της μετακύλισης λήξεων και τι όρους θα μας θέσουν, αλλά ξέρω ότι τους τελευταίους μήνες ο Ομπάμα έτρεχε προεκλογικά και η Μέρκελ διοικούσε ενώ από χθες ο Ομπάμα διοικεί και η Μέρκελ (δηλαδή και ο Σόιμπλε) βλέπει ήδη τις εκλογές της.

Δεν ξέρω εάν η ελληνική διοικητική μηχανή παραγωγής αξιών από την αξιοποίηση κρατικών περιουσιακών στοιχείων είναι έτοιμη να προκαλέσει το αναγκαίο σοκ της επανεκκίνησης, αλλά ξέρω ότι έπρεπε να είναι από καιρό συντονισμένη και ετοιμοπόλεμη με έτοιμους φακέλους για νέα έργα, ενώ φοβάμαι ότι είναι χαλαρή, παραιτημένη και διασπασμένη σε υποσυστήματα που εμποδίζουν ακόμα και τη χαρτογράφηση του προβλήματος.

Αν συνοψίσουμε λοιπόν τι ζητείται από τον Πρωθυπουργό, θα λέγαμε ότι ο Πρωθυπουργός, έχοντας πολύ λίγο χρόνο διαθέσιμο, πρέπει να  διασφαλίσει την οριστική λύση για τη χώρα και ταυτόχρονα να προκαλέσει και εκείνο το σοκ που θα κάνει την καρδία της πραγματικής οικονομίας να χτυπήσει ξανά.

Αυτό το ζητούμενο συνοψίζει τους λόγους που αυτή η διαπραγμάτευση είναι η μητέρα των μαχών και τους λόγους που δεν θα υπάρξει έλεος από την κοινωνία εάν δεν επιτευχθεί η επανεκκίνηση της οικονομίας ακαριαία.

Μετά την Κυριακή η Κυβέρνηση και ιδιαίτερα ο Αντώνης Σαμαράς είναι υποχρεωμένος να κινηθεί από το σημείο ισορροπίας που είχε επιλέξει από τις εκλογές του Ιουνίου γιατί αλλάζει το πολιτικό του διακύβευμα.

Στο τέλος της πορείας που πρέπει να διαβεί υπάρχουν μόνο δύο εναλλακτικές θέσεις για τη χώρα: είτε θα έχει υπάρξει μια “νέα” οικονομία είτε δεν θα υπάρχει οικονομία, όχι πραγματική ούτε καν στατιστική…

Η επανα-ρύθμιση του χρέους μας (με την αναμενόμενη κόντρα, τα εργαλεία, τους όρους, κλπ) πρέπει να άρει οριστικά και αναμφισβήτητα το ρίσκο εξόδου, το οποίο στην περίπτωσή μας είναι κατά πολύ υπέρτερο ενός απλού και διαχειρίσιμου νομισματικού ρίσκου, γεγονός που συνειδητοποιεί πλήρως και η διεθνής επενδυτική κοινότητα. 

Κρίσιμη παράμετρος σε αυτό το σημείο είναι η “οριστικότητα της επανα-ρύθμισης” με προσοχή στην απόλυτη αποφυγή ημίμετρων που θα επαναλάβουν το χάος μεταξύ Ιουλίου και Οκτωβρίου 2011 όταν ο σχεδιασμός του πρώτου PSΙ αποτέλεσε αντί για την τελική λύση την απαρχή σπασμωδικών κινήσεων, πρωτίστως, στην πλάτη της Ελλάδας.

Η διασφάλιση των δημοσιονομικών συνθηκών που δεν θα ξανα-απογειώσουν το (επανα-ρυθμισμένο) δημόσιο χρέος ελπίζουμε να έχει λήξει με την ψήφιση και του φετινού προϋπολογισμού. Σε αυτό το σημείο έχοντας επανειλημμένως – και κουραστικά – διατυπώσει την άποψή μας για την δομή και την αποτελεσματικότητα του ελληνικού προγράμματος διάσωσης, ακριβώς ως προς αυτήν την παράμετρο της δημιουργίας νέων χρηματοδοτικών κενών, θα προέτρεπα να αφήναμε πλέον τον ιστορικό να κρίνει (και λέμε ιστορικό, γιατί θεωρούμε ότι ο πρόσφατος  χορός με την Τρόικα ήταν ο τελευταίος τέτοιος χορός που χόρεψε η Ελλάδα όπως την ξέρουμε) .

Η υλοποίηση του σοκ πρέπει να στοχεύσει σε συγκεκριμένα έργα υποδομών με υψηλούς πολλαπλασιαστές στο ΑΕΠ, τα οποία μπορούν – εφόσον σχεδιαστούν σωστά – να γίνουν άμεσα, διασφαλίζοντας τις πρώτες νέες άμεσες ξένες επενδύσεις και τον μηχανισμό μετάδοσης της ρευστότητας στην πραγματική οικονομία. Αυτή η παράμετρος βρίσκεται πιο κοντά στον δικό μας – εσωτερικό – έλεγχο και αξίζει να επικεντρώσουμε λίγο την προσοχή μας και σε ότι αφορά τους όρους της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών (πχ υποχρεωτική πρόβλεψη για διοχέτευση δανειακής χρηματοδότησης σε ανάπτυξη υποδομών) και σε ότι αφορά τη δομική αναδιοργάνωση και αναβάθμιση του συστήματος παραγωγής.

Στη ζωή υπάρχουν τρεις κατηγορίες ανθρώπων: οι λίγοι που δεν χρειάστηκε ποτέ να διαπραγματευτούν γιατί μπορούν να επιβάλουν τις θέσεις τους, οι πολλοί που δεν μπορούν να διαπραγματευτούν  γιατί οι “θέσεις τους” τους επιβάλλονται και κάποιοι που χρειάζεται να διαπραγματεύονται, για να συμβιβάζουν θέσεις και να διασφαλίζουν συμφέροντα.

Εάν όλοι έπρεπε να απαντήσουν στο “με τι μοιάζει μία διαπραγμάτευση” οι λίγοι θα δήλωναν “με συζήτηση”,  οι πολλοί “με σκάκι” και εκείνοι που έχουν βιώσει διαπραγματεύσεις “με πόλεμο”.  

Δυστυχώς για τη σημερινή Ελλάδα, οι τελευταίοι έχουν δίκιο. 

Η διαπραγμάτευση δεν είναι ούτε ευχάριστη συζήτηση, ούτε παρτίδα σκάκι. Είναι μία δυσάρεστη διαδικασία χωρίς κανόνες. 

Η διαπραγμάτευση εμπεριέχει σύγκρουση και χρειάζεται στρατηγική έμπνευση, τακτική δεινότητα, ισχύ και ξεκάθαρη οριοθέτηση στόχων με ελάχιστα αποδεκτά και μέγιστα δυνατά κεκτημένα. 

Κατά βάθος είναι μία άσκηση βίας στην οποία για να βγεις νικητής χρειάζεται σχέδιο, κατανόηση των συνθηκών, επιλογή του χρόνου εμπλοκής, καθαρή εικόνα της υπεροπλίας των εμπλεκομένων και έξυπνη χρήση του οπλοστασίου σου, στα σημεία ευκαιρίας που έχεις ή μπόρεσες να δημιουργήσεις. 

Αρκούν αυτά? Όχι, πάνω από όλα χρειάζεται θάρρος, δηλαδή ικανότητα να αναλαμβάνεις το κόστος των επιλογών σου και ιδίως αυτών για τις οποίες γνώριζες το κόστος τους εκ των προτέρων. Αυτό σημαίνει ηγεσία. Τότε μπορείς να κάνεις το “σωστό” που διαφέρει από το να κάνεις τα πράγματα σωστά.

Ο Αντώνης Σαμαράς έχει δείξει ότι είναι και πρέπει (για το καλό του τόπου) να παραμείνει τέτοιος πολιτικός. Γιατί τώρα θα κριθούν πολλά.

However

Από factorx στις 10/11/2012