Οι εγγενείς αδυναμίες της ευρωζώνης έχουν φανερωθεί.
Η προσπάθεια να υπάρξει μια κοινή νομισματική πολιτική, χωρίς κοινό ταμείο, απέτυχε.
Οι επενδυτές δεν ξέρουν τι παίρνουν όταν αγοράζουν ένα ιταλικό ομόλογο (το στηρίζει η Γερμανία ή όχι;).
Σήμερα γνωρίζουμε ότι πρέπει να υπάρχουν φερέγγυες πιστωτικές εγγυήσεις που να στηρίζουν τη πίστωση των υπολοίπων, αλλιώς θα υπάρχουν διαρροές, όπως αυτές που εκτροχίασαν την Ελλάδα, την Ιρλανδία, και τη Πορτογαλία, και που απειλούν την Ιταλία και την Ισπανία. Η αμοιβαιότητα του χρέους μπορεί να μην σώσει το ευρώ, αλλά χωρίς αυτήν, η ευρωζώνη δεν θα αντέξει...
Ένα πρώτο βήμα έγινε στη Σύνοδο Κορυφής της 21ης Ιουλίου, με τους ηγέτες να συμφωνούν στη μείωση των επιτοκίων των δανείων του EFSF, αναγνωρίζοντας ότι το ελληνικό χρέος είναι δυσβάσταχτο. Χρειάζονται όμως πολύ περισσότερα για να αποτραπεί η κρίση της ευρωζώνης.
Το κόστος δανεισμού παραμένει ιδιαίτερα υψηλό για αρκετές οικονομίες, και όχι μόνο αυτές στη περιφέρεια. Η προοπτική ανάπτυξης της Ισπανίας και της Ιταλίας κυμαίνεται σήμερα στο 1%, αλλά τα κόστη δανεισμού τους ξεπερνούν το 6%. Σε αντίθεση, τα σπρεντς των γερμανικών ομολόγων σημείωσαν κατακόρυφη πτώση, μειώνοντας το κόστος ιδιωτικού και δημόσιου δανεισμού.
Αυτή είναι μια συνταγή για οικονομική απόκλιση και αφερεγγυότητα στην ευρωζώνη. Και για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο χρειάζεται ένα επιτόκιο χωρίς ρίσκα. Οι ασθμαίνουσες οικονομίες χρειάζονται χαμηλό κόστος δανεισμού, αλλιώς κινδυνεύουν με οικονομικό στραγγαλισμό, και απώλεια της πολιτικής στήριξης για τη συμμετοχή τους στην ευρωζώνη.
Μόνο εφόσον είναι κοινή η έκδοση δανείων θα μπορούσαν να πέσουν τα επιτόκια και να επιτραπεί στις ασθενείς οικονομίες να συμμαζέψουν τα δημοσιονομικά τους και να οδεύσουν προς ανάπτυξη. Για αυτό, όλες οι χώρες της ευρωζώνης θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν το χρέος, εκδίδοντας ομόλογα τα οποία θα έχουν την εγγύηση όλων των χωρών μελών.
Το μόνο πρόβλημα με τα ευρωομόλογα είναι ο ηθικός κίνδυνος: Πως δηλαδή θα αποτραπούν τα δημοσιονομικά ανεύθυνα κράτη από το να εκμεταλλευτούν αρνητικά την πιστωτική αξιοπιστία των άλλων χωρών. Αυτό είναι που φοβούνται, και δικαιολογημένα, η Γερμανία και η Ολλανδία.
Μια πιθανή λύση είναι να επιτραπεί στις χώρες μέλη να εκδίδουν ευρωομόλογα έως το 60% του ΑΕΠ, και να καθίστανται υπόλογες σε περίπτωση που ξεπεράσουν το όριο αυτό. Αυτό θα έδινε στις χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος το κίνητρο να μαζευτούν δημοσιονομικά. Αν ένα τέτοιο σύστημα ίσχυε από την αρχή, μπορεί και να πετύχαινε. Τώρα όμως είναι αργά. Για μερικές οικονομίες της ευρωζώνης, ο επιπρόσθετος δανεισμός είναι απλά πολύ ασύμφορος.
Μια καλύτερη λύση θα ήταν να συσταθεί ένα νέο δημοσιονομικό σώμα που θα καθορίζει δανειστικούς στόχους για τα κράτη, μαζί με μια ευρωπαϊκή υπηρεσία που θα εκδίδει ευρωομόλογα (μέχρι κάποιου ορίου) για λογαριασμό τους.
Ποιοι θα είναι οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες; Ένας δογματικός στόχος για ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς τεσσάρων ετών, ασχέτως της θέσης της συγκεκριμένης χώρας στον κύκλο της οικονομίας, δεν θα πετύχαινε πολλά. Οι στόχοι δεν έχουν νόημα αν δεν μπορούν να επιτευχθούν. Για αυτό, οι κανόνες που θα τεθούν θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τη δημοσιονομική κατάσταση της κάθε χώρας όπως αυτή προσαρμόζεται κυκλικά, και με βάση εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ.
Το νέο δημοσιονομικό σώμα θα πρέπει να επιλεγεί πολύ προσεκτικά. Ένα συμβούλιο από 17 ανθρώπους, από κάθε χώρα της ΟΝΕ, δεν θα ήταν αποτελεσματικό, και δύσκολα θα κέρδιζε την εμπιστοσύνη των μεγάλων χωρών δανειστών. Αν το συμβούλιο απαρτίζεται μόνο από μέλη των ισχυρών κρατών, δεν θα το στήριζαν οι υπόλοιποι. Μια καλή πρόταση θα ήταν ένα ΔΣ αποτελούμενο από 9 οικονομολόγους από τα μεγάλα κράτη μέλη, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ, και τον ΟΟΣΑ.
Η ευρωζώνη δεν έχει καλό παρελθόν όσον αφορά στην επιβολή δημοσιονομικών κανόνων, και χρειάζονται αυστηρές ποινές για τους μη συμμορφούμενους. Αν μια χώρα αποκλίνει από τους δημοσιονομικούς της στόχους, θα πρέπει να της απαγορευτεί να δανείζεται επιπλέον ποσά με χαμηλά και ασφαλή από ρίσκα επιτόκια. Θα πρέπει να δανείζεται με βάση τη δική της πιστοληπτική αξιολόγηση, η οποία θα είναι απαγορευτικά υψηλή για τα δημοσιονομικά αδύναμα κράτη. Ως ένα επιπλέον κίνητρο για συμμόρφωση, θα μπορούσε να ήταν η άρνηση της ΕΚΤ να αποδεχτεί τέτοιου είδους εθνικά χρέη ως εγγυήσεις. Εναλλακτικά, η ΕΕ θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά αυτά τα ομόλογα, αναγκάζοντας τις τράπεζες που τα έχουν στα χέρια τους να διαθέτουν περισσότερα κεφάλαια.
Αυτού του είδους οι δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις και η σύσταση νέων οργάνων για την εφαρμογή τους, δεν απαιτεί αλλαγές στην ιδρυτική Συνθήκη. Και ενώ πολλές χώρες δανειστές ανησυχούν πως τα ευρωομόλογα θα αυξήσουν το κόστος του δανεισμού τους και στην ουσία θα αποτελέσουν ένα είδος δημοσιονομικής ένωσης, αργά ή γρήγορα θα αντιληφτούν ότι είναι ίσως η λιγότερο κακή λύση. Το μόνο ρίσκο είναι ότι μέχρι τότε, θα είναι ίσως πολύ αργά για να σωθεί το ευρώ από μια μερική διάσπαση. Αυτό που θα πετύχαινε σήμερα, ίσως να μην πετύχει αν εφαρμοστεί μετά από ένα εξάμηνο.
Για τις χώρες του ευρωπαϊκού πυρήνα, τα ευρωομόλογα θα ήταν μια φτηνότερη επιλογή από το να εγγυώνται τα δάνεια των αδύναμων χωρών, κάτι που στη ουσία σημαίνει να ρίχνεις καλά λεφτά επάνω στα κακά. Οι απώλειές τους θα επιβαρύνουν τα δάνεια του μηχανισμού EFSF, και θα μεγεθυνθούν περαιτέρω αν κάποιες από τις χώρες που χρωστάνε φύγουν από την ευρωζώνη και κηρύξουν στάση πληρωμών στα χρέη τους.
S.A.-Project Syndicate
http://www.project-syndicate.org/commentary/tilford2/English
Antinews Σχόλιο:
α) Μιλάει καθαρά για “κοινό ταμείο”. Ερώτηση: Θέλουμε κοινό ταμείο με τους λοιπούς Ευρωπαίους; Στο κοινό ταμείο θα κάνουμε τόσο κουμάντο, όσο κάνουμε σήμερα στην Ε.Ε. Το θέλουμε; Αν π.χ. αύριο μας επιτεθεί η Τουρκία και ο Ολλανδός, με τον Σουηδό και τον Άγγλο μπλοκάρουν την αμυντική μας προσπάθεια, τι θα τους απαντήσουμε; Ότι δεν το είχαμε σκεφτεί πριν αποφασίσουμε το κοινό ταμείο;
β) Το άρθρο περιέχει μια σειρά από επιχειρήματα τα οποία δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Π.χ. Γιατί να τίθεται θέμα εγγύησης του ιταλικού ομολόγου από τη Γερμανία; ΔΕΝ τίθεται και ποτέ δεν τέθηκε. Μια από τις προϋποθέσεις που είχαν τεθεί για το ευρώ ήταν να προσεγγίσουν τα μακροπρόθεσμα επιτόκια. Δηλαδή: να συγκλίνει η εμπιστοσύνη προς τα κράτη που θα αποτελούσαν το ευρώ. Δούλεψαν όλα τα κράτη σκληρά και το κατάφεραν. Πρώτα πέτυχε αυτό και μετά πήγαμε στο ευρώ. Όχι αντίστροφα. Αυτή η απλή αλήθεια διαστρέφεται στο άρθρο, πιθανότατα όχι τυχαία.
γ) Τα κλασικά οικονομικά προβλέπουν μόνον μία περίπτωση αποτυχίας του κοινού νομίσματος: Το ασυμμετρικό σοκ σε επιμέρους οικονομίες. Π.χ., μια έντονη σε οικονομικές επιπτώσεις φυσική καταστροφή (π.χ., εάν είχε συμβεί κάτι αντίστοιχο με τη Φουκουσίμα). Σήμερα έχουμε ένα είδος ασυμμετρικού σοκ μέσω της επέκτασης της κρίσης σε μερικές μόνον οικονομίες, αλλά όχι όλες. Ενώ όμως οι δάσκαλοί μας στα οικονομικά μας μάθανε ότι ΑΥΤΟ θα είναι το βασικό πρόβλημα του ευρώ, κανένας δεν το αντιμετωπίζει σήμερα ως τέτοιο – ενώ είναι! (έστω και αν κατά τη γνώμη μου πρόκειται για τεχνητό ασυμμετρικό σοκ). Γιατί;;; Και μόνον που δεν τίθεται το θέμα σε αυτό το επίπεδο για να λυθεί σε αυτό το επίπεδο, είναι από μόνο του εξαιρετικά ύποπτο και δείχνει ότι κάτι άλλο συμβαίνει.
δ) Το άρθρο λέει πολύ καθαρά ότι στα “κακά” κράτη θα πρέπει να απαγορευθεί το ευρωομόλογο και, με λίγα λόγια, θα πρέπει να είναι πολύ αυστηροί οι δημοσιονομικοί κανόνες. Εύκολα μπορεί να διαβάσει κανείς πίσω από τις γραμμές καινούργιες απρόσωπες και χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανέναν τρόικες – μόνιμες αυτή τη φορά – καινούργια μνημόνια – μόνιμα αυτή τη φορά, καινούργιες αφόρητες πιέσεις κάθε φορά που είναι να εκδοθεί ένα ευρωομόλογο.
ε) Πασχίζω να αντιληφθώ την οικονομολογική λογική με την οποία ο Πρόεδρος της ΝΔ υιοθέτησε την πρόταση για το ευρωομόλογο. Πολιτιά μπορώ να αντιληφθώ τη λογική του (αναζήτηση διεθνών συμμαχιών για τη χώρα). Οικονομολογικά, όμως, δεν μπορώ. Ως ικανότατος οικονομολόγος ο ίδιος, θα μπορούσε να προβληματιστεί για τις οικονομικές και δημοσιονομικές επιπτώσεις του ευρωομολόγου. Τον ικανοποιούν; Αν ναι, ας συνεχίσει να το στηρίζει. Αν όχι, ίσως είναι καλύτερα να βρει έναν εύσχημο τρόπο να εγκαταλείψει τη θέση για το ευρωομόλογο και να υιοθετήσει έναν στόχο που θα μας βοηθήσει πιο ρεαλιστικά να βγούμε από το σημερινό τέλμα.
Θα μπορούσε ίσως να μιλήσει για “ευρωομόλογο με το σωστό περιεχόμενο” και να ζητήσει κάτι διαφορετικό από αυτό που προτείνει το άρθρο και που είναι ο σχεδιασμός των εμπνευστών του ευρωομολόγου.
Κάτι δηλαδή που να αποτελεί ένα είδος απροϋπόθετης βοήθειας και όχι μια νέα οικονομική μέγγενη εις βάρος της χώρας.