Κέντρο Βάρους, εκεί που πονάει ο αντίπαλος

Η φράση στο σχόλιο τού αναγνώστη μας ΔΓΠ: "Μας χτύπησαν εκεί που ήταν η δύναμή μας, βρώμισαν την ψυχή μας..." επί τής τελευταίας μας ανάρτησης σχετικά με τό "Χριστός Ανέστη" στα Ρωσσικά γήπεδα, μας δίνει την ευκαιρία να ασχοληθούμε λίγο με τό μεγαλειώδες έργο τής στρατιωτικής ιδιοφυΐας Φον Κλαούζεβιτς, και ειδικότερα με την έννοια τού "Κέντρου Βάρους" που εισάγει. 

Φαίνεται πως στον πόλεμο που μας γίνεται, οι "αντίπαλοι" μάς έχουν μελετήσει διεξοδικότατα, έχουν ανακαλύψει και ορίσει το Κέντρο Βάρους μας (όπως ακριβέστατα περιγράφεται από τό Δόγμα Κίσσιγκερ) και εκεί ακριβώς συγκεντρώνουν τό σύνολο τής ισχύος προσβολής τους: 

Στην Εθνική και πολιτιστική μας συνείδηση και συνοχή...
Όσοι πάλι αναγνώστες απορρίπτουν εκ προοιμίου τίς "θεωρίες συνωμοσίας" ας μην μπούν στον κόπο να διαβάσουν το παρακάτω άρθρο. 

Πλην αυτό οδηγεί σαφώς για τον υποψιασμένο Έλληνα στήν συσχέτιση τής σοβαρότατης θεωρίας του Κλαούζεβιτς με τα όσα βιώνουμε εσχάτως, και μπορεί να φωτίσει μιαν εξήγηση μέσα από αυτήν.

ΕΝΑΛΙΟΣ ΘΗΡ

του Παναγιώτη Μαυρόπουλου, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΙΟΥΛΙΟΣ 2008

Το Κέντρο Βάρους (Center of Gravity), μια από τις πλέον δημοφιλείς στρατιωτικές αρχές, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά μεταφορικά από τον μεγάλο Πρώσο θεωρητικό και φιλόσο­φο του πολέμου Καρλ φον Κλαούζεβιτς (Carl von Clausewitz), στο έργο του «Περί Πολέμου» («On War»). Όμως, η έννοια του Κέντρου Βά­ρους προϋπήρχε της εποχής του Κλαούζεβιτς, ενώ σήμερα π μελέτη του αποκτά κρίσιμη ση­μασία, ειδικά σε περιπτώσεις διενέξεων όπως η ελληνοτουρκική.

Ψήγματα της έννοιας του Κέντρου Βά­ρους συναντάμε στο έργο του Σουν Τζου «Η Τέχνη του Πολέμου»1, και ακόμη πε­ρισσότερα στο έργο του σύγχρονου του Κλαούζεβιτς θεωρητικού του πολέμου Αντουάν Ανρί ντε Ζομινί, «Η Τέχνη του Πολέμου»2. Πέραν όμως των θεωρητικών, ο τρόπος ενέργειας διασήμων στρατηγών (Μέγας Αλέξανδρος) της προ Κλαούζεβιτς εποχής καταδεικνύει ότι η έννοια του Κέντρου Βάρους ενυπήρχε πάντοτε στη στρατιωτική σκέψη. Τα βασικά χαρακτηριστικά του Κέντρου Βάρους, όπως τα διατύπωσε ο Κλαούζεβιτς, είναι τα παρακάτω:

1. Στην ιδανική περίπτωση υπάρχει ένα Κέντρο Βάρους για κάθε αντιμα­χόμενο, χωρίς όμως να αποκλείεται η ύπαρξη περισσότερων.

2. Ο αριθμός των Κέντρων Βάρους εξαρτάται από την κατανομή ισχύος στα κράτη των αντιμαχομένων και από την κατάσταση στο θέατρο των επιχει­ρήσεων.

3. Το Κέντρο Βάρους μπορεί να είναι οι Ένοπλες Δυνάμεις, η πρωτεύουσα του κράτους ή οι ψυχικές δυνάμεις.

4. Το Κέντρο Βάρους είναι πηγή ισχύος.

5. Η πολεμική προσπάθεια πρέπει να συγκλίνει στο Κέντρο Βάρους του αντιπάλου.

6. Δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ στρατηγικού, επιχειρησιακού και τακτι­κού Κέντρου Βάρους.

Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυσή μας, θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι δεν είναι υποχρεωτικό να υιοθετήσουμε τις απόψεις του Κλαούζεβιτς, οι οποίες αναπτύχθηκαν πριν δύο αιώνες, σε ένα πολιτισμικό και στρατιωτικό περιβάλλον το οποίο δεν υπάρχει πια. Στην περίπτω­ση που αποφασίσουμε να υιοθετήσουμε την έννοια του Κέντρου Βάρους, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το βασικό ερώτη­μα του εάν η έννοια έχει ισχύ σήμερα, έχει ήδη απαντηθεί θετικά στην πράξη: το Κέντρο Βάρους αποτελεί σήμερα τον ακρογωνιαίο λίθο της σχεδίασης και διεξαγωγής του πολέμου και των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Όμως και πάλι, θα πρέπει να αποφασίσουμε εάν θέλουμε να ακολουθήσουμε αυστηρά τις αρχές του Κλαούζεβιτς (οπότε θα απαιτηθεί η προ­σεκτική μελέτη και κατανόηση του έργου του ως συνόλου) ή εάν θέλουμε να τις εξετάσουμε υπό το πρίσμα των αλλαγών οι οποίες έχουν επέλθει στη στρατιωτική σκέψη και το περιβάλλον από τα 1832 έως σήμερα (γεγονός που αποτελεί πραγματικά μια διανοητική πρόκληση).

Ο κρίσιμος ρόλος της ανάλυσης του Κέντρου Βάρους δεν θα μπορούσε να υπογραμμιστεί καλύτερα από την αμε­ρικανική σχολή στρατιωτικής σκέψης: «Ο προσδιορισμός του στρατηγικού Κέντρου Βάρους και των κρίσιμων αδυναμιών του εχθρού είναι απολύ­τως ουσιαστικός για τη σαφήνεια της αποστολής, τον προσανατολισμό των προσπαθειών, και τελικά για τη δημι­ουργία συντονισμένων αποτελεσμά­των στη χρήση των δυνάμεων. Στην πράξη, η λεπτομερής επιχειρησιακή σχεδίαση δεν πρέπει να ξεκινάει πριν τον προσδιορισμό του Κέντρου Βάρους του αντιπάλου»3.

Το Κέντρο Βάρους αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της διαδικασίας επιχειρησιακής σχεδίασης. Παρέχει ένα σημεία στο χωροχρόνο, το οποίο βοηθάει στον προσανατολισμό του έργου της επιχειρησιακής σχεδίασης του διοικητή και του επιτελείου του, και στον προσανα­τολισμό των διαθέσιμων πόρων. Η οπτική του πολέμου από τη σκοπιά του Κέντρου Βάρους μας βοηθάει να δούμε ότι μερικές αδυναμίες του εχθρού είναι ενδιαφέρου­σες, αλλά δεν αξίζει να διατεθούν προς αυτές οι ούτως ή άλλως περιορισμένοι πόροι, διότι δεν κατευθύνονται στο στόχο (Κέντρο Βάρους) και δεν επιτυγχάνουν αποφασιστικά αποτελέσματα.

Ορισμός

Το Κέντρο Βάρους είναι ένα στοιχείο το οποίο έχει την ιδιότητα να συγκρατεί μεταξύ τους όλα τα επιμέρους στοιχεία ενός εκ των αντιμαχομένων. Πέραν αυτού, το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του είναι ότι η καταστροφή ή η εξουδετέρωσή του προκαλεί την ήττα του αντιπάλου ή τουλάχιστον αποτελεί ένα αποφασιστικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή. Κατά συνέπεια, δύο είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να φέρει ένα στοιχείο για να μπορεί να θεωρηθεί Κέντρο Βάρους:

* Να λειτουργεί ως συνεκτικός ιστός των δυνατοτήτων του αντιπάλου

* Η καταστροφή ή η εξουδετέρωσή του να επιφέρει την κατάρρευση, και κατά συνέπεια την ήττα του αντιπάλου.

Κάθε χαρακτηριστικό γνώρισμα του αντιπάλου (γεωγραφικό, ψυχικό ή άλλο), το οποίο υπακούει στους δύο προανα­φερθέντες κανόνες μπορεί άφοβα να χαρακτηριστεί ως Κέντρο Βάρους.

Αν και πιστεύουμε ότι η έννοια του Κέντρου Βάρους γίνεται καλύτερα κατανοητή μέσω των χαρακτηριστικών που του αποδίδονται και των διευκρινή­σεων που παρέχονται στη συνέχεια του άρθρου, για τη διευκόλυνση της περαιτέ­ρω μελέτης και την ύπαρξη ενός σημείου αναφοράς, θα επιχειρηθεί ένας ορισμός, αρκετά γενικός ώστε να μην περιορίζει την ελευθερία σκέψης του αναγνώστη. Έτσι, λοιπόν, θεωρούμε ότι «το Κέντρο Βάρους είναι ένα (φυσικό ή ψυχικό) κεντρικό χαρακτηριστικό της δομής του αντιπάλου, η προσβολή του οποίου επιφέρει αποφασιστικό αποτέλεσμα και, ιδανικά, την ήττα του». Ο προσδιορισμός του Κέντρου Βάρους, τόσο του δικού μας όσο και του αντιπάλου, εξαρτάται από διάφορους παράγοντες οι οποίοι θα εξεταστούν στη συνέχεια.

Συνοχή του αντιπάλου

Η ύπαρξη ενός κεντρικού χαρακτη­ριστικού στη δομή του αντιπάλου, ή γενικότερα ενός συστήματος, προϋποθέ­τει ότι αυτός διαθέτει επαρκή ενότητα ή συνοχή, έτσι ώστε να ενεργεί ως σύνολο. Τα επιμέρους υποσυστήματα τα οποία συγκροτούν το σύστημα του αντιπάλου θα πρέπει να αλληλεξαρτώνται, έτσι ώστε η ενέργεια επάνω σε ένα από αυτά να έχει κάποια επίπτωση, σε κάποιο βαθμό, και στα άλλα. Όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η αλληλεξάρτηση, τόσο πιο συμπαγές είναι το σύστημα, και κατά συνέπεια τόσο πιο δύσκολη η διάσπασή του. Εάν όμως προσδιοριστεί το Κέντρο Βάρους του συστήματος, η καταστροφή του προκαλεί εξ ορισμού τη διάσπασή του. Όταν δεν υπάρχει συνοχή μεταξύ των υποσυστημά­των, ο εντοπισμός ενός κεντρικού χαρα­κτηριστικού της συνολικής δομής γίνεται ιδιαίτερα δύσκολος. Στις περιπτώσεις αυ­τές, το πιθανό Κέντρο Βάρους βρίσκεται σε ένα ανώτερο, πιο αφηρημένο επίπεδο, και τελικά σε αυτό των ψυχικών-ιδεολο γικών χαρακτηριστικών, όπως «η θέληση του αντιπάλου για πόλεμο».

Η συνοχή (ή η έλλειψη της) του αντιπά­λου σχετίζεται άμεσα με τη δομή εξουσίας του, η οποία επηρεάζει αποφασιστικά την ύπαρξη και το είδος του Κέντρου Βάρους, Έτσι, στις περιπτώσεις δικτατορικών καθεστώτων, το Κέντρο Βάρους μπορεί με σχετική βεβαιότητα να ταυτιστεί με την ηγετική ομάδα ή με τον ίδιο το δικτάτορα. Από την άλλη πλευρά, τα δημοκρατικά καθεστώτα, παρόλο που σε στιγμές κρί­σης μπορεί να διαθέτουν ισχυρές ηγεσίες (όπως, για παράδειγμα, ήταν ο Τσόρτσιλ), διαθέτουν μηχανισμούς χάρη στους οποίους δεν εκθέτουν τον εαυτό τους σε τέτοιες κρίσιμες αδυναμίες. Γενικά, όταν η δομή εξουσίας του αντιπάλου είναι συγκε­ντρωτική, τότε το σημείο που αναζητάμε βρίσκεται στα ανώτατα επίπεδα διοίκησης και είναι φυσικό (πολύ συγκεκριμένο και εύκολο στην κατανόηση), ενώ στην περί­πτωση των αποκεντρωτικών διοικήσεων, ο εντοπισμός του Κέντρου Βάρους (εάν υπάρχει) είναι ιδιαίτερα δύσκολος.

Ο τρόπος ανάπτυξης μιας χώρας επηρεάζει επίσης την ύπαρξη και το είδος του Κέντρου Βάρους. Η μονομερής ή η γεωγραφικά ανισομερής ανάπτυξη μιας χώρας διευκολύνει τόσο τον εντοπισμό του Κέντρου Βάρους όσο και την προ­σβολή του, και την εκθέτει σε εύκολη ήττα σε περίπτωση πολέμου. Αντίθετα, η ισορροπημένη και γεωγραφικά ισομερώς κατανεμημένη ανάπτυξη δυσχεραίνει τον εντοπισμό του Κέντρου Βάρους. Ως γενικό κανόνα, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι όσο πιο ανεπτυγμένη είναι μια χώρα, τόσο δυσκολότερος είναι ο εντοπισμός του Κέντρου Βάρους της,

Στο σύστημα εξουσίας της Περσικής Αυτοκρατορίας την εποχή της εκστρατεί­ας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι το κέντρο από όπου εκπορεύονταν όλες οι εξουσίες ήταν ο Δαρείος, Από την άλλη πλευρά, είναι προφανές ότι ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν το Κέντρο Βάρους στη δική του δομή εξουσίας1. Η εξουδετέρωση των δύο αυτών ηγετών θα επέφερε την κατάρρευση των αντιστοίχων δομών εξουσίας, και κατά συνέπεια τη διάλυση των αντίστοι­χων αυτοκρατοριών, όπως ακριβώς και συνέβη.

Σε ένα άλλο παράδειγμα, στην προ αμερικανικής εισβολής εποχή στο Ιράκ, η δομή εξουσίας που είχε εγκαταστήσει ο Σαντάμ Χουσέιν, τον καθιστούσε τη μο­ναδική πηγή εξουσίας, και κατά συνέπεια το Κέντρο Βάρους του Ιράκ, Η νίκη των Αμερικανών προϋπέθετε την, καθ’ οιονδή­ποτε τρόπο, εξουδετέρωσή του, γεγονός το οποίο είχε εγκαίρως προσδιοριστεί, όπως φαίνεται από την εξέλιξη των επιχει­ρήσεων, πρώτα με την ανεπιτυχή επιχεί­ρηση «αποκεφαλισμού» («Decapitation») η οποία προηγήθηκε της επιχείρησης «Iraqi Freedom», και, δεύτερον, με την ταχεία προέλαση στη Βαγδάτη και την προσωρινή παράκαμψη ισχυρών σημείων αντίστασης Στην περίπτωση αυτή βέβαια δεν εντοπίστηκε αμέσως ο Σαντάμ Χουσέ­ιν, αλλά ουσιαστικά εξουδετερώθηκε ως κέντρο εξουσίας.

Ένα παράδειγμα έλλειψης συνοχής είναι η δομή εξουσίας της οργάνω­σης Αλ Κάιντα. Είναι γνωστό ότι η Αλ Κάιντα είναι οργανωμένη σε αποκε­ντρωμένες, αυτοδύναμες, ολιγομελείς ομάδες οι οποίες ενεργούν αυτόνομα, οι δεσμοί μεταξύ των οποίων, καθώς και αυτών με τον θεωρούμενο ηγέτη της οργάνωσης Οσάμα Μπιν Λάντεν, είναι χαλαροί. Στην περίπτωση αυτή, η εξάλειψη μιας ομάδας δεν έχει ουσιαστική επίπτωση στην ύπαρξη και τη λειτουργία των υπόλοιπων. Η δομή εξουσίας (αυ­τονομία των ομάδων) δεν επιτρέπει τον προσδιορισμό ενός κεντρικού χαρακτη­ριστικού, η προσβολή του οποίου θα είχε αποφασιστική επίδραση στην ύπαρξη και τη λειτουργία της. Μπορούμε λοιπόν να συμπεράνουμε ότι στην περίπτωση της Αλ Κάιντα δεν υπάρχει Κέντρο Βάρους;

Πριν αποφανθούμε οριστικά, θα πρέπει να προχωρήσουμε σε ένα ανώτερο, πιο αφηρημένο επίπεδο, αυτό των ψυχικών- ιδεολογικών χαρακτηριστικών. Αυτό που συγκρατεί τις επιμέρους ομάδες μεταξύ τους, έτσι ώστε να εμφανίζονται κάτω από ένα κοινό όνομα, είναι η πεποίθηση των μελών τους ότι ο μουσουλμανικός κόσμος αδικείται από τον δυτικό, οι χώρες του οποίου εκμεταλλεύονται τον πλούτο των μουσουλμανικών χωρών. Η πεποίθηση αυτή, η οποία αποτελεί το συνεκτικό τους ιστό, είναι ουσιαστικά το Κέντρο Βάρους της οργάνωσης.

Πολιτικός σκοπός και είδος πολέμου

Ο πόλεμος δεν είναι μια αυθύπαρκτη δραστηριότητα, ήτοι δεν διεξάγεται ως αυτοσκοπός. Κανένας, έχοντας «σώας τας φρένας», δεν θα προσέφευγε στη δολοφονία ανθρώπων, τη δαπάνη πόρων και τη δυστυχία, απλώς και μόνα για την ευχαρίστησή του. Όπως για πρώτη φορά διατυπώθηκε από τον Κλαούζεβιτς, ο πόλεμος είναι ένα μέσον της πολιτικής για την επίλυση μιας κρίσης5. Υπό αυτή την έννοια, ο πόλεμος είναι μια απολύ­τως πολιτική πράξη. Αποφασίζεται και διεξάγεται σε κυβερνητικό επίπεδο, και μπορεί μεν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις να αποτελούν την αιχμή του δόρατος, όμως το γενικότερο πλαίσιο περιλαμβάνει δραστηριότητες (οικονομικές, διπλωματι­κές και άλλες) τις οποίες, εάν η κυβέρνηση δεν μπορεί να διεξάγει με επιτυχία, τότε ο πόλεμος είναι καταδικασμένος σε αποτυ­χία. Η κυβέρνηση, υποκείμενη στη λογική και συνεκτιμώντας το κόστος, προσδιορί­ζει το τι ακριβώς θέλει να επιτύχει με την προσφυγή στον πόλεμο, ήτοι τον πολιτικό σκοπό του. Με δεδομένο και σαφή τον πολιτικό σκοπό του πολέμου, μπορεί πλέον να προσδιοριστεί ο στρατιωτικός σκοπός του, η κατάλληλη στρατιωτική στρατηγική, και στη συνέχεια, μέσω της επιχειρησιακής σχεδίασης, να καταρτιστεί το σχέδιο του πολέμου. Όλα τα παρα­πάνω προκύπτουν από, και σχετίζονται στενά με, τον πολιτικό σκοπό του πολέμου. Αποτυχία συσχέτισης της στρατιω­τικής στρατηγικής και των επακόλουθων πολεμικών επιχειρήσεων (σχεδίων) με τον πολιτικό σκοπό ταυ πολέμου συνιστά θεμελιώδες σφάλμα και την απόλυτη συνταγή αποτυχίας.

Εάν λοιπόν το κριτήριο της προσφυγής στον πόλεμο είναι η ταχεία επίλυση της κρίσης με το μικρότερο δυνατό κόστος και ρίσκο, τότε ο προσδιορισμός του σημείου του αντιπάλου στο οποίο πρέπει να κατευθυνθεί η πολεμική προσπάθεια αποκτά θεμελιώδη σημασία. Και αυτό επειδή η ύπαρξη ενός τέτοιου σημείου, στο οποίο θα επικεντρωθεί η στρατιωτική προσπάθεια, θα επιταχύνει την επίλυση της κρίσης. Όταν βέβαια προσδιοριστεί ένα τέτοιο σημείο, ο τρόπος προσβολής του μπορεί και πρέπει να περιλαμβάνει το συνδυασμό όλων των παραγόντων ισχύος του κράτους.

Όπως προαναφέρθηκε, ο πολιτικός σκοπός του πολέμου καθορίζει άμεσα το είδος του πολέμου, και αυτός με τη σειρά του τα μέσα που απαιτούνται για τη διεξαγωγή του. Από την άποψη αυτή, ο πόλεμος μπορεί να είναι ολοκληρωτικός (total ή absolute war) ή περιορισμένος (limited war). Τα δύο αυτά είδη του πο­λέμου μπορούν να συνυπάρχουν σε μία και μόνη σύγκρουση. Ένας πόλεμος που για τον έναν εκ των αντιμαχομένων είναι περιορισμένος (όπως ο πόλεμος του Βιετ­νάμ για τους Αμερικανούς), για τον άλλον μπορεί να είναι ολοκληρωτικός (όπως ο ίδιος πόλεμος για τους Βιετναμέζους).

Από τη στιγμή που έχει αποφασι­στεί η προσφυγή στον πόλεμο και έχει καθοριστεί ο πολιτικός σκοπός του πο­λέμου (και σε άμεση σχέση με αυτόν, το είδος του πολέμου), ο προσδιορισμός του Κέντρου Βάρους των αντιμαχομέ­νων μπορεί να γίνει μέσα από μια λο­γική επεξεργασία των δεδομένων της συγκεκριμένης περίπτωσης. Οποιαδή­ποτε αλλαγή του πολιτικού σκοπού του πολέμου επιβάλλει την αναθεώρηση του είδους του πολέμου, και κατά συνέ­πεια του Κέντρου Βάρους.

Για την κατανόηση της σχέσης του πολιτικού σκοπού του πολέμου με το Κέντρο Βάρους, θα χρησιμοποιήσουμε ως παραδείγματα τους δύο πολέμους του Περσικού Κόλπου, του 1991 και του 2003.

Στον πρώτο πόλεμο (1991), οι αντίπα­λοι ήταν από τη μια πλευρά το Ιράκ, και από την άλλη μια «συμμαχία προθύμων» με ηγέτιδα δύναμη τις ΗΠΑ. Ο πολιτικός σκοπός του πολέμου, όπως αυτός καθορί­στηκε από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, ήταν;

* Η απόσυρση των ιρακινών δυνάμεων από το Κουβέιτ.

* αποκατάσταση της νόμιμης κυβέρ­νησης του Κουβέιτ.

* Η διασφάλιση της ασφάλειας και της σταθερότητας στην περιοχή του Περσι­κού Κόλπου6.

Είναι αυτονόητο ότι για τη «συμμα­χία των προθύμων» ο πόλεμος ήταν περιορισμένος. Όμως, και για το Ιράκ ο πόλεμος ήταν περιορισμένος, δεδομένου ότι η συμμαχία δεν αποσκοπούσε στην εισβολή και την κατάληψή του. Με δεδο­μένο τον πολιτικό σκοπό και το είδος του πολέμου, ο στρατιωτικός διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων, στρατηγός Νόρ­μαν Σβάρτζκοπφ, του Στρατού των ΗΠΑ, προσδιόρισε το Κέντρο Βάρους του αντι­πάλου ως «…εκείνο το χαρακτηριστικό το οποίο εάν καταστρέψεις, καταστρέφεις τη δυνατότητά του (του εχθρού] να διεξάγει τον πόλεμο. Το πρώτο Κέντρο Βάρους είναι ο ίδιος ο Σαντάμ Χουσέιν εξαιτίας της απόλυτα συγκεντρωτικής δομής εξου­σίας, Δεν εννοώ να τον δολοφονήσουμε. Εννοώ να του στερήσουμε τη δυνατό­τητά του να λειτουργεί. Δεύτερο Κέντρο Βάρους είναι η Προεδρική Φρουρά. Και τρίτο, οι χημικές, βιολογικές και πυρηνικές δυνατότητες [του Σαντάμ]7».

Με βάση τα λόγια του στρατηγού Σβάρτζκοπφ, καταλήγουμε στη διαπίστω­ση πως το γεγονός ότι ο πολιτικός σκοπός του πολέμου επιτεύχθηκε χωρίς τη δο­λοφονία του Σαντάμ Χουσεΐν, ή έστω την απομάκρυνσή του από την εξουσία, απο­τελεί την τέλεια απόδειξη ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν δεν ήταν το Κέντρο Βάρους.

Ο δεύτερος πόλεμος του Περσικού Κόλπου (2003) μπορεί να θεωρηθεί ως μία παραλλαγή του πρώτου. Οι αντίπα­λοι ήταν ουσιαστικά οι ίδιοι και το ίδιο ισχύει και για το θέατρο του πολέμου. Όμως, αυτή τη φορά, ο πολιτικός σκοπός του πολέμου ήταν «η απομά­κρυνση του Σαντάμ Χουσεΐν από την εξουσία και η αντικατάστασή του από μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνη­ση». Με βάση τον διαφοροποιημένο σκοπό, το είδος του πολέμου για μεν τις ΗΠΑ παρέμεινε το ίδιο (περιορισμέ­νος), για δε το Ιράκ έγινε πλέον θέμα επιβίωσης του καθεστώτος, και κατά συνέπεια ο πόλεμος ήταν ολοκληρωτι­κός. Σύμφωνα με τα νέα δεδομένα, το Κέντρο Βάρους άλλαξε. Αναμφίβολα, τη φορά αυτή το εμπόδιο για την επίτευξη του πολιτικού σκοπού του πολέμου ήταν ο Σαντάμ Χουσεΐν, η εξουδετέρωση του οποίου θα επέφερε γρήγορα και αποφα­σιστικά το τέλος της κρίσης. Πράγματι, η εξουδετέρωση του Σαντάμ Χουσεΐν, έστω και εάν βρισκόταν στη ζωή, επέφερε την κατάρρευση του συστήματος εξουσίας και την ήττα του Ιράκ, αδιάψευστο κριτή­ριο του γεγονότος ότι, στη συγκεκριμένη σύγκρουση, αυτός ήταν το πραγματικό Κέντρο Βάρους του Ιράκ.

Επίπεδα πολέμου

Τα επίπεδα πολέμου, ήτοι της σχεδία­σης και της διεξαγωγής των πολεμικών επιχειρήσεων, είναι τρία: το στρατηγι­κό, το επιχειρησιακό και το τακτικό. Σε γενικές γραμμές, το στρατηγικό επίπεδο αφορά στο πολιτικοστρατιωτικό επίπεδο, στο οποίο καθορίζεται ο στρατιωτικός σκοπός του πολέμου και σχεδιάζεται η εμπλοκή των Ενόπλων Δυνάμεων σε αυ­τόν, το επιχειρησιακό επίπεδο είναι αυτό στο οποίο σχεδιάζονται οι εκστρατείες και το τακτικό αυτό στο οποίο σχεδιάζονται και διεξάγονται οι μάχες.

Στο στρατηγικό επίπεδο, ο εχθρός, θεωρούμενος ως ένα σύνολο (σύστη­μα), διαθέτει ένα Κέντρο Βάρους, με την έννοια της συνεκτικής δύναμης των επιμέρους υποσυστημάτων. Στο επίπεδο αυτό, το Κέντρο Βάρους μπορεί να είναι αφηρημένο (ψυχικό) ή συγκεκριμένο (ηγέτης, πρωτεύουσα, Ένοπλες Δυνάμεις). Εάν προσδιοριστεί σωστά, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η καταστροφή ή εξουδετέρωσή του θα επιφέρει την ήττα ή θα αποτελέσει τουλάχιστον ένα αποφασιστι­κό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή.

Ας υποθέσουμε τώρα ότι υπάρχουν περισσότερα του ενός θέατρα επιχει­ρήσεων, και κατά συνέπεια ισάριθμοι επιχειρησιακοί διοικητές, στους οποίους έχουν ανατεθεί αντίστοιχες αποστολές. Θα μπορούσαμε τότε να θεωρήσουμε ότι για κάθε θέατρο επιχειρήσεων, και κατά συνέπεια για κάθε αντίστοιχο διοικητή, υπάρχει ένα Κέντρο Βάρους του οποίου η καταστροφή ή εξουδετέρωση, σύμφωνα με τον ορισμό μας, θα επιφέρει την ήττα του αντιπάλου στο αντίστοιχο θέατρο επιχειρήσεων.

Με την ίδια λογική, προχωρώντας στο τακτικό επίπεδο, κάθε διοικητής μπορεί να προσδιορίσει ένα Κέντρο Βάρους του αντιπάλου τον οποίο καλείται να αντιμε­τωπίσει. Συνεχίζοντας την ανάλυσή μας και παρά το γεγονός ότι τα γενικώς παρα­δεκτά επίπεδα πολέμου είναι τρία, τίποτα δε μας εμποδίζει να προχωρήσουμε μέχρι τους διοικητές των μικρών κλιμακίων και να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι Κέντρα Βάρους υπάρχουν ακόμα για κάθε ομάδα Πεζικού η οποία συμμετέχει στον αγώνα. Αυτό βέβαια θα ήταν κάτι που θα απαξίωνε πλήρως την έννοια του Κέντρου Βάρους. Άρα, υπάρχει κάποιο όριο στα επίπεδα πολέμου, για τα οποία απαιτείται ο προσδιορισμός Κέντρων Βάρους έτσι ώστε η έννοια του να είναι πραγματικά χρήσιμη στη διαδικασία σχεδίασης και διεξαγωγής του πολέμου.

Η διάκριση του Κέντρου Βάρους ανά επίπεδο πολέμου υποδηλώνει ανεξάρτη­τη ύπαρξη επιπέδων πολέμου, γεγονός που αντιβαίνει στη γενική αντίληψη ότι ο πόλεμος είναι μια γενική προσπάθεια σε κρατικό επίπεδο για την επιβολή της θέλησής μας στον αντίπαλο. Η διάκρι­ση του πολέμου σε επίπεδα είναι μια προσέγγιση η οποία διευκολύνει μεν τη διεξαγωγή του, τα επίπεδα του όμως δεν είναι ούτε διακριτά ούτε και ανεξάρτητα, και κατά συνέπεια η ύπαρξή τους μπορεί να θεωρηθεί τεχνητή. Στα κατώτερα επί­πεδα πολέμου δεν υπάρχει η απαιτούμενη ανεξαρτησία και αυτονομία: κάθε επίπεδο είναι συνέχεια του αμέσως προϊσταμένου του και συνεισφέρει σε αυτό.

Η καταστροφή ή η εξουδετέρωση ενός Κέντρου Βάρους στο τακτικό επίπεδο (εάν υπάρχει) επιτυγχάνει μεν αποφασιστικό αποτέλεσμα, οι επιπτώσεις όμως επί του αντιπάλου περιορίζονται σε τοπικό επίπε­δο. Παρά τον περιορισμό τους σε τοπικό επίπεδο, οι επιπτώσεις αυτές συμβάλ­λουν στην εξασθένηση του αντίστοιχου Κέντρου Βάρους στο αμέσως ανώτερο επίπεδο, το επιχειρησιακό, και αυτό με τη σειρά του στο αντίστοιχο του στρατηγι­κού επιπέδου, γεγονός το οποίο αποτελεί και τη βάση της θεωρίας της Έμμεσης Προσέγγισης.

Παρότι η προσβολή του Κέντρου Βάρους στο επιχειρησιακό ή το τακτικό επίπεδο συνεισφέρει στην τελική νίκη, δεν επιφέρει την ήττα του αντιπάλου, ο οποίος διαθέτει περιθώρια αντίδρασης. Τα περιθώρια αυτά είναι μεγαλύτερα όσο ο αντίπαλος αποτελεί ένα συγκροτημέ­νο σύστημα με καλή συνοχή, οπότε οι δυσμενείς επιπτώσεις της καταστροφής ή της εξουδετέρωσης του ενδεχόμενου Κέντρου Βάρους του τακτικού επιπέδου καλύπτονται από την προστατευτική ομπρέλα του «προϊσταμένου Κέντρου Βάρους», και τελικά του Κέντρου Βάρους του αντίστοιχου στρατηγικού επιπέδου.

Συμπερασματικά, σε κανένα σημείο της διαδικασίας σχεδίασης και διεξαγωγής του πολέμου, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι:

* Η επιδίωξή μας θα πρέπει να είναι ο τερματισμός του πολέμου στο ανώτατο δυνατό επίπεδο, στο μικρότερο δυνα­τό χρόνο και με τις λιγότερες δυνατές απώλειες, με την επίτευξη αποφασιστι­κού αποτελέσματος σε ένα σημείο του εχθρού, το οποίο εξ ορισμού είναι μοναδι­κό, ήτοι το Κέντρο Βάρους.

* Ο αντίπαλος δεν μπορεί να υποδι­αιρεθεί σε επίπεδα. Είναι ένα σύνολο το οποίο πρέπει να θεωρείται ως σύστημα συγκροτούμενο από αλληλοεξαρτώμενα υποσυστήματα.

* Το Κέντρο Βάρους ορίζεται από τη δομή του εχθρού ως συνόλου και όχι από το επίπεδο του πολέμου. Το Κέντρο Βάρους είναι ένα για κάθε αντίπαλο και πρέπει να προσδιορίζεται στο στρατηγικό επίπεδο. Στα κατώτερα επίπεδα, ο όρος Κέντρο Βάρους μπορεί να χρησιμοποιεί­ται γενικά για λόγους προσανατολισμού της πολεμικής προσπάθειας του αντίστοι­χου διοικητή.

* Η εξουδετέρωση του Κέντρου Βάρους στο στρατηγικό επίπεδο επι­φέρει την ήττα του αντιπάλου, και κατά συνέπεια καθιστά την ύπαρξη Κέντρων Βάρους στα υφιστάμενα επίπεδα περιττή.

Προσβολή του Κέντρου Βάρους

Σύμφωνα με τον ορισμό, η κατα­στροφή ή η εξουδετέρωση του Κέντρου Βάρους του αντιπάλου επιφέρει την ήττα του ή τουλάχιστον αποτελεί ένα αποφασι­στικό βήμα στον περιορισμό της δυνατό­τητας συνέχισης του πολέμου από μέρους του. Κατά συνέπεια, η όλη μας πολεμική προσπάθεια θα πρέπει να αποσκοπεί στην προσβολή του. Το γεγονός βέβαια ότι έχει προσδιοριστεί το Κέντρο Βάρους δεν

σημαίνει ότι η καταστροφή ή η εξουδετέ­ρωσή του είναι εφικτή ή έστω εύκολη. Η προσβολή του απαιτεί συνολική προσπά­θεια, η οποία πρέπει να ξεκινάει από την αρχή της κρίσης με την εμπλοκή όλων των μέσων ισχύος του κράτους (διπλωμα­τικά, οικονομικά, στρατιωτικά).

Όταν έχει πλέον αποφασιστεί η προσφυγή στον πόλεμο, ο τρόπος προ­σβολής του Κέντρου Βάρους είναι θέμα επιχειρησιακής σχεδίασης, της οποίας ο σκοπός είναι ακριβώς αυτός: η κα­τάρτιση του στρατηγικού σχεδίου, το οποίο ορίζει τον τρόπο ενέργειας και τα απαιτούμενα μέσα για την προσβολή του Κέντρου Βάρους. Ο τρόπος ενέργει­ας και τα απαιτούμενα μέσα εξαρτώ­νται από το είδος του Κέντρου Βάρους. Ο προτιμώμενος τρόπος ενέργειας είναι σχεδόν πάντοτε η άμεση προσβολή του (άμεση προσέγγιση), με τη χρήση όλων των κατάλληλων και διαθέσιμων μέσων. Ο τρόπος αυτός προσβολής του Κέντρου Βάρους, σε περίπτωση επιτυχίας, έχει το πλεονέκτημα της γρήγορης επίτευξης του στρατιωτικού και κατά συνέπεια του πολιτικού σκοπού του πολέμου, με τις λιγότερες δυνατές απώλειες.

Όμως, ορισμένες φορές, η άμεση προσβολή του Κέντρου Βάρους είναι αδύνατη, είτε λόγω της φύσης του (όταν για παράδειγμα αυτό είναι του τύπου της «θέλησης του αντιπάλου για πόλεμο») είτε λόγω ανεπάρκειας των μέσων. Στην περί­πτωση αυτή ακολουθείται η μέθοδος της έμμεσης προσέγγισης κατά την οποία, αντί της άμεσης προσβολής του Κέντρου Βάρους προσβάλλονται σταδιακά τα Αποφασιστικά Σημεία (Decisive Points), τα οποία, μέσω της εξασθένησης του Κέ­ντρου Βάρους οδηγούν στην απομόνωση και την τελική καταστροφή ή την εξουδε­τέρωσή του.

Μέθοδος προσδιορισμού του Κέντρου Βάρους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του Κέντρου Βάρους υπάρχει ατο παγκόσμιο στρατιωτικό λεξικό εδώ και περίπου 180 χρόνια, ελάχιστες είναι οι μέθοδοι προσδι­ορισμού του οι οποίες έχουν προταθεί, και αυτές εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια. Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι πρό­κειται για μάλλον αφηρημένη έννοια ή, όπως το θέτει ο Κλάουζεβιτς, «το Κέντρο Βάρους είναι θέμα στρατηγικής κρίσης στο ανώτατο επίπεδο»9.

Η μέθοδος προσδιορισμού του Κέντρου Βάρους του αντιπάλου βρί­σκεται στην καρδιά της ανάλυσης και της εκτίμησης πληροφοριών περί του εχθρού. Παρά το γεγονός ότι είναι σχεδόν αδύνατος ο προσδιορισμός ενός αναλυ­τικού εργαλείου για τον εντοπισμό του Κέντρου Βάρους, είναι δυνατή η περι­γραφή σε γενικές γραμμές ενός πλαισίου εργασίας εντός του οποίου προτείνεται να κινηθεί ο επιτελής ώστε να διευκολυνθεί η διανοητική εργασία που απαιτείται για τον προσδιορισμό του. Το συνιστώμενο αυτό γενικό πλαίσιο εργασίας περιλαμ­βάνει το να εξεταστούν οι παρακάτω παράγοντες:

* Ο πολιτικός και στρατιωτικός σκο­πός καθώς και το είδος του πολέμου,

* Η δομή εξουσίας του αντιπάλου και η συνοχή των επιμέρους υποσυ­στημάτων του για να διαπιστωθεί εάν η συνοχή είναι τέτοια που να δικαιολογεί την ύπαρξη Κέντρου Βάρους.

* Τα Αποφασιστικά Σημεία του αντιπάλου.

* Ο εντοπισμός της αλληλεξάρτησης των Αποφασιστικών Σημείων και η εν­δεχόμενη ύπαρξη ενός Αποφασιστικού Σημείου ανωτάτου επιπέδου.

* Ο έλεγχος του εάν η καταστροφή ή η εξουδετέρωση των Αποφασιστι­κών Σημείων επιφέρει αποφασιστικό χτύπημα στον αντίπαλο και, ιδανικά, την ήττα του.

Η πείρα έχει αποδείξει ότι στη συντρι­πτική πλειονότητα των πολέμων, οι αντί­παλοι παρουσιάζουν τα ίδια ή παρόμοια Κέντρα Βάρους, και μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις, οι οποίες παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, εμφανίζονται διαφοροποιημένα Κέντρα Βάρους. Κατά συνέπεια, για λόγους εξοικονόμησης χρόνου και εκμεταλλευόμενοι τη συσσω­ρευμένη εμπειρία των επαγγελματιών της πολεμικής τέχνης, συνιστάται η καταρχήν εξέταση ενός αριθμού Κέντρων Βάρους τα οποία επιμένουν να εμφανίζονται στην πλειονότητα των πολεμικών συγκρούσε­ων, και η εξέταση πλέον εξειδικευμένων μόνο μετά την απόρριψή τους Αυτά τα Κέντρα Βάρους, τα οποία θα πρέπει να εκληφθούν ως σημείο εκκίνησης και όχι ως υποχρεωτικά, παρουσιάζονται στη συνέχεια κατά σειρά προτεραιότητας και ανά είδος πολέμου.

1. Ολοκληρωτικός πόλεμος:

α. Η θέληση10 του αντιπάλου για πόλε­μο, η οποία βέβαια έχει διαφορετική αξία σε ένα δημοκρατικό και σε ένα απολυταρ­χικό πολίτευμα.

β. Οι Ένοπλες Δυνάμεις

γ. Η πρωτεύουσα του κράτους

δ. Ειδικά χαρακτηριστικά (γεωγραφικά ή ψυχικά) τα οποία προκύπτουν από την ανάλυση και την εν συνεχεία εκτίμηση περί του εχθρού.

2. Περιορισμένος πόλεμος:

α. Η θέληση του αντιπάλου για πόλεμο

β. Οι στρατιωτικές δυνάμεις που είναι αναπτυγμένες στο θέατρο επιχειρήσεων

γ. Οι γραμμές συγκοινωνιών

δ. Ειδικά χαρακτηριστικά του θεάτρου επιχειρήσεων, όπως προκύπτουν από την εκτίμηση πληροφοριών.

Δεδομένης της αποστροφής του στην ύπαρξη μαθηματικών τύπων για τη διεξαγωγή του πολέμου, σίγουρα ο Κλαούζεβιτς δεν θα συμφωνούσε, και μαζί με αυτόν πολλοί σύγχρονοι θεωρητικοί, με την προσπάθεια αναζήτησης μιας αυστηρής μεθοδολογίας προσδιορισμού του Κέντρου Βάρους. Πεποίθηση του υπογράφοντα είναι ότι ο ασφαλέστερος τρόπος προσδιορισμού του Κέντρου Βάρους είναι η εκπαίδευση της ανώτατης ηγεσίας έτσι ώστε αυτή να αναπτύξει σε έντονο βαθμό την ικανότητα κρίσης και εκτίμησης για να μπορεί να κάνει τέτοιους προσδιορισμούς.

Σκέψεις & Συμπεράσματα

Η έννοια του Κέντρου Βάρους όπως αυτή ορίστηκε από τον Κλαούζεβιτς, καθώς και η πλειονότητα των αρχών που διατυπώθηκαν στο έργο του, είναι αφηρημένη (είτε εσκεμμένα είτε επειδή, κατά δήλωση του ιδίου, το έργο του είναι ημιτελές), και ως εκ τούτου επιδεχόμενη πολλών ερμηνειών. Παρ’ όλα αυτά, και παρά το γεγονός ότι η έννοια έχει τις ρίζες της στην εποχή του βιομηχανικού πολέμου, παραμένει μέχρι σήμερα μια δημοφιλής στρατιωτική αρχή. Η αρχή του Κέντρου Βάρους είναι χρήσιμη ως ένα αναλυτικό εργαλείο για τη σχεδίαση των επιχειρήσεων. Η αξία της έγκειται στο γεγονός ότι λειτουργεί ως εστιακό σημείο για τον προσανα­τολισμό της πολεμικής προσπάθειας, η οποία βέβαια περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία ισχύος του κράτους, και όχι μόνο τις Ένοπλες Δυνάμεις. Όσον αφορά στις Ένοπλες Δυνάμεις, το Κέντρο Βάρους παρέχει την ευκαιρία στους επιτελείς να επικεντρώσουν την προσπάθεια τους σε ένα χαρακτηριστικό του αντιπάλου, σε μια συνολική προσέγγιση.

Ο πολιτικός σκοπός του πολέμου περι­γράφει σε γενικές γραμμές τις επιδιώξεις της πολιτικής ηγεσίας με την προσφυγή στον πόλεμο. Ο στρατιωτικός σκοπός του πολέμου περιγράψει το τι πρέπει να γίνει στρατιωτικά, ώστε να επιτευχθεί ο καθορισμένος πολιτικός σκοπός. Το Κέντρο Βάρους συνδέεται με το είδος του πολέμου που έχει αναληφθεί και κατ’ επέκταση με τον στρατιωτικό και τον πολιτικό του σκοπό. Το Κέντρο Βάρους έχει εφαρμογή σε είδη πολέμου των οποίων ο πολιτικός σκοπός είναι η πλήρης υποταγή του αντι­πάλου {ολοκληρωτικός πόλεμος) και όπου η συνολική προσπάθεια, με τη διάθεση όλων των δυνατοτήτων, προκαλούν την ανάδειξη αυτού του σκοπού. Σε είδη πο­λέμου των οποίων ο πολιτικός σκοπός δεν είναι η πλήρης υποταγή του αντιπάλου (πε­ριορισμένος πόλεμος), ο προσδιορισμός του Κέντρου Βάρους, εάν υπάρχει, είναι δύσκολος. Στην περίπτωση αυτή, ακόμα και όταν προσδιοριστεί το Κέντρο Βάρους, η προσβολή του είναι προβληματική.

Όπως αναφέρθηκε, η διάκριση του πολέμου σε επίπεδα (στρατηγικό, επιχειρησιακό, τακτικό) είναι τεχνητή και γίνεται για λόγους διευκόλυνσης της διεξαγωγής του. Όμως, ο αντίπαλος δεν μπορεί να υποδιαι­ρεθεί σε επίπεδα. Πρέπει να θεωρείται ένα σύστημα το οποίο ενεργεί ως σύνολο. Το Κέντρο Βάρους καθορίζεται από τη δομή του αντιπάλου ως συγκροτημένο σύνολο και όχι από ένα επίπεδο πολέμου. Έτσι, το Κέντρο Βάρους υπάρχει μόνο στο ανώτατο επίπεδο του πολέμου, το οποίο εξ ορισμού είναι το στρατηγικό, και είναι ιδανικά μόνο ένα. Η ύπαρξη περισσοτέρων του ενός Κέντρων Βάρους για έναν αντίπαλο υποδη­λώνει είτε την ύπαρξη περισσοτέρων του ενός θεάτρων πολέμου είτε την έλλειψη συνοχής από την πλευρά του αντιπάλου, απαραίτητη προϋπόθεση της ύπαρξης Κέντρου Βάρους.

Ακόμη πιο σημαντική από τον προσδιορισμό του Κέντρου Βάρους είναι η σχεδίαση του τρόπου προσβολής του, η οποία γίνεται με την εκπόνηση του στρα­τηγικού σχεδίου, μέσω της επιχειρησιακής σχεδίασης. Η προτιμότερη μέθοδος προσβολής είναι η άμεση προσέγγιση, η οποία παρέχει γρήγορα και αποφασιστικά αποτελέσματα. Όμως, υπάρχουν Κέντρα Βάρους των οποίων η προσβολή είναι ιδιαίτερα δύσκολη, είτε διότι ο αντίπαλος τα προστατεύει καλά, είτε εξαιτίας της φύσης τους (ψυχικά-ιδεολογικά). Στην περίπτωση αυτή ακολουθείται η έμμεση προσέγγιση, με την προσβολή αποφασι­στικών σημείων τα οποία οδηγούν στην εξουδετέρωση του Κέντρου Βάρους μέσω της σταδιακής εξασθένησης του.

Η έννοια του Κέντρου Βάρους είναι μάλλον αφηρημένη, και κατά συνέπεια η ύπαρξη μιας μεθόδου προσδιορισμού του είναι σχετικά δύσκολη. Παρ’ όλα αυτά, κατά καιρούς έχουν προταθεί διάφορες μέθοδοι οι οποίες δε θεωρήθηκαν αρκετά καλές ώστε να συναντήσουν γενική αποδοχή. Παρά το γεγονός ότι είναι σχεδόν αδύνατος ο προσδιορισμός ενός αναλυτικού εργαλείου για τον εντοπι­σμό του Κέντρου Βάρους, είναι δυνατή η περιγραφή ενός πλαισίου εργασίας το οποίο θα διευκολύνει τη σχετική προσπά­θεια (βλέπε μέθοδο προσδιορισμού του Κέντρου Βάρους).

Συνοψίζοντας, η προσέγγιση του συντάκτη είναι η αποδοχή της βασικής αρχής ως αφετηρίας μελέτης (όπως συνι­στά και ο Καλούζεβιτς) και η εν συνεχεία ανάλυση και μελέτη της στο σύγχρο­νο πλαίσιο σχεδίασης και διεξαγωγής επιχειρήσεων και διαχείρισης κρίσεων. Ο ορισμός του Κέντρου Βάρους δεν πρέπει να είναι λεπτομερής, αλλά αρκετά γενικός έτσι ώστε να μην περιορίζει τη σκέψη του επιτελούς (βλέπε ορισμό). Πέραν του ορισμού, για την εις βάθος κατανόηση της έννοιας του Κέντρου Βάρους, είναι απαραίτητη η παροχή ορι­σμένων διευκρινήσεων, όπως παρακάτω:

> Το Κέντρο Βάρους είναι ένα εστιακό σημείο το οποίο βοηθάει στον προσα­νατολισμό της πολεμικής προσπάθειας και κατ’ επέκταση το έργο του επιτελείου προς ένα στόχο ο οποίος, στη χειρότε­ρη περίπτωση, αποτελεί έναν από τους πυλώνες της ισχύος του αντιπάλου, αν όχι τον μοναδικό.

* Για κάθε αντίπαλο υπάρχει ένα μόνο Κέντρο Βάρους, στο στρατηγικό επίπεδο.

* Το Κέντρο Βάρους έχει άμεση σχέση με τον πολιτικό σκοπό του πολέμου.

* Για να υπάρχει Κέντρο Βάρους απαιτείται όπως ο αντίπαλος διαθέτει την απαραίτητη συνοχή έτσι ώστε να ενεργεί ως ένα σύνολο. Η έλλειψη συνοχής του αντιπάλου μπορεί να οδηγήσει σε κανένα ή περισσότερα του ενός Κέντρα Βάρους.

* Η καταστροφή του Κέντρου βάρους επιφέρει την ήττα του αντιπάλου ή τουλά­χιστον αποτελεί ένα αποφασιστικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή.

* Η ύπαρξη του Κέντρου Βάρους πρέ­πει να ερευνάται με προσοχή, ιδιαίτερα σε είδη πολέμου διαφορετικά από τον ολοκληρωτικό.

Τέλος, δεν θα πρέπει να μας διαφύγει ποτέ αυτό που είχε πει ο Κλαούζεβιτς: ότι το Κέντρο Βάρους είναι θέμα στρατηγικής κρίσης σε ανώτατο επίπεδο.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. SunTzu, Η τέχνη του πολέμου, εκδόσεις Επικοινωνίες, μετ. Π. Πικραμένος, Αθήνα 2002.

2. Jomini Α., The Art of War, Dover Publications, 2007.

3. Carl Von Clausewitz, On War, Μετάφραση στα αγγλικά από τους Michael Howard και Peter Paret, Princeton University Press, 1976, σελ 11-8, παράγραφος 3β.

4. Ο Clausewitz θεωρεί ότι το Κέντρο Βάρους του Μ. Αλεξάνδρου ήταν το στράτευμα του (Carl Von Clausewitz, On War, Μετάφραση στα αγγλικά από τους Michael Howard και Peter Paret, Princeton University Press, 1976, Βιβλίο 8, Κεφάλαιο 4, sελ. 5, παρ. 3).

5. Ως κρίση νοείται η σύγκρουση της θέλησης δύο αντιπάλων.

6. Eliot Cohen, Gulf War Air Power Survey, 5 Vols, Vol. I: Planning and Command and Control, Washington, D.C., Government Printing Office, 1993,αελ. 83-84.

7. Otto Friedrich, Desert Storm: The War in the Persian Gulf, Time Warner, Boston, 1991, σελ. 40, όπως αναφέρεται στο Major Seow Hiang Lee, Center of Gravity or Center of Confusion: Understanding the Mystique, Air Command and Staff College, 1999.

8. Liddell Hart, Strategy, Penguin Book, 1991,

9. It is therefore a major art of strategic judgment to distinguish these Centers of Gravity in the enemy’s forces and to identify their sphere of effectiveness. Carl Von Clausewitz, On War, Βιβλίο 6, Κεφάλαιο 27, σελ 486, παρ. 4

10. Η «θέληση του λαού να υποστηρίζει τον πόλεμο» ως Κέντρο Βάρους παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. H φύση του είναι τέτοια που μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι ισχύει για κάθε αντίπαλο σε κάθε είδους πολεμική σύγκρουαη. Στην περίπτωση αυτή, κάθε άλλο πιθανό Κέντρο Βάρους που ενδεχομένως προσδιοριστεί, υποβιβά­ζεται ουσιαστικό στην κατηγορία του Αποφασιστικού Σημείου, το οποίο πρέπει να προσβληθεί στο πλαίσιο της έμμεσης προσέγγισης του «πραγματικού» Κέντρου Βάρους

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Joseph Strange, Centers of Gravity and Critical Vulnerabilities. Building on the Clausewitzeian foundation So That We Can All Speak the Same Language, Perspectives on Warfighting, Number 4, United States Marine Corps University Foundation, Quantico, Virginia, 1996.

2. Joseph Strange aid Richard Iron, UK Army, Center of Gravity: What Clausewitz Really Meant. Joint Forces Quarterly, issue 35, σελ. 10-17.

3. Joseph Strange and Col Richard Iron, UK Army, Understanding Centers of Gravity and Critical Vulnerabilities, US Marine Corps Association, 1996, σελ. 93-96.

4. Antulio J. Echevarria II, US Army, Clausewitz Center of Gravity: Changing our Warfighting Doctrine – Again!, Carlisle, Pa: US Army War College, Strategic Studies Institute, Sep 2002.

5. Antulio J. Echevarria II, US Army, Clausewitz’s Center of Gravity: It’s not What We Thought, Naval War College Review, Winter 2003, Vol. VoI,No 1, σελ. 10&-123.

6. Antulio J. Echevarria II, US Army, Reining in the Center of Gravity Concept, Air & Space Power Journal, Summer 2003.

7. Antulio J. Echevarria II, US Army, Center of Gravity Recommendations for Joint Doctrine, Joint forces Quarterly, issue 35, σελ 10-17.

8. Col Dale C. Eikmeier, US Army, Center of Gravity Analysis, Military Review, July-August 2004, σελ. 2-5.

9. Col Dale C. Eikmeier, US Army, A Logical Method of Center of Gravity Analysis, Military Review, Sept-Oct 2004, σελ. 62 66.

10. Col John A. Warden 111, DSAF, The Enemy as a System, Wrighτ Flyer Paper No 10, Maxwell Air Force Base, Alabama, 1995

http://adiotos.wordpress.com/2010/07/03/kentro-varous/

http://ethniki-paideia.blogspot.com/2011/05/blog-post_1165.html