Γιατί η ΕΚΤ και ο Ζαν Κλόντ Τρισέ “μάχονται” κατά της Ελληνικής αναδιάρθρωσης

Το πρακτορείο Reuters σε ανάλυση του αναφέρεται στις επιπτώσεις που θα είχε τόσο για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τον επικεφαλής της Ζαν Κλόντ Τρισέ όσο και για τις υπόλοιπες κυβερνήσεις της Ευρωζώνης μια «δραματική» αναδιάρθρωση του Ελληνικού χρέους. 

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Noah Barkin, ανταποκριτής για θέματα ευρωπαϊκής οικονομίας, οι παραπάνω εμπλεκόμενοι θα κάνουν τα πάντα για να την αποφύγουν ακόμα και αν χρειαστεί να κρατήσουν την Ελλάδα σε μηχανισμό στήριξης για πολλά χρόνια ακόμα.

Ο λόγος που η ΕΚΤ τάσσεται κατά ενός τέτοιου ενδεχόμενου ...

δεν είναι μόνο η μετάδοση της κρίσης χρέους στην υπόλοιπη Ευρωζώνη αλλά και το υψηλό κόστος που θα συνεπάγεται μια αναδιάρθρωση για τον ισολογισμό της ίδιας. (κατέχει περίπου 50 δις. ευρώ ελληνικά ομόλογα).

Ακολουθεί ολόκληρη η ανάλυση του Reuters

Του Noah Barkin, ανταποκριτή για θέματα ευρωπαϊκής οικονομίας

Μια δραματική αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους θα ήταν τόσο επιζήμια για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης που θα κάνουν τα πάντα για να την αποφύγουν, ακόμα και αν αυτό σημαίνει συνεχή στήριξη της Ελλάδας επί χρόνια, λένε ειδικοί σε θέματα χρέους.

Οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων εκτοξεύθηκαν αυτό το μήνα εν μέσω σεναρίων ότι η Αθήνα ίσως αναγκαστεί να αναδιαρθρώσει το χρέος της ύψους 327 δις ευρώ, επιλέγοντας μία ή περισσότερες εναλλακτικές λύσεις: παράταση αποπληρωμής, μείωση των επιτοκίων ή του κεφαλαίου.

Οι δύο πρώτες επιλογές θα είχαν πιο ήπιες επιπτώσεις στους ομολογιούχους και άρα θα ήταν πιο εύκολα αποδεκτές από τους ιδιώτες και θεσμικούς πιστωτές. Κάποιοι οικονομολόγοι όμως πιστεύουν ότι θα χρειαστεί μείωση του κεφαλαίου μέσω του λεγόμενου "κουρέματος" --κατά 50% ή και περισσότερο-- προκειμένου να βελτιωθούν οι προοπτικές της χώρας.

Νομικοί, ωστόσο, που έχουν μελετήσει περιπτώσεις προηγούμενων αναδιαρθρώσεων, καθώς και την περίπτωση της Ελλάδας πιστεύουν πως οι ευρωπαϊκές αρχές θα χρειαστεί να υποστούν και οι ίδιες μεγάλες ζημίες στην περίπτωση περικοπής (haircut) του χρέους.

Αυτό περιορίζει τις πιθανότητες να επιλέξουν αυτή τη λύση ή ακόμα και τα επόμενα χρόνια, όταν η έκθεσή τους στο ελληνικό χρέος θα έχει αυξηθεί.
"Εάν φθάσουμε στο σημείο όπου η Ελλάδα θα πρέπει να προχωρήσει σε κούρεμα, ο μόνος τρόπος για να λειτουργήσει αυτό είναι εάν οι θεσμικοί είναι πρόθυμοι όχι μόνο να υποστούν ζημίες, αλλά και να πρωτοστατήσουν σε κάτι τέτοιο", είπε ο Mitu Gulati, καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο Duke στις ΗΠΑ και ένας από τους συγγραφείς πρόσφατης έρευνας σχετικά με τις επιλογές που υπάρχουν στην περίπτωση της Ελλάδας.

"Αυτό είναι το εφιαλτικό σενάριο για αυτούς. Εάν χρειαστεί να εγγράψουν σημαντικές ζημίες, θα είναι πολύ δύσκολο και για τους ίδιους να μπουν σε πρόγραμμα διάσωσης στο μέλλον".  Η βασική διαφορά ανάμεσα στις περιπτώσεις χρεωκοπίας της Ελλάδας και της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του 1980 είναι ότι με τη διάσωση της Αθήνας, οι θεσμικοί δανειστές στην Ευρώπη ουσιαστικά αναλαμβάνουν χρέος που σε διαφορετική περίπτωση θα διακρατούσε ο ιδιωτικός τομέας. Αυτό περιπλέκει τους υπολογισμούς και αυξάνει τον αριθμό των παικτών που θα δέχονταν πλήγμα σε μια ενδεχόμενη αναδιάρθρωση.

Με το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων που ενεργοποίησε η ΕΚΤ πέρυσι, παρά τις έντονες διαφωνίες στο εσωτερικό της, η έκθεση της κεντρικής τράπεζας στο ελληνικό χρέος εκτιμάται στα 40 δις ευρώ, χωρίς να συνυπολογίζονται τα ομόλογα που έχει δεχθεί ως ενέχυρο από τις ελληνικές τράπεζες στις πράξεις αναχρηματοδότησης.

Οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης έχουν χορηγήσει μέχρι στιγμής στην Ελλάδα έκτακτα δάνεια ύψους 38,4 δις ευρώ και το ποσό αυτό αναμένεται να αυξηθεί στα 80 δις ευρώ το 2013, όταν θα λήξει το πακέτο διάσωσης με το ΔΝΤ. Έως τότε, οι θεσμικοί δανειστές θα κατέχουν περίπου το ήμισυ του συνολικού χρέους της Ελλάδας.

ΕΠΙ ΙΣΟΙΣ ΟΡΟΙΣ

Ενώ το ΔΝΤ απολαμβάνει καθεστώς προτιμώμενου δανειστή για όλα τα δάνεια που χορηγεί και πιθανόν να είναι θωρακισμένο σε περίπτωση κουρέματος, η ΕΚΤ και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα δυσκολεύονταν να ζητήσουν ανάλογο καθεστώς και για αυτές.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επιμένουν ότι θα πρέπει να απολαμβάνουν καθεστώς προτιμώμενου δανειστή στην περίπτωση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), του ταμείου διάσωσης της ΕΕ που θα ενεργοποιηθεί το 2013, αλλά η δανειακή σύμβαση που υπέγραψαν με την Ελλάδα προβλέπει ότι θα ικανοποιηθούν "pari passu" ή σε ισότιμη βάση, σε περίπτωση χρεωκοπίας.

Από την άλλη, η ΕΚΤ απέκτησε έκθεση στο ελληνικό χρέος μέσω της αγοράς ομολόγων της χώρας στην ελεύθερη αγορά, κάτι που τυπικά δεν της προσφέρει ειδική προστασία. Από καθαρά νομικής άποψης, η ΕΚΤ και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να υποστούν τις ίδιες ζημίες όπως οι εμπορικές τράπεζες, τα ασφαλιστικά ταμεία και άλλοι ιδιωτικοί φορείς.

Οι ζημίες αυτές θα είναι περιορισμένες λόγω του γεγονότος ότι η ΕΚΤ αγόρασε τα ομόλογά από την αγορά σε χαμηλότερη τιμή, αλλά οι συνέπειες τους για την κεντρική τράπεζα και τον ρόλο της σε άλλες κρίσεις στο μέλλον θα είναι επικίνδυνες. Πληρώνοντας ουσιαστικά για την σπάταλη συμπεριφορά ενός κράτους της ευρωζώνης, η ΕΚΤ θα μπορούσε να κατηγορηθεί ότι παραβιάζει τις βασικές αρχές της συνετούς νομισματικής διαχείρισης.

Η ΕΚΤ θα μπορούσε να κάνει χρήση των αποθεμάτων της για να καλύψει αυτές τις ζημίες, αλλά πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι θα ζητήσει και πάλι από τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης να βάλουν το χέρι στην τσέπη. Μόλις πέρυσι τον Δεκέμβριο, η ΕΚΤ ανακοίνωσε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου ύψους 5 δις ευρώ, λέγοντας ότι χρειαζόταν τα κεφάλαια για να αντιμετωπίσει τις έντονες διακυμάνσεις των αγορών και τους πιστωτικούς κινδύνους.

"Δεν θα συνέφερε καμία κεντρική τράπεζα να δει την ΕΚΤ να υφίσταται κούρεμα των ελληνικών ομολόγων που διακρατά", σχολίασε η Anna Gelpern, καθηγήτρια νομικής στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον.

"Καμία κεντρική τράπεζα δεν θα ήθελε να περάσει αυτή τη γραμμή και θα περίμενε κανείς ότι και οι πολιτικές αρχές είναι της ίδιας άποψης. Η αναδιάρθρωση στα βιβλία της ΕΚΤ θα ήταν ακόμη χειρότερη από μια αναδιάρθρωση στα βιβλία του ΔΝΤ".

Κάτι που περιπλέκει περισσότερο την κατάσταση είναι ότι ο απερχόμενος πρόεδρος της ΕΚΤ Jean-Claude Trichet υποστήριξε σθεναρά πέρυσι την απόφαση για αγορά ελληνικών ομολόγων παρά τις αντιδράσεις άλλων στελεχών της κεντρικής τράπεζας και κυρίως του επικεφαλής της Bundesbank Axel Weber.
Το να εγγραφούν ζημίες από αυτά τα ομόλογα θα δημιουργούσε νέες αμφιβολίες για την ορθότητα της απόφασης του Trichet, που ελήφθη υπό έντονες πολιτικές πιέσεις, και θα μπορούσε να αμαυρώσει την εικόνα του.

Τις τελευταίες εβδομάδες, στελέχη της ΕΚΤ διατυπώνουν επανειλημμένως την έντονη αντίθεσή τους στην ιδέα αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, με το επιχείρημα ότι θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τις ευρωπαϊκές τράπεζες και θα μπορούσε να σπείρει τον πανικό στις αγορές, δίνοντας τροφή σε νέα σενάρια πιθανής αναδιάρθρωσης του ιρλανδικού και του πορτογαλικού χρέους.

Αλλά ο αντίκτυπος στα ίδια τα οικονομικά και την αξιοπιστία της ΕΚΤ είναι πιθανόν ένας εξίσου σημαντικός παράγοντας που δικαιολογεί αυτή την διαφωνία.

ΤΟ ΜΗ ΧΕΙΡΟΝ ΒΕΛΤΙΣΤΟΝ

Αλλά και για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, η προοπτική περικοπής (haircut) των ελληνικών ομολόγων ίσως να είναι το ίδιο δυσάρεστη. Αν οι ιδιώτες ομολογιούχοι κληθούν να υποστούν ζημίες, θα υπάρξει μεγάλη πίεση στις δανείστριες χώρες να αποδεχτούν και αυτές κούρεμα των έκτακτων δανείων που έχουν χορηγήσει, ώστε να μοιραστεί ισότιμα το βάρος.

Από πολιτικής άποψης, αυτό θα μπορούσε να αποδειχτεί ιδιαίτερα επιζήμιο για τους Ευρωπαίους ηγέτες, που δικαιολόγησαν την χορήγηση των πακέτων διάσωσης, λέγοντας στους φορολογούμενους πολίτες τους να περιμένουν πλήρη ανάκτηση των δανείων αυτών.

Η άλλη εναλλακτική - να προσπαθήσουν να πείσουν την κοινή γνώμη να δώσει και άλλα χρήματα στην Αθήνα το 2012, το 2013 και αργότερα, για να αποφευχθεί χρεωκοπία της Ελλάδας - είναι το ίδιο δυσάρεστη, αλλά ίσως να αποτελούσε τη λιγότερο κακή λύση.

Ο David Skeel, καθηγητής στη νομική σχολή του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια που έχει γράψει για την χρεωκοπία της Αργεντινής, υποστηρίζει ότι μια τέτοια περίπλοκη λύση ίσως να είναι η μόνη αποδεκτή οδός για όλους τους εμπλεκόμενους, δεδομένου του ρόλου της ΕΚΤ και των κυβερνήσεων της ευρωζώνης ως βασικών κατόχων ελληνικού χρέους.

"Με την ΕΚΤ και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να διασυνδέονται με τους ιδιώτες πιστωτές, οι μεταβλητές του παιχνιδιού έχουν αυξηθεί ραγδαίως," είπε.

"Οι υποθέσεις που ανέκαθεν ίσχυαν για την σειρά με την οποία υφίστανται ζημίες οι πιστωτές καταρρίφθηκαν με την περίπτωση της Ελλάδας. Και αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη λύση."