Η κριτική της τρόικας

Πώς πρέπει να προσεγγίζεται η ευθύνη της για το πρόγραμμα σταθεροποίησης

Ήλθον, είδον και απήλθον οι ελεγκτές της τρόικας και μάλιστα ευχαριστημένοι από την πορεία εφαρμογής του προγράμματος που έχει συμφωνήσει η κυβέρνηση με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), την ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).

Είναι, όμως, ειλικρινής η αισιοδοξία που εξέφρασαν οι εκπρόσωποι των τριών ή κρύβει από πίσω της και κάτι άλλο; Έχει υπάρξει κάποια πρόοδος στο μείζον θέμα της συγκέντρωσης των στοιχείων της γενικής κυβέρνησης (ασφαλιστικά ταμεία, νοσοκομεία, ΟΤΑ κ.λπ.) που επί χρόνια είναι το μεγαλύτερο σημείο τριβής μεταξύ της Ελλάδας και της Κομισιόν; Πέραν της δημοσιονομικής προσαρμογής, υπάρχει πρόβλεψη να ενισχυθεί η ανάπτυξη για να εξέλθει από το φαύλο κύκλο που βρίσκεται η ελληνική οικονομία το ταχύτερο δυνατόν;

Αυτά είναι ίσως τα κρισιμότερα ερωτήματα που προκύπτουν μετά την πρώτη και ανεπίσημη επίσκεψη των ελεγκτών της τρόικας στην Αθήνα που...

πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα.

Σε κάθε περίπτωση, τα θετικά σχόλια των ξένων επιτηρητών της ελληνικής οικονομίας κάνουν καλό στην Ελλάδα και στις προσπάθειες που γίνονται. Ωστόσο, το γεγονός ότι μέσα σε περίπου ένα μήνα η Κομισιόν και το ΔΝΤ σταμάτησαν να βρίσκουν προβλήματα στην ελληνική οικονομία δημιουργεί υποψίες ότι η κριτική των εκπροσώπων τους δεν είναι και τόσο νηφάλια. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν ότι δύσκολα πλέον θα ακουστούν «κακές ειδήσεις» από τα χείλη των ξένων, γιατί πολύ απλά από τούδε και στο εξής διακυβεύεται και η δική τους φήμη, αν κάτι «στραβώσει». Έτσι, οι όποιες παρατηρήσεις και επισημάνσεις για να διορθωθούν τα «κακώς κείμενα» θα γίνονται στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις με τους εκπροσώπους των ελληνικών Αρχών και δεν θα βλέπουν το φως της δημοσιότητας για να μην δημιουργείται –ή καλύτερα να μην συντηρείται– ένα κλίμα αβεβαιότητας γύρω από την Ελλάδα. Άλλωστε, οι εκπρόσωποι του ΔΝΤ, της ΕΕ και της ΕΚΤ άφησαν κάποιες αιχμές για το τι πρέπει να γίνει μέχρι να επανέλθουν στην Αθήνα στα τέλη Ιουλίου, οπότε και θα συντάξουν την πρώτη επίσημη έκθεση για την πρόοδο του προγράμματος. Μία έκθεση που θα κρίνει και το αν η Ελλάδα θα εκταμιεύσει τη δεύτερη δόση του δανείου, συνολικού ύψους 110 δις ευρώ.

Προϋπολογισμός

Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η μείωση του ελλείμματος κατά περίπου 40% στο πεντάμηνο Ιανουαρίου – Μαΐου αφορά στο ταμειακό έλλειμμα και όχι στο δημοσιονομικό. Έχει να κάνει με την εξέλιξη των εσόδων και των δαπανών της κεντρικής κυβέρνησης και δεν περιλαμβάνει τα στοιχεία και της γενικής κυβέρνησης, δηλαδή των νοσοκομείων, των ασφαλιστικών ταμείων, των ΟΤΑ κ.λπ., της λεγόμενης «άσπρης τρύπας», που ανέκαθεν οι ελληνικές κυβερνήσεις τη χρησιμοποιούσαν κατά το δοκούν για να μειώσουν το έλλειμμα, ενώ πάντα η Κομισιόν εξέφραζε τις αμφιβολίες της για το μέγεθος της «άσπρης τρύπας», αφού ποτέ δεν υπήρξε μία ακριβής καταγραφή της.

Παρά την αισιοδοξία τους, οι ελεγκτές της τρόικας σημείωσαν φεύγοντας από την Αθήνα ότι αν και τα έσοδα κινούνται σχεδόν εντός στόχων και έχει καταγραφεί αυστηρός έλεγχος των δαπανών, «η τελική αξιολόγηση θα πρέπει να λάβει υπόψη της και τις εξελίξεις που δεν συνδέονται άμεσα με την κεντρική κυβέρνηση, για τις οποίες δεν υπάρχουν ακόμα πλήρη στοιχεία». Πρόκειται για μία σαφή αιχμή, αναφορικά με το ότι δεν έχουν ακόμα καταλάβει πώς γίνεται να έχουν πλεονάσματα τα νοσοκομεία, τα ταμεία κ.λπ. και μάλιστα να είναι και υψηλά, όταν δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τους ισολογισμούς τους. Για το λόγο αυτό έχουν ζητήσει από την κυβέρνηση να δημοσιεύει σε μηνιαία βάση τα στοιχεία των φορέων αυτών, έτσι ώστε να μπορεί να ελεγχθεί η πορεία τους και να γίνονται παρεμβάσεις όποτε ξεφεύγουν των στόχων.

Στο πλαίσιο αυτό, το υπουργείο Οικονομικών καταθέτει τις επόμενες ημέρες και νομοσχέδιο «δημοσιονομικής διαχείρισης και ευθύνης», μέσω του οποίου αλλάζει ο τρόπος ελέγχου των δαπανών των υπουργείων και όλων των φορέων της γενικής κυβέρνησης προς το αυστηρότερο. Επίσης, εισάγονται και δημοσιονομικοί κανόνες, βάσει των οποίων όταν καταγράφεται κάποια απόκλιση θα λαμβάνονται μέτρα για να επανέλθουν εντός στόχων τα δημοσιονομικά μεγέθη (χρέος, έλλειμμα, δαπάνες κ.λπ.).

Ανάπτυξη

Ένα άλλο εξίσου κρίσιμο ζήτημα είναι αυτό της ανάπτυξης. Τόσο τα στελέχη του υπουργείου Οικονομικών όσο και οι εκπρόσωποι της τρόικας –ΔΝΤ, ΕΕ και ΕΚΤ– βλέπουν πως υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο η ύφεση φέτος να είναι μικρότερη της αναμενόμενης. Σύμφωνα με παράγοντες του υπουργείου Οικονομικών, η συρρίκνωση του ΑΕΠ μπορεί να περιοριστεί φέτος στο 3-3,5%, αντί για 4% που προβλέπεται στο Μνημόνιο, επηρεάζοντας λιγότερο αρνητικά το ύψος του ελλείμματος και του χρέους, που υπολογίζονται ως ποσοστό του ΑΕΠ. Και η υπουργός Οικονομίας κυρία Λούκα Κατσέλη εκτίμησε ότι η ύφεση φέτος θα είναι μεταξύ του 3% και 4% και θα γυρίσει σε θετικό έδαφος από τα μέσα του 2011.

Ωστόσο, από παράγοντες της οικονομίας εκφράζεται ανησυχία ότι το σκληρό πρόγραμμα δημοσιονομικής πειθαρχίας με τα επίπονα μέτρα –φοροεισπρακτικά και μειώσεις μισθών και συντάξεων– που επέβαλαν το ΔΝΤ και η ΕΕ στην Ελλάδα, δεν έχει προβλέψει όσο θα έπρεπε δράσεις για την ταχύτερη ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας.

Ο πρώην υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών κ. Νίκος Χριστοδουλάκης, σε άρθρο του σε κυριακάτικη εφημερίδα, ανέφερε πως το ΔΝΤ επαινούσε το σταθεροποιητικό πρόγραμμα της Αργεντινής μέχρι και ελάχιστους μήνες πριν από την πτώχευσή της το Δεκέμβριο του 2001, όταν ανακάλυψε ότι η πραγματική οικονομία είχε συρρικνωθεί δραματικά. Αν συμβεί και στην Ελλάδα κάτι τέτοιο, τότε μπορεί να μειωθεί φέτος το έλλειμμα, αλλά τα επόμενα χρόνια υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να μην μπορεί το κράτος να συγκεντρώσει έσοδα, εξαιτίας της μειωμένης κατανάλωσης και της έλλειψης επενδύσεων στην ελληνική οικονομία.

Το στοίχημα πλέον της κυβέρνησης, αλλά και των επιτηρητών της ελληνικής οικονομίας, θα πρέπει να είναι το πώς θα προσελκυσθούν ξένα κεφάλαια και το πώς θα γίνουν επενδύσεις, που θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και θα επαναφέρουν κλίμα αισιοδοξίας στην ελληνική οικονομία και τους καταναλωτές.

Σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή θα «παίξουν» και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Μεταρρυθμίσεις που θα οδηγήσουν στην άρση των αγκυλώσεων που έχουν μία σειρά από επαγγέλματα, αλλά και μεταρρυθμίσεις που θα βοηθήσουν στη συγκράτηση των τιμών.

Μάλιστα, από τις τελευταίες εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η εξέλιξη του πληθωρισμού. Η πρώτη αστοχία του προγράμματος που συνέταξαν το ΔΝΤ, η ΕΕ, η ΕΚΤ και οι ελληνικές Αρχές έχει να κάνει με τον τιμάριθμο, καθώς προέβλεπαν ότι φέτος θα διαμορφωθεί κατά μέσο όρο στο 1,9% και όλα δείχνουν ότι πλέον θα ανέλθει στην περιοχή του 4-5% το 2010.

ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΗ ΝΙΚΑ