Της Αναστασίας Δουκάκη
Συμβούλου Επικοινωνίας της Think Politics
Ο στόχος της ατάκας
Η ατάκα ή αν προχωρήσουμε λίγο παραπέρα το σύνθημα αποτελεί ένα πολιτικό μήνυμα ή απλό επικοινωνιακό τέχνασμα κατά άλλους που στόχο έχει να αποτυπωθεί στη μνήμη των ψηφοφόρων. Η ατάκα είναι η γρήγορη ή ακόμα και στιγμιαία, επίκαιρη και -φαινομενικά τουλάχιστον- αυθόρμητη απάντηση σε μια φράση που προηγήθηκε, το καλύτερο χαρτί μας που το φυλάμε για το τέλος ή που θα μας βγάλει από τη δύσκολη θέση με κομψό και χιουμοριστικό τρόπο. Το σύνθημα από την άλλη είναι συνήθως ένα μήνυμα διαχρονικό και κατά το δυνατόν ουσιαστικό που μπορεί να αποτελέσει ακόμα και τη βάση μιας ολόκληρης προεκλογικής εκστρατείας. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για πολιτικό λόγο σε περιόδους κρίσεων, ο πολιτικός λόγος, όπως αυτός εκφέρεται μέσα από τα συνθήματα, συμπυκνώνει όλη την ιδεολογική και πολιτική ένταση, σκιαγραφώντας με χαρακτηριστικά έντονο τρόπο την πολιτική συγκυρία.
Ατάκες και συνθήματα
Το σύνθημα είναι η έκφραση των πολιτικών του κόμματος ή των θέσεων ενός πολιτικού προσώπου, με τρόπο κατανοητό και προσιτό προς τον πολίτη. Στην Ελλάδα έχουν ξεχωρίσει συνθήματα που έχουν επιτυχώς χαραχθεί στη μνήμη μας όπως: «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», «Παρέλαβε χάος, έφτιαξε κράτος», «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο», «Καραμανλής ή χάος».
Από την άλλη πλευρά, η ατάκα αποτελεί κατά μία έννοια μέρος της «ενημερω-διασκέδασης» που σκοπό έχει την αποφόρτιση του βομβαρδισμένου και μπλοκαρισμένου τηλεοπτικού κυρίως κοινού από την πληθώρα πηγών ενημέρωσης που έρχεται καθημερινά αντιμέτωπο. Ο χαρισματικός πολιτικός έχει τη δυνατότητα να προσφέρει στο κοινό μια διαφορετική νότα, πέρα από τον συνηθισμένο πλέον ξύλινο λόγο, χρησιμοποιώντας ατάκες όπως: «Νίπτω τας χείρας μου», «Κάθε φλερτ δεν οδηγεί σε γάμο», «Ακολουθεί την πολιτική Όσα παίρνει ο άνεμος ή Όπου φυσάει ο άνεμος», «Άλλαξε ο Μανωλιός …», «Μαζί με τον βασιλικό …», «Καθαρός ουρανός …», «Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά», «Μνήσθητί ημών όταν έλθεις εν τη βασιλεία σου», «Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται» και η λίστα μπορεί να μετατραπεί σε ολόκληρο κατεβατό.
Κριτική στην ατάκα
Ρήσεις με πολιτική διάσταση που πυροδοτούσαν πολιτικές αντιδράσεις. Ήταν έννοιες ουσιαστικές και όχι απλό διαφημιστικό προϊόν, όπως πολλοί φοβούνται ότι είναι πλέον η ατάκα. Συχνά υποστηρίζεται ότι η ατάκα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του χαρακτηριστικού λαϊκισμού της ελληνικής πολιτικής σκηνής και ότι η πολιτική έχει περιοριστεί σε μια απλή ανταλλαγή ατάκας.
Σε μια εποχή όπου κυριαρχεί η λογική της τηλεθέασης προωθείται το φαντασμαγορικό θέαμα που καθηλώνει γρήγορα τον μέσο τηλεθεατή. Η τηλεόραση ευνοεί την εικόνα εις βάρος του λόγου, την ατάκα εις βάρος της ουσιαστικής πολιτικής αντιπαράθεσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι ποικίλες πολιτικές εκπομπές στις οποίες οι φιλοξενούμενοι καταφεύγουν σε εύηχες ατάκες παρακάμπτοντας την ουσιαστική επιχειρηματολογία.
Ατάκα στην Ελλάδα του σήμερα
Εν πάση περιπτώσει, το φαινόμενο της ατάκας ως εύστοχος και συμπυκνωμένος πολιτικός λόγος έχει εδραιωθεί από την αρχαία Αθήνα και την άμεση πολιτική αντιπαράθεση. Στην Ελλάδα λίγοι είναι οι πολιτικοί εκείνοι που χρησιμοποιούν την ατάκα στην καθημερινή τους δράση για να απευθυνθούν πιο άμεσα στον απλό πολίτη. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι από τις μαχητικές ομιλίες και συγκεντρώσεις έχουμε περάσει στα προεκλογικά παράθυρα και στα debates. Εκεί που μεγάλο μέρος των συνθημάτων και της ατάκας εφευρίσκονταν αυθόρμητα στα γήπεδα, στις πλατείες και τα καφενεία ως αποτέλεσμα της άμεσης επαφής πολίτη- πολιτικού, σήμερα η ατάκα έχει αναχθεί σε τέχνη που παράγεται (σχεδόν) αποκλειστικά στα γραφεία των απανταχού επικοινωνιολόγων.
Η σωστή χρήση της ατάκας
Η πολιτική των μπαλκονιών έχει μεταφερθεί στα τηλεοπτικά παράθυρα αλλά ατάκα και πολιτική συνεχίζουν να περπατούν χέρι- χέρι. Ασφαλώς ο σωστός και πραγματικά χαρισματικός πολιτικός δεν περιορίζεται μόνο στο ατακαδόρικο ταλέντο του αλλά φροντίζει για την εικόνα του τόσο με την συμμετοχή του στα κοινά όσο και με την ενεργή πολιτική του δράση. Η ήδη διαμορφωμένη εικόνα του πολιτικού προσώπου προσδιορίζει στην αντίληψη του κοινού από ποιον μπορεί ή όχι να περιμένει την επιτυχημένη, αυθόρμητη ατάκα. Για το λόγο αυτό η ατάκα πρέπει να χρησιμοποιείται με σύνεση από τα πολιτικά πρόσωπα ανάλογα με την εικόνα τους, ώστε να είναι σε θέση να την υποστηρίξουν.
Η ατάκα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα ελκυστικό περιτύλιγμα του συνόλου των δραστηριοτήτων ενός πολιτικού προσώπου. Εάν η ατάκα ξεφύγει από τα όρια της προσωπικής επίθεσης και της απουσίας ουσιαστικών προτάσεων και αναχθεί σε εύστοχο πολιτικό λόγο ουσίας, είναι όχι μόνο καλοδεχούμενη αλλά μάλιστα μπορεί να παρουσιασθεί ως εύληπτος, συμπυκνωμένος πολιτικός λόγος.
Αναμφισβήτητα, η ατάκα σήμερα είναι μέρος της «κοινωνίας του θεάματος» και ο πολιτικός που ξέρει να την χειρίζεται σωστά έχει στα χέρια του –στη γλώσσα του δηλαδή- ένα πολύ ισχυρό προβάδισμα έναντι της ξύλινης γλώσσας των αντιπάλων του: Είναι προσιτός στο ευρύ κοινό!
Συμβούλου Επικοινωνίας της Think Politics
Ο στόχος της ατάκας
Η ατάκα ή αν προχωρήσουμε λίγο παραπέρα το σύνθημα αποτελεί ένα πολιτικό μήνυμα ή απλό επικοινωνιακό τέχνασμα κατά άλλους που στόχο έχει να αποτυπωθεί στη μνήμη των ψηφοφόρων. Η ατάκα είναι η γρήγορη ή ακόμα και στιγμιαία, επίκαιρη και -φαινομενικά τουλάχιστον- αυθόρμητη απάντηση σε μια φράση που προηγήθηκε, το καλύτερο χαρτί μας που το φυλάμε για το τέλος ή που θα μας βγάλει από τη δύσκολη θέση με κομψό και χιουμοριστικό τρόπο. Το σύνθημα από την άλλη είναι συνήθως ένα μήνυμα διαχρονικό και κατά το δυνατόν ουσιαστικό που μπορεί να αποτελέσει ακόμα και τη βάση μιας ολόκληρης προεκλογικής εκστρατείας. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για πολιτικό λόγο σε περιόδους κρίσεων, ο πολιτικός λόγος, όπως αυτός εκφέρεται μέσα από τα συνθήματα, συμπυκνώνει όλη την ιδεολογική και πολιτική ένταση, σκιαγραφώντας με χαρακτηριστικά έντονο τρόπο την πολιτική συγκυρία.
Ατάκες και συνθήματα
Το σύνθημα είναι η έκφραση των πολιτικών του κόμματος ή των θέσεων ενός πολιτικού προσώπου, με τρόπο κατανοητό και προσιτό προς τον πολίτη. Στην Ελλάδα έχουν ξεχωρίσει συνθήματα που έχουν επιτυχώς χαραχθεί στη μνήμη μας όπως: «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», «Παρέλαβε χάος, έφτιαξε κράτος», «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο», «Καραμανλής ή χάος».
Από την άλλη πλευρά, η ατάκα αποτελεί κατά μία έννοια μέρος της «ενημερω-διασκέδασης» που σκοπό έχει την αποφόρτιση του βομβαρδισμένου και μπλοκαρισμένου τηλεοπτικού κυρίως κοινού από την πληθώρα πηγών ενημέρωσης που έρχεται καθημερινά αντιμέτωπο. Ο χαρισματικός πολιτικός έχει τη δυνατότητα να προσφέρει στο κοινό μια διαφορετική νότα, πέρα από τον συνηθισμένο πλέον ξύλινο λόγο, χρησιμοποιώντας ατάκες όπως: «Νίπτω τας χείρας μου», «Κάθε φλερτ δεν οδηγεί σε γάμο», «Ακολουθεί την πολιτική Όσα παίρνει ο άνεμος ή Όπου φυσάει ο άνεμος», «Άλλαξε ο Μανωλιός …», «Μαζί με τον βασιλικό …», «Καθαρός ουρανός …», «Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά», «Μνήσθητί ημών όταν έλθεις εν τη βασιλεία σου», «Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται» και η λίστα μπορεί να μετατραπεί σε ολόκληρο κατεβατό.
Κριτική στην ατάκα
Ρήσεις με πολιτική διάσταση που πυροδοτούσαν πολιτικές αντιδράσεις. Ήταν έννοιες ουσιαστικές και όχι απλό διαφημιστικό προϊόν, όπως πολλοί φοβούνται ότι είναι πλέον η ατάκα. Συχνά υποστηρίζεται ότι η ατάκα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του χαρακτηριστικού λαϊκισμού της ελληνικής πολιτικής σκηνής και ότι η πολιτική έχει περιοριστεί σε μια απλή ανταλλαγή ατάκας.
Σε μια εποχή όπου κυριαρχεί η λογική της τηλεθέασης προωθείται το φαντασμαγορικό θέαμα που καθηλώνει γρήγορα τον μέσο τηλεθεατή. Η τηλεόραση ευνοεί την εικόνα εις βάρος του λόγου, την ατάκα εις βάρος της ουσιαστικής πολιτικής αντιπαράθεσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι ποικίλες πολιτικές εκπομπές στις οποίες οι φιλοξενούμενοι καταφεύγουν σε εύηχες ατάκες παρακάμπτοντας την ουσιαστική επιχειρηματολογία.
Ατάκα στην Ελλάδα του σήμερα
Εν πάση περιπτώσει, το φαινόμενο της ατάκας ως εύστοχος και συμπυκνωμένος πολιτικός λόγος έχει εδραιωθεί από την αρχαία Αθήνα και την άμεση πολιτική αντιπαράθεση. Στην Ελλάδα λίγοι είναι οι πολιτικοί εκείνοι που χρησιμοποιούν την ατάκα στην καθημερινή τους δράση για να απευθυνθούν πιο άμεσα στον απλό πολίτη. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι από τις μαχητικές ομιλίες και συγκεντρώσεις έχουμε περάσει στα προεκλογικά παράθυρα και στα debates. Εκεί που μεγάλο μέρος των συνθημάτων και της ατάκας εφευρίσκονταν αυθόρμητα στα γήπεδα, στις πλατείες και τα καφενεία ως αποτέλεσμα της άμεσης επαφής πολίτη- πολιτικού, σήμερα η ατάκα έχει αναχθεί σε τέχνη που παράγεται (σχεδόν) αποκλειστικά στα γραφεία των απανταχού επικοινωνιολόγων.
Η σωστή χρήση της ατάκας
Η πολιτική των μπαλκονιών έχει μεταφερθεί στα τηλεοπτικά παράθυρα αλλά ατάκα και πολιτική συνεχίζουν να περπατούν χέρι- χέρι. Ασφαλώς ο σωστός και πραγματικά χαρισματικός πολιτικός δεν περιορίζεται μόνο στο ατακαδόρικο ταλέντο του αλλά φροντίζει για την εικόνα του τόσο με την συμμετοχή του στα κοινά όσο και με την ενεργή πολιτική του δράση. Η ήδη διαμορφωμένη εικόνα του πολιτικού προσώπου προσδιορίζει στην αντίληψη του κοινού από ποιον μπορεί ή όχι να περιμένει την επιτυχημένη, αυθόρμητη ατάκα. Για το λόγο αυτό η ατάκα πρέπει να χρησιμοποιείται με σύνεση από τα πολιτικά πρόσωπα ανάλογα με την εικόνα τους, ώστε να είναι σε θέση να την υποστηρίξουν.
Η ατάκα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα ελκυστικό περιτύλιγμα του συνόλου των δραστηριοτήτων ενός πολιτικού προσώπου. Εάν η ατάκα ξεφύγει από τα όρια της προσωπικής επίθεσης και της απουσίας ουσιαστικών προτάσεων και αναχθεί σε εύστοχο πολιτικό λόγο ουσίας, είναι όχι μόνο καλοδεχούμενη αλλά μάλιστα μπορεί να παρουσιασθεί ως εύληπτος, συμπυκνωμένος πολιτικός λόγος.
Αναμφισβήτητα, η ατάκα σήμερα είναι μέρος της «κοινωνίας του θεάματος» και ο πολιτικός που ξέρει να την χειρίζεται σωστά έχει στα χέρια του –στη γλώσσα του δηλαδή- ένα πολύ ισχυρό προβάδισμα έναντι της ξύλινης γλώσσας των αντιπάλων του: Είναι προσιτός στο ευρύ κοινό!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου