Στην περίπτωση που η κυβέρνηση δεν αντιμετωπίσει με ουσιαστικό τρόπο τα προβλήματα της οικονομίας και τελικά καταλήξουμε στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο τα αποτελέσματα θα είναι ασφαλώς οδυνηρά.
Σε μια τέτοια περίπτωση είναι δυνατό να επιβληθούν στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα ουσιαστικές μειώσεις μισθών και απολύσεις.
Μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγήσει σε ...
αποπληθωρισμό, γενικές μειώσεις μισθών και στην ιδιωτική οικονομία και σε μια βαθειά ύφεση. Πέραν της οικονομικής δυσπραγίας, οι προεκτάσεις σε εθνικό και κοινωνικό επίπεδο θα είναι ολέθριες. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό να αναληφθούν πρωτοβουλίες για να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα.
Απαιτείται πολιτική τόλμη, παραμερισμός του λαϊκισμού και επιστράτευση της επιστημονικής μεθοδολογίας. Υπενθυμίζεται ότι ενώ το οικονομικό τοπίο ήταν ήδη ζοφερό η κυβέρνηση είχε την εντύπωση ότι με κάποια μέτρα στα πλαίσια του υφιστάμενου μοντέλου ήταν δυνατό να ξεπερασθούν τα προβλήματα. Χθες αυτό αποτελούσε πλάνη, σήμερα αποτελεί ανεπίτρεπτη αμέλεια.
Τα προβλήματα καθώς και οι κίνδυνοι που απειλούν την οικονομική σταθερότητα πηγάζουν ουσιαστικά από τέσσερις βασικούς παράγοντες:
(α) διαρθρωτικές αδυναμίες και σοβαρές στρεβλώσεις του υφιστάμενου υποδείγματος της οικονομίας
(β) την καταστροφή του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού στο Βασιλικό και τις συναφείς προεκτάσεις
(γ) το γεγονός ότι οι κυπριακές τράπεζες και η οικονομία γενικότερα είναι συνδεδεμένη με την ελληνική οικονομία
(δ) την ευρωπαϊκή και διεθνή οικονομική κρίση
Η Κύπρος είναι σε πολύ δύσκολη κατάσταση. Το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι ψηλό ενώ το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος ανεβαίνει επικίνδυνα. Ο στασιμοπληθωρισμός δεν υποχωρεί, αντίθετα παρουσιάζεται άκαμπτος - και η ανεργία βρίσκεται στο ψηλότερο επίπεδο από το 1974. Το ζητούμενο είναι αφ’ ενός η αποφυγή της επιδείνωσης και της κατάρρευσης και αφ’ ετέρου η οικονομική εξυγίανση και η έξοδος από την κρίση. Μια τέτοια πορεία θα αποτελέσει το προοίμιο μιας νέας αναπτυξιακής προοπτικής. Η εξέλιξη αυτή θα είναι το αποτέλεσμα μιας πολιτικής πραγματισμού, περισυλλογής καθώς και υιοθέτησης ενός νέου υποδείγματος στα πλαίσια ενός κοινωνικού συμβολαίου. Τον περασμένο Δεκέμβριο είχα προβεί σε συγκεκριμένες εισηγήσεις με στόχο τη συμβολή στον αναγκαίο προβληματισμό. Με βάση τα υφιστάμενα δεδομένα, τα οποία επιδεινώθηκαν με την απραξία και την καταστροφή του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού στο Βασιλικό, οι εισηγήσεις αυτές αναπροσαρμόζονται ως ακολούθως:
1. Άμεση παγοποίηση μισθών (περιλαμβανομένου των προσαυξήσεων και της ΑΤΑ) στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα για περίοδο τριών ετών.
2. Μείωση του προσωπικού στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα ως αποτέλεσμα διαφόρων μέτρων όπως, για παράδειγμα, η υλοποίηση της φιλοσοφίας της εναλλαξιμότητας και η μείωση του αριθμού των δήμων (διά της ενοποίησης δήμων).
3. Εισαγωγή του θεσμού της εισοδηματικής πολιτικής η οποία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί με τρόπο που να υποκαταστήσει την ΑΤΑ και το σύστημα των προσαυξήσεων το οποίο είναι ανεπαρκές. (Για παράδειγμα, είναι παράλογο σε περιόδους ύφεσης να υπάρχει αύξηση του κρατικού μισθολογίου λόγω ΑΤΑ και προσαυξήσεων.) Η ευέλικτη εφαρμογή μιας εισοδηματικής πολιτικής εξυπηρετεί τον στόχο μιας πιο δίκαιης κοινωνίας με τρόπο που ελαχιστοποιούνται οι οποιεσδήποτε στρεβλώσεις.
4. Μείωση των κλιμάκων εισδοχής στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα. Σημειώνεται ότι το θέμα αυτό συζητήθηκε κατ’ επανάληψιν στο παρελθόν αλλά η υλοποίηση του ματαιωνόταν την τελευταία στιγμή λόγω μικροκομματικών σκοπιμοτήτων.
5. Αναθεώρηση των συνταξιοδοτικών σχεδίων με τρόπο που να αποκαθίσταται η ισοτιμία των πολιτών και ο οικονομικός ορθολογισμός. Για παράδειγμα, οι αποκοπές και εισφορές όλων των εργαζομένων στον ιδιωτικό και ευρύτερο δημόσιο τομέα πρέπει να είναι ομοιόμορφες.
6. Εξορθολογισμός των δημοσίων δαπανών και εσόδων. Στα πλαίσια αυτά προκρίνεται μια νέα φορολογική μεταρρύθμιση με συγκεκριμένους στόχους μεταξύ των οποίων η ενίσχυση των οικογενειών. Επιπρόσθετα, θα επαναξιολογηθούν όλων των ειδών οι χορηγίες στη βάση εισοδηματικών κριτηρίων. Είναι καθοριστικής σημασίας ταυτόχρονα να διατηρηθεί το συγκριτικό πλεονέκτημα της Κύπρου ως χώρα με σχετικά χαμηλή φορολογία.
7(α). Διαφοροποίηση του νομικού πλαισίου και της φιλοσοφίας του κρατικού προϋπολογισμού αναφορικά με την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την έρευνα. Βασική φιλοσοφία της νέας προσέγγισης θα είναι η ισοτιμία φοιτητών, ακαδημαϊκών και ιδρυμάτων καθώς και η ορθολογιστική κατανομή και αξιοποίηση των πόρων. Μόνο έτσι θα ανοίξει ο δρόμος για τη μετατροπή της Κύπρου σε ακαδημαϊκό κέντρο το οποίο, μεταξύ άλλων, θα λειτουργήσει και ως νέος μοχλός ανάπτυξης (engine of growth) δημιουργώντας νέες θέσεις απασχόλησης. Μια τέτοια εξέλιξη συμβαδίζει και με την προοπτική της μετατροπής της Κύπρου ως περιφερειακό ιατρικό κέντρο – και γενικότερα με την προοπτική ενός διεθνούς οικονομικού κέντρου με την ευρεία έννοια του όρου.
(β). Στα πλαίσια της νέας αυτής προσέγγισης είναι δυνατό τα κρατικά πανεπιστήμια να εισάξουν δίδακτρα (€500-€1000) ετησίως.
8(α). Επανασχεδιασμός της ενεργειακής πολιτικής και ενίσχυση της προσπάθειας για αειφόρο ανάπτυξη. Αυτό περιλαμβάνει και την προώθηση νέων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με τρόπο που να καλύπτονται τουλάχιστον 20% των ενεργειακών αναγκών της χώρας όπως έτσι και αλλιώς προβλέπει η ΕΕ. Αυτό, μεταξύ άλλων, θα απαλλάξει την Κύπρο από ενδεχόμενα πρόστιμα για μη συμμόρφωση με ευρωπαϊκές οδηγίες.
(β). Εμπλοκή στρατηγικών επενδυτών για την ανοικοδόμηση του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού του Βασιλικού με το λιγότερο δυνατό κόστος για τον καταναλωτή και τον φορολογούμενο. Αυτό μπορεί να γίνει με βάση τη μέθοδο ΒΟΤ (Build – Operate – Transfer).
9. Θεσμοθέτηση και κατάλληλη φορολόγηση του ηλεκτρονικού καθώς και άλλης μορφής τζόγου. Στα πλαίσια αυτά είναι σημαντική και η δημιουργία μικρού αριθμού καζίνων.
10. Έναρξη ενός δημιουργικού διαλόγου για την επίτευξη του στόχου της σύγκλισης των όρων απασχόλησης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ενίσχυση της στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Στα πλαίσια του νέου κοινωνικού συμβολαίου θα ενθαρρυνθεί η ισοπολιτεία, η ευνομία, η πάταξη της φοροδιαφυγής και η ουσιαστική αναβάθμιση της αποδοτικότητας της οικονομίας.
11(α). Αποφυγή απεργιακών μέτρων και κινητοποιήσεων για τα επόμενα δύο χρόνια μέσα σε ένα κλίμα περισυλλογής και αλληλοσεβασμού.
(β). Να θεσπισθεί νομοθεσία για ρύθμιση στάσεων εργασίας ή/και απεργιών στις ουσιώδεις υπηρεσίες.
12. Επαναξιολόγηση χορηγιών και επιδομάτων εφ’ όλης της ύλης. Για παράδειγμα, εάν εξοικονομηθούν πόροι από επιδόματα σε «πολιτικούς πρόσφυγες» το όφελος θα είναι πολυδιάστατο καθώς, μεταξύ άλλων, θα αποθαρρυνθεί η λαθρομετανάστευση ενώ ταυτόχρονα θα εξυπηρετηθούν περισσότερες ανάγκες Κυπρίων.
Πραγματικά έφθασε η στιγμή για αλλαγή υποδείγματος εφ’ όλης της ύλης. Στα πλαίσια αυτά θα πρέπει να αναβαθμισθεί ο στρατηγικός, κοινωνικός και επιδιαιτητικός ρόλος του κράτους και ταυτόχρονα να συγκρατηθούν οι δημόσιες δαπάνες, ως ποσοστό του ΑΕΠ κάτω από το 40% (σήμερα είναι γύρω στο 46%). Η φιλοσοφία των προτεινόμενων μέτρων παρέχει τη δυνατότητα για ανακοπή της υφιστάμενης καταστροφικής πορείας, για αποφυγή απολύσεων ενώ ταυτόχρονα οδηγεί στη δημιουργία επιπρόσθετων θέσεων απασχόλησης.
Τα προβλήματα καθώς και οι κίνδυνοι που απειλούν την οικονομική σταθερότητα πηγάζουν ουσιαστικά από τέσσερις βασικούς παράγοντες:
(α) διαρθρωτικές αδυναμίες και σοβαρές στρεβλώσεις του υφιστάμενου υποδείγματος της οικονομίας
(β) την καταστροφή του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού στο Βασιλικό και τις συναφείς προεκτάσεις
(γ) το γεγονός ότι οι κυπριακές τράπεζες και η οικονομία γενικότερα είναι συνδεδεμένη με την ελληνική οικονομία
(δ) την ευρωπαϊκή και διεθνή οικονομική κρίση
Η Κύπρος είναι σε πολύ δύσκολη κατάσταση. Το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι ψηλό ενώ το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος ανεβαίνει επικίνδυνα. Ο στασιμοπληθωρισμός δεν υποχωρεί, αντίθετα παρουσιάζεται άκαμπτος - και η ανεργία βρίσκεται στο ψηλότερο επίπεδο από το 1974. Το ζητούμενο είναι αφ’ ενός η αποφυγή της επιδείνωσης και της κατάρρευσης και αφ’ ετέρου η οικονομική εξυγίανση και η έξοδος από την κρίση. Μια τέτοια πορεία θα αποτελέσει το προοίμιο μιας νέας αναπτυξιακής προοπτικής. Η εξέλιξη αυτή θα είναι το αποτέλεσμα μιας πολιτικής πραγματισμού, περισυλλογής καθώς και υιοθέτησης ενός νέου υποδείγματος στα πλαίσια ενός κοινωνικού συμβολαίου. Τον περασμένο Δεκέμβριο είχα προβεί σε συγκεκριμένες εισηγήσεις με στόχο τη συμβολή στον αναγκαίο προβληματισμό. Με βάση τα υφιστάμενα δεδομένα, τα οποία επιδεινώθηκαν με την απραξία και την καταστροφή του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού στο Βασιλικό, οι εισηγήσεις αυτές αναπροσαρμόζονται ως ακολούθως:
1. Άμεση παγοποίηση μισθών (περιλαμβανομένου των προσαυξήσεων και της ΑΤΑ) στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα για περίοδο τριών ετών.
2. Μείωση του προσωπικού στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα ως αποτέλεσμα διαφόρων μέτρων όπως, για παράδειγμα, η υλοποίηση της φιλοσοφίας της εναλλαξιμότητας και η μείωση του αριθμού των δήμων (διά της ενοποίησης δήμων).
3. Εισαγωγή του θεσμού της εισοδηματικής πολιτικής η οποία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί με τρόπο που να υποκαταστήσει την ΑΤΑ και το σύστημα των προσαυξήσεων το οποίο είναι ανεπαρκές. (Για παράδειγμα, είναι παράλογο σε περιόδους ύφεσης να υπάρχει αύξηση του κρατικού μισθολογίου λόγω ΑΤΑ και προσαυξήσεων.) Η ευέλικτη εφαρμογή μιας εισοδηματικής πολιτικής εξυπηρετεί τον στόχο μιας πιο δίκαιης κοινωνίας με τρόπο που ελαχιστοποιούνται οι οποιεσδήποτε στρεβλώσεις.
4. Μείωση των κλιμάκων εισδοχής στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα. Σημειώνεται ότι το θέμα αυτό συζητήθηκε κατ’ επανάληψιν στο παρελθόν αλλά η υλοποίηση του ματαιωνόταν την τελευταία στιγμή λόγω μικροκομματικών σκοπιμοτήτων.
5. Αναθεώρηση των συνταξιοδοτικών σχεδίων με τρόπο που να αποκαθίσταται η ισοτιμία των πολιτών και ο οικονομικός ορθολογισμός. Για παράδειγμα, οι αποκοπές και εισφορές όλων των εργαζομένων στον ιδιωτικό και ευρύτερο δημόσιο τομέα πρέπει να είναι ομοιόμορφες.
6. Εξορθολογισμός των δημοσίων δαπανών και εσόδων. Στα πλαίσια αυτά προκρίνεται μια νέα φορολογική μεταρρύθμιση με συγκεκριμένους στόχους μεταξύ των οποίων η ενίσχυση των οικογενειών. Επιπρόσθετα, θα επαναξιολογηθούν όλων των ειδών οι χορηγίες στη βάση εισοδηματικών κριτηρίων. Είναι καθοριστικής σημασίας ταυτόχρονα να διατηρηθεί το συγκριτικό πλεονέκτημα της Κύπρου ως χώρα με σχετικά χαμηλή φορολογία.
7(α). Διαφοροποίηση του νομικού πλαισίου και της φιλοσοφίας του κρατικού προϋπολογισμού αναφορικά με την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την έρευνα. Βασική φιλοσοφία της νέας προσέγγισης θα είναι η ισοτιμία φοιτητών, ακαδημαϊκών και ιδρυμάτων καθώς και η ορθολογιστική κατανομή και αξιοποίηση των πόρων. Μόνο έτσι θα ανοίξει ο δρόμος για τη μετατροπή της Κύπρου σε ακαδημαϊκό κέντρο το οποίο, μεταξύ άλλων, θα λειτουργήσει και ως νέος μοχλός ανάπτυξης (engine of growth) δημιουργώντας νέες θέσεις απασχόλησης. Μια τέτοια εξέλιξη συμβαδίζει και με την προοπτική της μετατροπής της Κύπρου ως περιφερειακό ιατρικό κέντρο – και γενικότερα με την προοπτική ενός διεθνούς οικονομικού κέντρου με την ευρεία έννοια του όρου.
(β). Στα πλαίσια της νέας αυτής προσέγγισης είναι δυνατό τα κρατικά πανεπιστήμια να εισάξουν δίδακτρα (€500-€1000) ετησίως.
8(α). Επανασχεδιασμός της ενεργειακής πολιτικής και ενίσχυση της προσπάθειας για αειφόρο ανάπτυξη. Αυτό περιλαμβάνει και την προώθηση νέων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με τρόπο που να καλύπτονται τουλάχιστον 20% των ενεργειακών αναγκών της χώρας όπως έτσι και αλλιώς προβλέπει η ΕΕ. Αυτό, μεταξύ άλλων, θα απαλλάξει την Κύπρο από ενδεχόμενα πρόστιμα για μη συμμόρφωση με ευρωπαϊκές οδηγίες.
(β). Εμπλοκή στρατηγικών επενδυτών για την ανοικοδόμηση του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού του Βασιλικού με το λιγότερο δυνατό κόστος για τον καταναλωτή και τον φορολογούμενο. Αυτό μπορεί να γίνει με βάση τη μέθοδο ΒΟΤ (Build – Operate – Transfer).
9. Θεσμοθέτηση και κατάλληλη φορολόγηση του ηλεκτρονικού καθώς και άλλης μορφής τζόγου. Στα πλαίσια αυτά είναι σημαντική και η δημιουργία μικρού αριθμού καζίνων.
10. Έναρξη ενός δημιουργικού διαλόγου για την επίτευξη του στόχου της σύγκλισης των όρων απασχόλησης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ενίσχυση της στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Στα πλαίσια του νέου κοινωνικού συμβολαίου θα ενθαρρυνθεί η ισοπολιτεία, η ευνομία, η πάταξη της φοροδιαφυγής και η ουσιαστική αναβάθμιση της αποδοτικότητας της οικονομίας.
11(α). Αποφυγή απεργιακών μέτρων και κινητοποιήσεων για τα επόμενα δύο χρόνια μέσα σε ένα κλίμα περισυλλογής και αλληλοσεβασμού.
(β). Να θεσπισθεί νομοθεσία για ρύθμιση στάσεων εργασίας ή/και απεργιών στις ουσιώδεις υπηρεσίες.
12. Επαναξιολόγηση χορηγιών και επιδομάτων εφ’ όλης της ύλης. Για παράδειγμα, εάν εξοικονομηθούν πόροι από επιδόματα σε «πολιτικούς πρόσφυγες» το όφελος θα είναι πολυδιάστατο καθώς, μεταξύ άλλων, θα αποθαρρυνθεί η λαθρομετανάστευση ενώ ταυτόχρονα θα εξυπηρετηθούν περισσότερες ανάγκες Κυπρίων.
Πραγματικά έφθασε η στιγμή για αλλαγή υποδείγματος εφ’ όλης της ύλης. Στα πλαίσια αυτά θα πρέπει να αναβαθμισθεί ο στρατηγικός, κοινωνικός και επιδιαιτητικός ρόλος του κράτους και ταυτόχρονα να συγκρατηθούν οι δημόσιες δαπάνες, ως ποσοστό του ΑΕΠ κάτω από το 40% (σήμερα είναι γύρω στο 46%). Η φιλοσοφία των προτεινόμενων μέτρων παρέχει τη δυνατότητα για ανακοπή της υφιστάμενης καταστροφικής πορείας, για αποφυγή απολύσεων ενώ ταυτόχρονα οδηγεί στη δημιουργία επιπρόσθετων θέσεων απασχόλησης.
Η Κύπρος μπορεί να προσβλέπει σε ένα καλύτερο αύριο μόνο εάν επιλύσει τα προβλήματά της, δημιουργήσει προοπτική και επιτύχει μια κοινωνική συνοχή. Στην αντίθετη περίπτωση, εάν τα εμπλεκόμενα μέρη για τους δικούς τους λόγους δεν αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, θα οδηγηθούμε στον μαρασμό, την κατάρρευση, τη δημογραφική αλλοίωση και την εθνική συρρίκνωση. Η κυβέρνηση, τα κόμματα, οι συντεχνίες και η επιχειρηματική τάξη έχουν υποχρέωση να δουν κατάματα την καθοριστική αυτή πρόκληση. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή.
Άρθρο του Α.Θεοφάνους
Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου